معابر ناهموار پیش پای معلولان

زهرا کریمی- خبر‌نگار

زمانی تهران برای زندگی معلولان حرفی برای گفتن دارد که همه امکانات و تجهیزات مناسب در شهر برای ‌این قشر از شهروندان درنظر گرفته شده باشد. کافی است برای یک روز تردد یک معلول در شهر را تصور کنید تا متوجه کمبودهای این کلانشهر برای معلولان شوید. اما بر اساس آخرین سرشماری جمعیت معلولان بین 800هزار تا یک میلیون نفر در تهران ثبت شده و در راستای افزایش کیفیت زندگی برای این تعداد از افراد دارای معلولیت، تدابیر خوبی صورت گرفته اما به‌دلیل نبود نظارت جدی و اعمال برنامه‌های اجرایی کافی نیست. در این‌باره نیز شهردار تهران مهم‌ترین نیاز معلولان در شهر را که مناسب‌سازی‌ معابر است، جدی خوانده و عنوان کرده تهران ۱۲هزار کیلومتر پیاده‌رو دارد که باید مناسب‌سازی‌ شوند. به‌گفته علیرضا زاکانی، این در حالی است که ۸‌هزار کیلومتر معابر تهران اصلا پیاده‌رو ندارند. بنابراین، با توجه به رویکرد مدیران شهری جدید و شهردار تهران، این موضوع ازجمله پروژه‌های بزرگ این دوره از مدیریت است که در شهر پیگیر هستند و به‌زودی با همکاری و مشارکت سازمان‌ها و نهادی ذیربط نتیجه آن را شهروندان مشاهده خواهند کرد. همچنین زاکانی عنوان کرده که بهسازی شهر برای معلولان و جانبازان از اولویت‌های شهرداری است و تمام تلاش خودمان را خواهیم کرد تا با همکاری شورای شهر دغدغه‌های خدماتی و رفاهی این گروه از جامعه را که دغدغه‌های بحقی هم محسوب می‌شود، برآورده سازیم.

۱۵درصد بودجه برای اجرای مناسب‌سازی
آنچه در کلانشهر تهران برای تردد معلولان معضل به شمار می‌آید، وضعیت فعلی همین معابر است که برخی از پیام‌های ثبت‌شده در سامانه 137 توسط افراد دارای معلولیت مربوط به پیاده‌راه‌ها، شیب‌ها، دستگاه‌های عابر‌بانک و دسترسی‌نداشتن به وسایل حمل‌ونقل عمومی شهر است. با توجه به آمار سازمان جهانی بهداشت 10 تا 15درصد جمعیت جوامع را افراد معلول تشکیل می‌دهند که برهمین اساس شهرهای بزرگ دنیا برای آنکه شهرنشینی را برای معلولان مهیا کنند، خدمات ویژه‌ای در برنامه‌های مدیریتی در حوزه‌های مختلف گردشگری، تردد در پیاده‌راه‌ها و خدمات‌دهی گنجانده‌اند و نمونه‌های موفق خوبی برای آن می‌توان مثال زد. یکی دیگر از این معضلات، وجود معابر چند‌متری با وضعیت نامطلوب است به‌طوری که برای رسیدن به نقطه مطلوب در امر پیاده‌روها از معابر ۱۲ تا ۴۵‌متری پایتخت حدود یک میلیون عکس تهیه و مشکلات آن بررسی شده است. مجید نادری، معاون معماری اداره کل معماری و ساختمان شهرداری تهران در این‌باره مطرح کرده است: «با وجود شناخت کامل از شرایط موجود تهران در تهیه برنامه مناسب‌سازی پیاده‌روها برای هر خیابانی دستورکار اصلاح ارائه شده است و پیمانکاران امکان انجام کار سلیقه‌ای ندارند.» او همچنین درباره تامین بودجه برنامه مناسب‌‌سازی گفته، تبصره ۳۱ بودجه،
2 ردیف اصلی دارد و به‌منظور ارتقای سطح دسترس‌پذیری شهر و رعایت حقوق کودکان، معلولان، سالمندان و فراهم‌ساختن شهری به‌عنوان «شهری برای همه» در راستای اجرای الزامات شهر دوستدار کودک، شهر دوستدار سالمند و معلولان این اقدامات انجام شود. ۱۰‌ردیف بودجه‌ای دیگر وجود دارد که ۱۵درصد آن به اجرای مناسب‌سازی برای افراد دارای معلولیت اختصاص پیدا کرده است. این ۱۵درصد برای مناسب‌سازی ساختمان‌های شهرداری، بوستان‌ها، معابر و اماکن عمومی استفاده می‌شود.»

