کشت نیم بند پاییزه در خوزستان

سیده‌زهرا عباسی- خبرنگار

براساس مصوبه ستاد خشکسالی خوزستان‌، امسال به‌دلیل کمبود آب، کشت پاییزی در 4حوضه آبی کارون، مارون، دز و کرخه محدود شده است؛ محدودیتی که عادل سواری، مدیر امور بهره‌برداری کرخه‌جنوبی سازمان آب و برق خوزستان آن را نتیجه خشکسالی، کاهش آورد آب و کشت بی‌حساب و کتاب شلتوک دست‌کم در حوضه کرخه اعلام می‌کند اما خدارحم امیری، رئیس جهادکشاورزی خوزستان از رهاسازی گسترده آب در هر 4حوضه آبی استان برای تولید برق در تابستان پرده برمی‌دارد.

اگر شلتوک کشت نمی‌شد
کرخه به‌عنوان یکی از 4حوضه آبی خوزستان از سرشاخه‌های شمال استان مانند لرستان، ایلام و کرمانشاه تغذیه می‌شود که در جایی به نام سد کرخه در بالادست اندیمشک وارد دریاچه سد مخزنی اندیمشک می‌شوند؛ کرخه در مسیر خود ابتدا به حمیدیه و بعد سوسنگرد می‌رسد که در سوسنگرد به 2انشعاب اصلی تقسیم می‌شود، قسمتی به‌نام نیسان به سمت هویزه و بعد مخزن2تالاب هورالعظیم  و بخشی به نام هوفل به سمت بستان و بعد مخزن شماره یک هورالعظیم می‌رود.
مدیر امور بهره‌برداری کرخه‌جنوبی سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به اینکه این حوضه آبی امسال با خشکسالی بی‌سابقه در 50سال اخیر مواجه شد به همشهری می‌‌گوید: بعد از سیل سال98 شرایط آبی کرخه خیلی خوب بود اما به جای تصمیم‌های محتاطانه، مسئولان تصمیم گرفتند کشت شلتوک را آزاد کنند درحالی‌که عمده کشت شلتوک به‌صورت غرقابی انجام می‌شود و مصرف بالایی دارد.
عادل سواری با بیان اینکه طی 2سال گذشته 20هزار هکتار شلتوک فقط در حوضه کرخه و حدود 90هزار هکتار در کل استان کشت شده است، می‌افزاید: همین شلتوک‌کاری موجب شد منابع آبی ما صرف آبیاری این محصول شود و از سوی دیگر با وجود خشکسالی، همه برنامه‌ریزی ما برای کشت‌های بعدی به‌ویژه کشت پاییزه با چالش مواجه شد.
وی با اشاره به هشدارهای سازمان آب و برق خوزستان از دی سال گذشته توضیح می‌دهد: با توجه به این هشدارها از بهمن و اسفند به مدیریت مخزن سد کرخه پرداختیم تا بتوانیم کشاورزی را در تابستان و پاییز که محصولات استراتژیک کشت می‌شود، مدیریت کنیم. همچنین اردیبهشت با توجه به گزارش‌های آب و برق استانداری قرار شد کشت پرمصرف شلتوک ممنوع شود اما کشت انجام و منجر به تنش‌های آبی تابستان در پایین‌دست کرخه شد و همه برنامه‌ریزی ما را برای تامین حقابه محیط‌زیست هورالعظیم و تامین آب آشامیدنی احشام بر هم زد.
سواری با بیان اینکه رهاسازی از سد برای کنترل تنش‌های اجتماعی ناشی از کم‌آبی در تابستان امسال افزایش یافت، تصریح می‌کند: اگر مردم از کشت شلتوک صرف‌نظر می‌کردند شاید برنامه‌ریزی برای کشت پاییزه برهم نمی‌خورد.

