امید تازه برای درمان ایدز

زهرا خلجی - خبر‌نگار

در خبرها آمده بود یک زن اهل آرژانتین به‌عنوان دومین فردی که ویروس HIV در بدن او به‌طور طبیعی ناپدید شده است، دنیای پزشکی را تحت‌تأثیر قرار داده است و محققان را به ‌دستیابی به درمان یا واکسنی برای این ویروس کشنده، بیش از گذشته امیدوار کرده است. به‌نظر می‌رسد عفونت ویروس HIV در او بدون درمان سلول‌های بنیادی از بین رفته است و محققان هیچ شاهدی مبنی بر ویروس زنده و سالم در بدن این بیمار 30ساله که 8سال پیش بیماری او تشخیص داده شده بود، نیافتند.

تشویق برای تلاش بیشتر
ژو یو از مؤسسه راگون بیمارستان عمومی ماساچوست، MIT و هاروارد در این‌باره در ایمیلی به CNN گفت: مثال‌هایی از چنین درمان‌هایی که به‌طور طبیعی رخ‌ داده است، نشان می‌دهد تلاش‌های فعلی برای یافتن راه درمان عفونت HIV دست نیافتنی نیست و تکاپوی ما برای رسیدن به یک نسل بدون ایدز ممکن است در نهایت با موفقیت همراه باشد. یو و همکارانش این یافته‌ها را در 15نوامبر در مجله سالانه طب داخلی گزارش کردند. این تیم قبلا نخستین فرد شناخته شده - یک زن 67ساله به نام لورین ویلنبرگ - را توصیف کرده بودند که سال گذشته به‌طور طبیعی به این درمان به‌اصطلاح عقیم‌کننده دست یافت. به علاوه 2 مورد دیگر مبتلا به HIV نیز با درمان عقیم‌کننده به واسطه پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی نیز از این بیماری نجات پیدا کرده بودند.

عملکرد ویروس در بدن میزبان
هم‌اکنون حدود 38میلیون نفر در سراسر دنیا با عفونت HIV زندگی می‌کنند که اگر درمان نشوند منجر به بیماری ایدز (AIDS) می‌شود. در طول عفونت، اچ‌آی‌وی کپی‌هایی از ماده ژنتیک خود، معروف به پروویروس‌ها را در DNA سلول‌های میزبان وارد می‌کند. به این ترتیب یک مخزن ویروسی ایجاد می‌شود که به HIV اجازه می‌دهد تا خود را از چشم سیستم ایمنی پنهان کند.
درمان‌های ضدپروویروسی می‌تواند ویروس را از تکثیر منع کند؛ بنابراین میزان ویروس در خون یا بار ویروسی در بدن کم می شود و به سطحی غیرقابل تشخیص می‌رسد. با این حال، این روش باعث نمی‌شود که فرد از شر مخزن ویروسی خلاص شود.
یو و تیمش سال‌ها روی گروهی از افرادی که مخزن ویروسی را در بدن داشتند، اما توانسته بودند عفونت را بدون داروهای ضدویروسی تحت کنترل خود درآورند، مطالعه کردند. در بین آنها بیمارانی بودند که همچنان پس از توقف درمان توانسته بودند ویروس را سرکوب کنند. با این حال، در موارد فوق‌العاده نادر پیش آمده که با درمان عقیم‌کننده، چه از طریق پیوند سلول‌های بنیادی و چه از طریق پاسخ ایمنی طبیعی ظاهرا فرد مخزن ویروسی را ریشه‌کن کرده است.

مسیر رسیدن به درمان

اما بیمار اخیر آرژانتینی که آزمایش HIV او در سال2013 مثبت شد درمان‌های معمول را دریافت نکرده بود، به جز در زمان بارداری که در نهایت یک کودک بدون HIV را در مارس2020 به دنیا آورد. محققان بیش از 1.5میلیارد سلول موجود در خون و نمونه بافت جفت او را از سال 2017 تا 2020 مورد آزمایش قرار دادند و فقط 7 پروویروس معیوب تشخیص دادند. لوئیس مونتانر، رهبر برنامه تحقیقی HIV در مؤسسه ویستار در فیلادلفیا می‌گوید: امکان دارد ویروس همچنان در برخی از اعضای بدن که محققان نتوانسته‌اند از آنجا آزمایش بگیرند در کمین باشد. این یعنی دانشمندان نمی‌توانند صددرصد درباره رخ دادن درمان عقیم‌سازی‌ مطمئن باشند. چندین جنبه از پرونده بیمار اسپرانزا جالب است. آزمایش HIV او در سال2011 منفی شد و احتمالا بعدا توسط شریک زندگی‌اش که هنگام آزمایش در فوریه2013 بار ویروسی قابل‌توجهی را حمل می‌کرد، آلوده شده بود. هنوز مشخص نیست او چه مدت و تا چه اندازه‌ای ممکن است در معرض ویروس قرار گرفته باشد. مونتانر می‌گوید: سیستم ایمنی این بیمار ممکن است تا حدی مقاومت را در برابر ویروس طی این مدت ایجاد کرده باشد. اگر اینگونه باشد تجربه او می‌تواند چشم‌اندازی برای توسعه واکسن HIV باشد. زمانی که محققان توالی ژنتیک چند پروویروس معیوبی را که تشخیص داده بودند، مورد بررسی قرار دادند، به چند جهش متمایز که نشان می‌دهد ویروس برای تکامل و مقابله با دفاع اولیه سیستم ایمنی زمان داشته است، رسیدند. این یک امکان هیجان انگیز دیگر را ایجاد کرد. مونتانر گفت: ما همیشه این تصور را داشتیم که وقتی ویروس شروع به تکامل و تکثیر کرد، دیگر راه برگشتی وجود ندارد، به این معنی که ویروس در دوره است، اما اگر بیمار آرژانتینی حتی پس از این مرحله موفق شده است که ویروس را خاموش کند، اگر به اندازه کافی در برابر ویروس قرار گیرد، امید بیشتری وجود دارد که سیستم ایمنی بتواند قدرتمندتر از HIV باشد. یو نیز معتقد است که احتمال دارد بخش‌هایی از سیستم ایمنی به‌طور مستقل عمل کرده و باعث موفقیت بیمار شده باشند.