سوت‌زنی برای‌تخلفات شهرداری پایتخت
مدیریت شهری در راستای مبارزه با فساد، سامانه و درگاهی جدید را برای اعلام و ثبت گزارش شهروندان از تخلفات شهرداری تهران راه‌اندازی می‌کند
زهرا کریمی- خبر‌نگار
شهروندان تهرانی به‌زودی می‌توانند در راستای ایجاد و ارتقای امنیت در شهر، تخلفات و موضوع فساد در مسائل شهرداری را در سامانه‌ای با نام «فاش» برای رسیدگی به ثبت برسانند؛ هرچند که چنین سامانه‌ای با عنوان سوت‌زنی در شهرداری مشهد راه‌اندازی شد و در دوره مدیریت شهری پیشین در تهران هم قرار بود راه‌اندازی شود، اما به‌معنای واقعی اجرایی نشد. حال مراحل پایانی تکمیل سامانه اعلام تخلفات همراه با تمامی فرایندهای قانونی و سازوکارهای تشویق شهروندان طی می‌شود و در آینده‌ای نزدیک به راه خواهد افتاد. به همین منظور، عصر دیروز رئیس سازمان بازرسی شهرداری با همراهی چند عضو شورای شهر از سامانه 1888شهرداری و درگاه جدیدی که به آن اضافه می‌شود، بازدید کردند. در این بازدید نقاط قوت و ضعف 2سامانه 137و 1888مورد بررسی قرار گرفت تا اقدامات لازم جهت تلفیق این دو سامانه انجام شود و شهروندان به‌زودی بتوانند فساد و تخلفات را در مرکز نظارت همگانی به ثبت برسانند.
مشابه سامانه «فاش» یا همان«سوت‌زنی» در دستگاه قوه قضاییه برای مبارزه با فساد راه‌اندازی شده و این سامانه در شهرداری هم تا حدودی عملکردی شبیه به آن دارد؛ البته که موضوعات مرتبط با حوزه شهرسازی پررنگ‌تر است. نکته مهم اینکه در این سامانه، هویت شهروندانی که تخلفی را اطلاع می‌دهند، فاش نمی‌شود. این سامانه درواقع برای اطلاع، پیگیری و ثبت هرگونه فساد و تخلفی در معاونت‌های شهرداری برنامه‌ریزی و طراحی شده و قرار است با نظارت سازمان بازرسی شهرداری تهران اجرایی شود. از سوی دیگر، در آیین‌نامه سامانه گزارش فساد، برای صیانت و حمایت از گزارشگران فساد، کمیسیون‌های ویژه‌ای با حضور مدیران واحدهای نظارتی شهرداری، نمایندگانی از شورا، سازمان‌های مردم‌نهاد و یکی از گزارشگران فساد در شهرداری به انتخاب شورا تشکیل می‌شود. همچنین به‌منظور صیانت و حمایت حقوقی و قضایی از گزارشگران فساد، شهرداری ملزم به پشتیبانی و تأمین حمایت حقوقی از طریق تأمین و خرید خدمات از وکلاست.