کم‌آبی یا تولید برق؟!
این صحبت‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که خدارحم امیری‌زاده، رئیس جهادکشاورزی خوزستان معتقد است گرچه شلتوک‌کاری بی‌تأثیر نبوده اما رهاسازی بی‌حساب و کتاب آب برای تولید برق در تابستان از 4حوضه آبی دلیل اصلی این اتفاق است.
 امیری‌زاده با بیان اینکه جز 4حوضه آبی کارون، مارون، کرخه و دز در هیچ حوضه دیگری محدودیت کشت پاییزی وجود ندارد و کشاورزان می‌توانند به هر میزان اراضی خود را زیرکشت پاییزی ببرند به همشهری می‌گوید: به‌دلیل کمبود آب و تنش آبی که امسال به‌وجود آمده است، هم در کشت تابستان و هم در کشت پاییز به اندازه سال‌های قبل کشت نداشتیم، اما شلتوک‌کاری و تنش‌آبی همه ماجرا نیست.
او با بیان اینکه تابستان در تیر و مرداد و دقیقا بعد از پایان کشت تابستان آب برای مدت 2ماه در تمام حوضه‌ها با حداکثر توان برای تولید برق خارج شد، تصریح می‌کند: ما برای کشت پاییزه بیش از یک‌میلیارد‌و‌خرده‌ای مترمکعب آب کم داریم و این دقیقا همان میزان آبی است که در تیر و مرداد امسال برای تولید برق و بدون هیچ مصرفی رهاسازی شد.
رئیس جهادکشاورزی خوزستان این رقم را بیش از دوبرابر رهاسازی معمول آب برای تولید برق می‌داند و می‌افزاید: این رهاسازی دقیقا در زمانی اتفاق افتاد که خوزستان به‌دلیل کم‌آبی درگیر تنش‌های اجتماعی بود اما آب رها شده جز تولید برق به هیچ مصرف دیگری نرسید. حجم رهاسازی به اندازه‌ای بود که سد خاکی مارده در خرمشهر که در زمستان خشک بود در تابستان با آب تخریب شود.

جبران خسارت
رئیس جهادکشاورزی خوزستان با بیان اینکه آورد رودخانه‌ها و ذخایر آب پشت سدهای مهم خوزستان به کمترین میزان خود در ۵۰سال اخیر رسیده است، می‌گوید: برنامه مصوب کشت پاییزی که قبلا در سطح یک‌میلیون‌و۳۰هزار هکتار تعریف شده بود محقق نخواهد شد. امیری‌زاده می‌افزاید: پیشنهادهایی برای جبران معیشت کشاورزان به هیأت‌دولت دادیم که در حال پیگیری است و همچنین امیدواریم با کشت وسیع گندم بخشی از خسارت‌ها جبران شود.

مکث
خسارت‌های خشکسالی به کشاورزان
پیش از این اعلام شده بود که سازمان آب و برق خوزستان با تامین 11.7میلیارد مترمکعب آب برای کل کشت‌های پاییزه و زمستانه و بخش عمده‌ای از کشت‌های بهاره ازجمله چغندرقند، ذرت علوفه‌ای و صیفی‌جات زیر پلاستیکی در سال‌های گذشته نقش عمده‌ای در رونق کشاورزی و تولید و اشتغال‌زایی برای کشاورزان و روستاییان داشته است، اما امسال و با توجه به اینکه در فروردین و اردیبهشت شاهد کاهش 70درصدی آوردهای آبی بوده‌ایم در کشت تابستانه با محدودیت و ممنوعیت روبه‌رو شدیم‎؛ اتفاقی که کشاورزان امیدوار بودند به کشت پاییزه نرسد، اما اعلام جهادکشاورزی نشان می‌دهد در کشت پاییزه هم کشاورزان با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو هستند. محدودیت در کشت تابستان و پاییز در حالی برای کشاورزان خوزستانی رقم خورده است که براساس گزارش پرتال سازمان جهادکشاورزی خوزستان، فقط تا تیر امسال، ۳۲۰هزار هکتار از کشت‌های خوزستان دچار خسارت ناشی از خشکسالی شدند که ۳۰۰هزار تن افت تولید معادل ۱۶۰۰میلیارد ریال را به‌دنبال داشته. در ۲۰هزار هکتار از اراضی استان نیز کشت تابستانه‌ای صورت نگرفت که ۹۰۰هزار تن افت محصول با ارزش ۹۰هزار میلیارد ریال را در پی داشت.