پشتوانه پول ملی اینجاست

مرضیه موسوی

رفتن به موزه «جواهرات ملی ایران» هیچ‌گاه مخاطبان خود را خسته نمی‌‌کند. در این موزه که در خیابان فردوسی و مقابل سفارت ترکیه قرار دارد جذابیت‌‌های چشم‌نواز زیبایی منتظر ورود شما هستند. مجموعه‌‌ای از جواهرات ملی که از دوره صفوی تا دوره پهلوی جمع‌‌آوری شده‌اند، در این مجموعه نگهداری می‌‌شوند و در معرض بازدید قرار دارند. «الماس دریای نور» که بزرگ‌ترین و زیباترین الماس ایران است یکی از این دیدنی‌هاست. در گنجینه جواهرات ملی مجموعه‌ای از فلزها و سنگ‌های گران‌قیمت که به شکل زیبایی تزیین شده‌اند به چشم می‌خورد. اهمیت جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی به ارزش اقتصادی آن محدود نمی‌شود. بلکه، نمایانگر ذوق و سلیقه صنعتگران و هنرمندان ایران در دوره‌های مختلف تاریخ است.

تاریخچه جمع‌آوری و نگهداری جواهرات در موزه جواهرات ملی ایران، از دوره حکومت صفویه شروع می‌شود. تا پیش از صفویه، جواهرات گران‌بهایی در خزانه دولتی وجود نداشته و پادشاهان صفوی بیش از دو قرن به جمع‌آوری جواهرات پرداختند. حتی کارشناسان دولت صفوی، جواهرات را از بازارهای هند و عثمانی و کشورهایی مثل فرانسه و ایتالیا خریداری می‌کردند و به اصفهان، پایتخت حکومت، می‌آوردند. نادرشاه افشار برای بازگرداندن جواهرات ایران که دولت هند در یکی از حمله‌ها از کشور غنیمت گرفته بود، به هند لشکرکشی کرد و توانست مقدار زیادی از این جواهرات را به ایران برگرداند.

کره جواهر نشان
اغلب جواهراتی که در این موزه به چشم می‌خورند، سنگ‌های قیمتی‌ای بودند که وسایل تزیینی چندانی با آنها ساخته نشده بود. این سنگ‌ها به دستور شاهان قاجار و پهلوی برای نگهداری بهتر به اشیایی کاربردی‌تر تبدیل شدند؛ از تاج و عصا گرفته تا زیورآلاتی مثل گردنبند و... و. یکی از این آثار، کره جواهر نشان است. روی این کره که پایه‌ای از طلا دارد، بیش از ۵۱ هزار قطعه جواهر سوار شده است. اقیانوس‌ها و دریاهای زمردنشان و آسیا مرصع به یاقوت و لعل، ایران مرصع به الماس، اروپا مرصع به یاقوت، آفریقا مرصع به یاقوت سرخ و کبود و آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا مرصع به یاقوت و لعل است و خط استوا توسط الماس نشان داده شده و دو حلقه زرین ساده که در روی آنها گل‌های الماس نشان نصب شده، به‌طور متقاطع کره را در میان گرفته است.
تخت طاووس که به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد، تختی مجلل ساخته شده از طلاها و جواهرات قیمتی است. البته این تخت به تخت خورشید هم معروف است و علت آن هم تصویر خورشیدی است که در بالای این تخت قرار دارد. این تخت تا سال ۱۳۶۰ در کاخ «گلستان» بود ولی از آن سال به بعد به خزانه جواهرات بانک ملی منتقل شد.

چشمه‌ای از این دریا
تاج فتحعلی شاه، معروف به تاج کیانی، از دیگر اشیای ارزشمند این موزه است. این تاج آراسته به الماس، زمرد، یاقوت و مروارید است و نخستین تاجی است که پس از دوران شاهنشاهی ساسانی به این صورت ساخته شده.   جقه نادری، آراسته به الماس و زمرد، لباسی است که در وسط آن یک زمرد درشت خوشرنگ نصب شده است. زیبایی‌ها و جزئیات به کار رفته در این بالاپوش خیره‌کننده است و مثل دیگر آثار موجود در گنجینه، با دقت بسیار دوخته و تزیین شده است.   در گوشه و کنار این گنجینه می‌توان جواهرات مختلفی را دید که روی اشیایی مثل ظروف و کوزه‌های قلیان و عصاهای پادشاهان و... جا گرفته‌اند. بخشی از این جواهرات هم در دوره پهلوی روی پایه‌هایی از طلا جا گرفته‌اند. مثل تاج فرح پهلوی که مخصوص او ساخته شد و جواهرات آن در دوره قاجار خریداری و به کشور وارد شده بود. اغلب این جواهرات به دلیل زیبایی در پرداخت و کیفیت سنگ‌ها و آلیاژها و همچنین ارزش تاریخی‌ای که دارند، قابل قیمت‌گذاری نیستند و پشتوانه پول کشور به شمار می‌روند.