سرپرست سازمان بازرسی شهرداری تهران در این خصوص به همشهری می‌گوید: «مسئله اصلی ما در دوره جدید مدیریت شهری ارتقای کارآمدی شهرداری و افزایش خدمت به مردم است. ما به‌دنبال این هستیم که این خدمت ملموس‌تر و سریع‌تر باشد. لازمه این کار این است که هم ما در فرایندها، ساختارها، رویه‌ها و دستورالعمل‌ها تغییراتی را ایجاد کنیم و هم اینکه قرار است از ظرفیت‌های مردمی برای ایجاد شرایط مطلوب در شهر بیشتر استفاده کنیم و به شهروندان در اسرع زمان خدمات را ارائه دهیم.» داوود گودرزی با بیان اینکه سامانه 1888و 137تا‌کنون پلی بود برای ارتباط شهروندان با مدیران تا موضوعاتی از قبیل انتقاد، پیشنهاد، خلأهای شهری و شکایات را ارجاع دهند، می‌افزاید: «با تغییری که در این دو سامانه ایجاد خواهد شد امکان اعلام تخلفات و فسادهای موجود در بدنه شهرداری نیز فراهم می‌شود. در واقع به‌دنبال یکپارچه کردن هر دو سامانه و استفاده از داده‌ها و تحلیل آنها برای انجام اصلاحات لازم در ساختارها، رویه‌ها و دستورالعمل‌ها و بهینه‌سازی مدیریت شهری هستیم. به این ترتیب شهروندان درگیر فضای تحولی می‌شوند و هرآنچه را لازم است به این فضا ارجاع می‌دهند. برای تعامل بیشتر با شهروندان به‌زودی اطلاع‌رسانی گسترده‌ای صورت خواهد گرفت. با رویکرد جدید شاهد 2 اتفاق خواهیم بود؛ اول آنکه گزارشی که ارائه می‌شود به‌صورت جدی پیگیری خواهد شد و از سوی دیگر گزارشگران فساد این اطمینان را دارند که از آنها صیانت و حمایت می‌شود.»
این طرح به‌صورت پایلوت با 15نفر از نیروهای سامانه 1888و 137در حال انجام است و چنانچه طرح تأیید شود تا 15آذر عملیاتی خواهد شد.
برخورد بدون ملاحظه
احمد صادقی، رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای اسلامی شهر تهران هم می‌گوید: «ما سامانه‌ای به نام 137و 1888داریم که تمامی گزارش‌های مردمی از طریق آنها ثبت و ضبط می‌شود. شورای پنجم مصوبه‌ای داشت مبنی بر اینکه شهروندانی که گزارش‌های خودشان را به این سامانه‌ها اعلام میکنند اول باید محرمانگی اطلاعات آنها حفظ شود. همچنین یکسری حمایت‌های تشویقی هم در نظر گرفته شود. به‌عبارت دیگر کسانی که کشف فساد میکنند و گزارش می‌دهند اولا یک حریم شخصی دارند که کسی نباید به هویت آنها پی ببرد و در کنارش باید از یکسری مزایای تشویقی هم بهره‌مند شوند. این مصوبه برای اواخر کار شورای پیشین بود که از لحاظ اجرایی مشکلاتی داشت. با توجه به این موضوع، مصوبه دوباره به شورای شهر ششم ارجاع داده شد تا در کمیته نظارت و حقوقی شورای شهر بررسی شود. یکی از ایراد‌هایی که به این مصوبه وارد شده این است که شورایی را درنظر گرفته‌اند که رئیس شورای شهر ریاست آن را برعهده دارد. این در شرایطی است که موضوع بازرسی یک کار اجرایی بوده و در حیطه وظایف این سازمان است و شورای شهر می‌تواند به‌عنوان ناظر کارها را پیگیری کند ولی نباید در کار اجرایی ورود کند که این موضوع دخالت در کار شهرداری محسوب می‌شود. در مجموع مواردی از این دست وجود دارد که شورای شهر درحال بررسی و بازنگری آنهاست. به هرحال سامانه «فاش» موضوع بسیار مهمی است و از طریق آن، سامانه‌ها 137و 1888نیز به‌روز، هوشمند و سریع می‌شوند. اخیرا که این سامانه را از مدیران قبلی تحویل گرفته‌ایم گزارش‌هایی برای 15ماه قبل در آن است که به آنها توجه نشده و حتی پیام را باز نکرده‌اند. برای این منظور به نیروهای باانگیزه و پروتکل‌های نظارتی مشخص نیاز داریم.» صادقی تأکید می‌کند که در برخورد با تخلفات و فسادهایی که درون شهرداری کشف و گزارش می‌شود، هیچ ملاحظه‌ای ندارند: «قطعا در مواردی که تخلف‌های گزارش شده مستند و محرز باشد، بدون هیچ‌گونه ملاحظه و چشم‌پوشی با فرد متخلف برخورد می‌شود.
