طلاهای کثیف و خطرناک، بلای جان زمین

زینب زینال‌زاده- خبرنگار
قوطی‌های رنگ، حشره‌کش‌ها، باتری‌ها و... به‌دلیل وجود ترکیبات سمی، قابل اشتعال و واکنش‌دهنده پسماندهای خطرناک خانگی محسوب می‌شوند که باید به‌صورت مجزا تفکیک و اصولی دفن شوند؛ موضوعی که کمتر مورد توجه قرار گرفته و اطلاع‌رسانی‌ها هم در راستای آگاهی‌بخشی به شهروندان بسیار اندک و ناچیز بوده است. همین غفلت، سبب شده تا پسماندهای خطرناک خانگی با پسماندهای عادی مخلوط و در سطل‌های زباله رها شوند. این در حالی است که به‌گفته فعالان محیط‌زیست اگر زباله‌های خطرناک خانگی درست جداسازی و دفن نشوند می‌توانند تهدیدی برای بهداشت عمومی و محیط‌زیست باشند. هرچند در طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران، برنامه‌‌ای برای 20سال آینده ترسیم  و در آن توصیه شده مطالعات دقیق‌تری درباره پسماندهای خطرناک خانگی انجام شود، اما به‌گفته مدیر مطالعات خدمات شهری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران هنوز برنامه مدونی برای کاهش این آسیب در پایتخت تهیه نشده است. رضا بیات با تأکید بر اینکه تهدید تولید شیرابه و آلودگی‌های ایجاد شده به‌واسطه پسماندهای خطرناک خانگی بسیار جدی هستند، می‌گوید: «عدم‌جمع‌آوری مجزای پسماندهای خطرناک خانگی و دفن آنها همراه با پسماند شهری، باعث افزایش آلودگی شیرابه و کاهش پتانسیل استحصال انرژی از گاز محل دفن می‌شود که علاوه‌بر اثرات زیست‌محیطی، هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی فراوانی به شهر تهران تحمیل می‌کند.» هومن غلام‌پور یکی از صاحب‌نظران در حوزه مدیریت پسماندهای شهری هم دفن زباله‌های خطرناک خانگی همراه با سایر زباله‌ها در مجتمع آرادکوه را نادرست می‌داند و می‌‌گوید: «اگر در بخش جمع‌آوری و دفن پسماندها به همین روش فعلی ادامه دهیم قطعا در سال‌های آتی با بروز مشکلات زیست‌محیطی مواجه می‌شویم که منجر به ایجاد محدودیت‌ها و محرومیت‌ها از سوی مجامع بین‌المللی خواهد شد.» او به همشهری می‌گوید: «حدود 1.43درصد پسماندهای خانگی که مردم در طول سال تولید می‌کنند، پسماندهای خطرناک هستند که در فصل زمستان این میزان به 1.58درصد افزایش می‌یابد و در فصل تابستان هم به کمترین میزان یعنی 1.22درصد می‌رسد.»

اصفهان پیش‌روست
استفاده از تجارب شهرها و کشورهایی که در حوزه جمع‌آوری پسماندهای خطرناک خانگی موفق بوده‌اند می‌تواند به عملکرد بهتر مدیریت شهری کمک کند. به‌گفته سعید مرادی‌کیا، فعال محیط‌زیست، شهر اصفهان در این حوزه پیشرو بوده است. او می‌گوید: «اصفهان جزو شهرهایی است که برای پسماندهای خطرناک در حوزه زیست‌محیطی برنامه دارد و توانسته پسماند خطرناک تولیدشده را به‌صورت هدفمند جمع‌آوری و بازیافت کند.» او به موضوع بازیافت در حوزه تولید هم اشاره و عنوان می‌کند: «مدیران اجرایی و تولید‌کنندگان این موضوع را مدنظر داشته باشند که برای بازیافت بهینه پسماند باید قبل از تولید اقدام کنند که با این رویکرد تمام تولیدات با هدف بازیافت حداکثری صورت می‌گیرد و این یعنی موفقیت در حوزه پسماند.» به‌گفته این فعال محیط‌زیست، دنیا به‌سوی کاهش پسماند از مبدأ گام برداشته است و ما هم باید با تصویب مصوبات ملی و شهری در این مسیر حرکت کنیم.

کیسه‌های قرمز برای زباله‌های خطرناک
آموزش شهروندان و توزیع کیسه‌هایی به رنگ قرمز، پیشنهاد فعالان محیط‌زیست در راستای جمع‌آوری هدفمند پسماندهای خطرناک خانگی است. البته استفاده از استارت‌آپ‌ها در این بخش هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. معاون پردازش و دفع سازمان مدیریت پسماند تهران با تأیید پیشنهادهای ارائه‌شده می‌گوید: «ظرفیت مجتمع آرادکوه رو به کاهش است و باید برای انواع پسماندهای خطرناک شهری قبل از ورود به چرخه جمع‌آوری پسماند تصمیم گرفته شود و دستگاه‌های ناظر هم باید موضوع را قاطعانه رصد کنند.» به‌گفته حسین حیدریان برخی پسماندهای خطرناک شهری در فرایند بیولوژیک و چرخه زیست‌محیطی، خسارات جبران‌ناپذیری ایجاد می‌کنند که قبل از دیر شدن باید تدابیری در این حوزه اندیشیده شود.

طبقه‌بندی پسماندها
طبقه‌بندی پسماند منجر به مدیریت صحیح می‌شود. این راهکاری است که علیرضا عسگری، کارشناس مدیریت پسماند به آن اشاره و با بیان اینکه به‌دلیل رشد روزافزون جمعیت و توسعه صنعتی در کشور حفظ و حراست از محیط‌زیست با مدیریت پسماندها ضروری است، می‌گوید: «برای داشتن یک سیستم یکپارچه مدیریت پسماند، نیاز است شناسایی و طبقه‌بندی پسماندها بسیار دقیق و اصولی صورت گیرد تا بتوان بر مبنای آن، برنامه‌ریزی و مدیریت کرد. همچنین علاوه‌بر طبقه‌بندی صحیح و اصولی پسماندها باید شناسه‌گذاری دقیق و مدونی صورت بگیرد و یک سیستم هماهنگ کشوری هم وجود داشته باشد تا براساس آن بتوان از اطلاعات تولید شده اولیه در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی استفاده کرد.»