مدل چینی ساخت مسکن

وزارت راه ‌و شهرسازی در حالی واردات فناوری مدرن را یکی از میانبرهای کاهش قیمت و افزایش سرعت در ساخت مسکن دولتی قلمداد می‌کند و پیگیر مذاکره با چینی‌هاست که سازندگان و انبوه‌سازان می‌گویند فناوری‌های جدید چینی‌ها فقط به درد برج‌سازی می‌خورد و برای ساخت بخش عمده مسکن دولتی در کشور که کمتر از 6طبقه است، استفاده از فناوری خاصی راهگشا نیست.
به‌گزارش همشهری، رستم قاسمی به مرکز تحقیقات وزارت راه ‌و شهرسازی مأموریت داده است تا تحول در روش‌های ساخت‌وساز و سرعت دادن به اجرای نهضت ملی مسکن را با استفاده از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در دستور کار قرار دهد. او همچنین از تداوم مذاکره با چینی‌ها برای انتقال فناوری خبر داده و گفته است که قیمت پیشنهادی سازندگان خارجی پایین‌تر از پیشنهاد‌های داخلی است، اما سؤال اینجاست که آیا این فناوری‌ها می‌تواند تحول عمومی در صنعت ساخت‌وساز مسکونی و نهضت ملی مسکن ایجاد کند یا فقط به پروژه‌های بلندمرتبه‌سازی در مسکن دولتی تهران محدود خواهد بود؟

اولتیماتوم به سنتی‌سازی
در کنار شهرت چینی‌ها در ساخت سریع بیمارستان‌های مرتبط با کرونا در چند روز، آخرین شعبده چینی‌ها در صنعت ساختمان، احداث یک هتل  15 طبقه در کمتر از یک هفته بود که جزئیات ساخت آن نیز بنا به درخواست مهندسان دیگر کشورها منتشر شد. در صنعت ساختمان، آنچه به توسعه فناوری و شیوه‌های نوین ساخت کمک می‌کند، نیاز داخلی به تأمین ساختمان‌های جدید است و به همین واسطه اغلب کشورهای پیشرفته که نیاز شاخصی در این حوزه ندارند، وقت و هزینه کمتری برای ابتکارهای جدید در صنعت ساختمان صرف می‌کنند، اما در کشوری نظیر چین، وجود بازار برای عرضه فناوری‌های نوین باعث شده صنعت ساختمان نیز همپای سایر صنایع به‌روز و مترقی باشد. این مسئله در ایران نیز که سال‌هاست با مشکلات جدی در بازار مسکن مواجه شده مصداق دارد و همین مسئله باعث شده در اجرای نهضت ملی مسکن، یک وجه از رویکرد وزارت راه ‌و شهرسازی بر خروج از سنتی‌سازی‌ مسکن به سمت احداث صنعتی با فناوری‌های نوین متمرکز شود. پیرو همین رویکرد، وزیر راه‌و شهرسازی در مأموریتی ویژه از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی خواسته است تا نسبت به کیفی‌سازی، سرعت در ساخت و همچنین مناسب‌سازی قیمت ساخت‌و ساز در کشور با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از توانمندی‌ها و دانش آنها اقدام کند. رستم قاسمی با تأکید بر اینکه صنعت ساختمان یک دانش است و ضرورت دارد تا از نظر کیفیت، قیمت و سرعت ساخت به‌روز و متحول شود، می‌گوید: مذاکره با خارجی‌ها برای انتقال فناوری و حضور در نهضت ملی مسکن ایران ادامه دارد و شرکت‌های خارجی پیشنهاد ساخت‌وساز با قیمت‌های پایین‌تر از داخلی‌ها می‌دهند، اما استفاده از توان داخلی در اولویت قرار دارد. قاسمی انجام کار علمی و فناوری درخصوص ساخت‌وساز مسکن را یک مأموریت ویژه برای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌داند و معتقد است اینکه شرکت‌های خارجی برای ساخت واحدهای مسکونی قیمتی کمتر از شرکت‌های ایرانی ارائه داده‌اند، نشان‌دهنده دانش فنی آنهاست و باید تلاش کرد تا در همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، توان صنعت ساختمان ایران نیز به سطح شرکت‌های خارجی برسد. به‌گفته وزیر راه ‌و شهرسازی، در حوزه مسکن، قیمت‌ها با روش ساخت سنتی مناسب نخواهد بود و مرکز تحقیقات وزارت راه ‌و شهرسازی مأموریت دارد تا به‌سرعت از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ساخت‌وساز، تحول ایجاد کند.