علاوه بر شهرداری، شورای شهر هم بر این سامانه نظارت دارد. همچنین گزارش‌های رسیده فقط از یک مجرا بررسی نمی‌شود. حساسیت و سختگیری‌های ما در برخورد با تخلف‌ها از سامانه «سوت‌زن» قوه قضاییه هم بیشتر است.»
اقداماتی که در فاز نخست انجام می‌شود:
ادغام اپراتوری 2 سامانه 1888و 137
پیام به‌صورت هوشمند با توجه به موضوع تخلف در سامانه 137یا 1888می‌نشیند (ارتقاء پرسنل به لحاظ توانمندی‌ها، فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی به مردم)
هوشمند‌سازی و شفافیت در فرایندهای اطلاع‌رسانی گزارش، دریافت گزارش و به سرانجام رساندن گزارش افشاگران
جدیت و سرعت در پیگیری مسائل مربوط به هر یک از معاونت‌های شهرداری تهران
صیانت، حمایت و تشویق از گزارشگران فساد (طرح‌های متنوع تشویقی)
اصطلاح «سوت‌زنی» و «فاش» از کجا آمده؟
اصطلاح «سوت‌زنی» از رفتار مأموران پلیس اخذ شده است؛ زمانی که بعد از مشاهده خلافی مثل دعوا یا دزدی در خیابان، در سوت خود می‌دمند تا همه مردم خبردار شوند. در این روش نیز قرار است مردم بلافاصله پس از مطلع شدن از یک خلاف اداری آن را افشا کنند تا فورا نهاد‌های ذیربط در این مسیر وارد عمل شوند. با این حال در مورد سامانه شهرداری، عنوان «فاش» انتخاب شده؛ چراکه پشتیبانی حقوقی و سیستمی قوی برای فاش نشدن هویت شهروندان و اطلاع‌دهندگان فساد وجود دارد.
چه موضوعاتی را می‌توان افشا کرد؟
رشوه، تبانی و اختلاس
دریافت هزینه‌های مازاد در خدمت‌رسانی به مردم
تخلف در قراردادها و واگذاری‌ها
نقض قوانین و مقررات و سهل‌انگاری در انجام وظایف
درگاه‌های ثبت پیام از طرف افشاگران فساد
پرتال سازمان بازرسی bazresi.tehran.ir
tehran.ir
سامانه 1888
سامانه پیامکی 1370001888
سایت و اپلیکیشن تهران من
دغدغه‌های صیانت
مهدی اقراریان، رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران
مسئله‌ای که در حال حاضر دنبال می شود بحث سوت‌زنی و موضوع صیانت از گزارشگران فساد است. از این منظر، جلساتی با دستگاه‌های نظارتی شهرداری تهران ازجمله مجموعه سازمان بازرسی که سامانه‌های 137و 1888نیز ذیل آن قرار دارند، همچنین حراست، مرکز حقوقی و رسیدگی به تخلفات، گزینش و سایر دستگاه‌هایی که بحث‌های نظارتی را دنبال میکنند، در کمیسیون حقوقی و نظارت شورا برگزار شده است. هدف از این طرح، ایجاد فضای امنیت روانی برای گزارشگران فساد، سمن‌ها و انجمن‌هایی است که آمادگی همکاری به‌منظور ارتقای سطح نظارت در مجموعه شهرداری با شورای ششم شهر را دارند. درواقع این امکان فراهم می‌شود که آنها گزارش‌های خود را به‌دست نمایندگان خود در شورا برسانند. اتفاقی که برای کارآمدی بیشتر خواهیم داشت تلفیق این دو سامانه در بخش اپراتوری و پاسخگویی به پیام‌هاست. راه‌اندازی این سامانه مزیت‌های دیگری هم به‌دنبال دارد؛ ازجمله اینکه سامانه 1888نیز در سایر ساعات غیراداری پاسخگوی تماس‌های شهروندان خواهد بود؛ ضمن آنکه مدت زمان انتظار