اقدامات انجام‌شده برای تسهیل رفت‌وآمد معلولان
مناسب‌سازی‌ سراهای محله شامل پارکینگ ویژه، آسانسور، جک معلول‌بر، خطوط راهنمایی نابینایان در طبقات (بساوایی) و تجهیز کلیدهای آسانسور به خط بریل برای نابینایان است و در برخی ‌دیگر از ساختمان‌‌های عمومی شهری تهران و همینطور فضا‌های عمومی مانند بوستان‌ها رفت‌وآمد نابینایان تسهیل شده است اما بخش بزرگی از شهر همچنان برای این گروه نامناسب است. برخی از اقدامات انجام‌شده در بازه زمانی حدود یک سال اخیر در این زمینه به این شرح است:


معلولان نظارت عملکرد پیمانکاران شهرداری را به‌عهده بگیرند
علی‌اصغر عین‌القضات، مشاور معاونت معماری و شهرسازی در حوزه معلولیت و دسترس‌پذیری:  روز 12آذر از سوی سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان روز افراد دارای معلولیت معرفی شده، در ایران تاکنون دستورالعمل و شیوه‌نامه‌های اجرایی خوبی مطرح شده است. بنابراین در قانون کشور کمبودی در این‌باره وجود ندارد اما حلقه مفقوده این کار اجرای صحیح و نظارت دقیق است. ستاد مناسب‌سازی‌ کشور وظایفی درباره الزام سازمان‌ها و اداره‌ها برای مناسب‌سازی‌ و افزایش دسترس‌پذیری به‌عهده دارد که متأسفانه این ستاد تاکنون کمرنگ ظهور پیدا کرده است، چون ابزارهای نظارتی ضعیف است. اقدامات انجام‌شده و اقدامات در دست اجرا در شهر براساس شیوه‌نامه‌ها و ابلاغ نامه شهرداری و نظارت راه و شهرسازی به اندازه کافی مناسب است اما معتقدیم برای نتیجه مطلوب، افراد دارای معلولیت باید سیستم نظارت را در دستگاه‌های اجرایی به‌عنوان مشاور به‌دست بگیرند. نکته بعدی نبود ‌بودجه مناسب در اداره‌ها و سازمان‌های مختلف است که باید بودجه و اعتبار کافی برای این کار اختصاص یابد و این جزو اولویت‌های مدیران اجرایی شهر نیست. اما شهرداری تهران که در حوزه مناسب‌سازی‌ متمرکز شده و ستادی به‌عنوان مناسب‌سازی‌ و به تبع آن کمیته 22گانه منطقه‌ها را دارد که در این کمیته در تلاشند تا معابر و اماکن قدیم تهران را مناسب‌سازی‌ کنند و همه پروژه‌های در حال افتتاح و در حال قرارداد بدون پیوست مناسب‌سازی‌ نباشد. پیوست مناسب‌سازی‌ جزو الزامات اصلی پیمانکاران قرار گرفته و بیش از 70درصد ساختمان‌های شهرداری تهران مناسب‌سازی‌ شده و در هر ناحیه 2سرای محله مناسب‌سازی‌ شده و 246سرای محله مناسب‌سازی‌‌شده تا این قشر به‌راحتی بتوانند در فعالیت اجتماعی شرکت کنند. اما اذعان داریم از 12هزار کیلومتر معابر تهران، کمتر از 15درصد آن مناسب‌سازی‌ شده است. متأسفانه بخشی دیگر به عدم‌نظارت مناطق برمی‌گردد و پیمانکاران اطلاعاتی درباره خط شیاردار و سکه‌ای (بساوایی) ندارند، درحالی‌که نظارت کلی لازم است. در این‌باره معتقدم شهردار تهران باید یک متولی برای نظارت به پروژه‌های انجام‌شده شهر داشته باشد به گونه‌ای که یک شخص دارای معلولیت را کنار خودش داشته باشد. معاونت شهرسازی و معماری طرح اقدام جامع مناسب‌سازی‌ را به‌عنوان شبکه هم‌پیوند ‌برای 4سال تدوین کرده است، بنابراین اگر دولت اعتبار لازم را اختصاص بدهد و شهرداری تهران، شورای اسلامی شهر، کمیسیون حمل‌ونقل و معماری اهتمام جدی برای دسترس‌پذیری شهر برای افراد دارای معلولیت انجام بدهند، شهر تهران زیست‌پذیر خواهد شد. براساس آمار سازمان جهانی هر جامعه‌ای 10 تا 15درصد افراد به نوعی دارای معلولیت هستند که نزدیک 3درصد جمعیت معلولیت‌های بارز دارند. بنابراین تهران برای حل این موضوع به اعتبار و بودجه برای اجرا نیاز دارد تا نظارت برنامه‌های اجرایی توسط معلولان را در دستور کار قرار دهند. برای آنکه شرایط خوبی برای افراد دارای معلولیت فراهم کنیم با اعضای شورای شهر جلسه‌هایی برگزار شده است و امیدواریم به‌زودی مقدمات لازم انجام شود.