چالش فناوری در پروژه‌های کوچک
بنا بر دستور وزیر راه ‌و شهرسازی، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی باید با انتشار فراخوان از شرکت‌های دانش‌بنیان دعوت کند تا طرح‌های مناسب خود را در مورد ساختمان ارائه بدهند. از گفته‌های قاسمی چنین برمی‌آید که از نظر او، سرعت فناوری‌های جدید در ساخت پروژه یکی از محورها مهمی است که باید مدنظر قرار گیرد زیرا کاهش دوره ساخت، عملا به کاهش هزینه تمام‌شده پروژه منجر می‌شود، اما در این زمینه فرشید پورحاجت در گفت‌وگو با همشهری دبیر کانون سراسری انجمن‌های صنفی انبوه‌سازان اظهار می‌کند: برای ساخت مسکن خرد فناوری خاصی استفاده نمی‌شود که در ایران وجود نداشته باشد و فناوری‌های جدید فقط به درد بلندمرتبه‌سازی در تهران و احیانا چند کلانشهر دیگر می‌خورد که البته آن ‌هم در عمل با هزینه انتقال فناوری و بومی‌سازی نهاده‌ها، گران‌تر از شیوه‌های رایج داخلی تمام می‌شود. پورحاجت با اشاره به اینکه استفاده از فناوری‌های مدرن در نهضت ملی مسکن، نیازمند تغییرات بنیادین در صنعت ساختمان و نظارت و نگهداری است، می‌افزاید: یکی از مسائلی که باید برای نوآوری در صنعت ساختمان مدنظر قرار گیرد، سهولت در اجرا و فراهم بودن نهاده‌های مورد نیاز از جمله نیروی انسانی ماهر است که فعلا با فناوری رایج در کشور، هیچ مشکلی برای آن وجود ندارد؛ ازاین‌رو ورود فناوری جدید نیز جز برای ابرپروژه‌هایی نظیر شهرهای جدید تهران، نیازمند زمینه‌سازی چندین‌ساله است.

پاشنه آشیل نوآوری‌های دانش‌بنیان در ایران
سیر تکوینی صنعت ساختمان ایران در سال‌های اخیر، به‌خصوص بعد از ورود فناوری قالب تونلی توسط یک انبوه‌ساز ترکیه‌ای، شتاب محسوسی داشته و حداقل در نحوه احداث سقف و آرماتور، نوآوری‌های محسوسی تجربه شده است، اما در این زمینه، شرکت‌های دانش‌بنیان و مخترعان که متولیان اصلی نوآوری صنعت ساختمان محسوب می‌شوند، یک مشکل جدی برای معرفی و نهادینه‌سازی فناوری‌های خود دارند و این مشکل بیش از هر چیز به مافیای رخنه کرده در نهادهای ناظر و تصمیم‌گیر صنعت ساختمان برمی‌گردد؛ به‌عنوان نمونه، در جریان ترقی سقف‌های تیرچه و بلوک در ایران، به‌تدریج سقف‌های جدیدی با برخی مزایا و معایب ظهور کردند و فناوری‌های جدیدتر با حذف معایب سقف‌های قبلی عرصه را بر سقف‌های سنتی تیرچه و بلوک یا اسکلت‌های فولادی تنگ کردند، اما به‌واسطه نفوذ ذینفعان صنعت تیرچه و خاموت در نهادهای تصمیم‌ساز صنعت مسکن، نقشه‌ها و طراحی‌های ساختمانی راه سختی برای دریافت مجوز استفاده از فناوری‌های نوین دارند و اغلب سازندگان خرد برای رهایی از سختگیری در تأیید نقشه، طراحی و معماری ترجیح می‌دهند از همان فناوری‌های قبلی استفاده کنند.