در پاسخگویی هم کاهش می‌یابد. به هر ترتیب حرکت به سمت طرح‌های تحولی در موضوعات نظارتی و استفاده از ظرفیت فضای مجازی و رسانه به‌منظور بازدارندگی برای مقابله با تخلفات در شهرداری تهران از موضوعاتی است که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. همچنین یکی از سیاست‌های شورای ششم حرکت به سمت کاهش پرونده‌ها در دستگاه‌های قضایی است. ما برای مبارزه با فساد باید با سرمنشأ فساد یعنی جایی که تخلف در آن شکل می‌گیرد مبارزه کنیم که بخشی از این موضوع نیازمند اصلاح فرایندهاست. این اصلاح فرایند فقط به مجموعه بازرسی برنمی‌گردد، بلکه در یک فضای تعاملی بین بازرسی و سایر بخش‌ها به‌ویژه معاونت توسعه منابع انسانی می‌توان از منشأ تخلفات جلوگیری کرد. هم‌اکنون اصلی‌ترین دغدغه موجود صیانت از گزارشگران فساد است.
بایسته‌های حقوقی مهم است
مصطفی خلیلی، حقوقدان
آنچه در راه‌اندازی سامانه‌های افشاگری فساد در اداره‌های دولتی و غیردولتی مهم است، به شناخت مفاهیم آن مربوط می‌شود؛ یعنی در وهله اول باید سازوکاری درنظر گرفته شود تا شهروندان از همه تخلفات مدنظر اطلاع داشته باشند؛ در غیر این صورت این مسئله می‌تواند فساد به همراه داشته باشد؛ به‌گونه‌ای که شهروندان مواردی را مطرح کنند که طرح این‌گونه مسائل علیه شهروندان و کارمندان سازمان‌های مختلف تحت عنوان تهمت و افترا قابل بررسی شود و باب این‌گونه مسائل را باز کند. پس برای جلوگیری از چنین مواردی لازم است کسانی که می‌خواهند تخلفات و فسادی را با سامانه‌های مشخص در میان بگذارند از مفاهیم مرتبط با آن اطلاعات حداقلی کسب کنند. مسئله دیگر، درنظر گرفتن سازوکاری جهت جلوگیری از واکنش‌های تلافی‌جویانه و جلوگیری از قرار گرفتن شهروند در مقابل شهروند و همکار در مقابل همکار یا شهروند در مقابل کارمند دولت و سازمان‌های عمومی است. با این سازوکار، افراد‌تا حدی از واکنش‌های تلافی‌جویانه دور خواهند شد و کسانی که به هر حال مواردی را افشا میکنند، تحت حمایت واقعی قانونی قرار می‌گیرند. مسئله بعدی در این‌باره عدم‌تصویب قوانین متناقض با این موضوع است که قوانین متناقض باید ملغی شود؛ چون قوانین هم‌عرض و متناقض به نوعی سد راه برای پیاده‌سازی فرایندها می‌شود. همچنین مورد دیگر اعمال ضمانت اجراهای مکفی و واقعی و سختگیرانه در قبال فسادها و تخلفات مکشوفه به‌حساب می‌آید و متعاقبا اطلاع‌رسانی این ضمانت اجراها به شهروندان و عدم‌تبعیض در برخورد با متخلفان در هر جایگاه و مقام مهم است. اگر بخواهیم به پیشینه افشای فساد و تقلب در جهان اشاره کنیم باید گفت پیشینه آن به کشور انگلستان با قانون افشای نفع قانونی که مصوب ۱۹۹۸ میلادی است، برمی‌گردد، اما به هر حال امری لازم و مهم برای شهرداری‌های کشور به شمار می‌رود. با این پیش‌فرض بایسته‌های حقوقی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ زیرا بدون درنظر گرفتن چنین فرایندی خروجی موردنظر را نخواهد داشت.
