گزارش
همشهری برنامه دولت برای اصلاح روند توزیع ارز ترجیحی را کالبدشکافی می‌کند
تغییر مسیر یارانه‌ها به نفع مردم
دولت می‌خواهد مسیر پرداخت یارانه‌های پنهان و آشکار را به‌گفته خودش به نفع مردم تغییر دهد، در نخستین گام لایحه‌ای دوفوریتی به امضای رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد چهارشنبه هفته پیش تقدیم مجلس شد که براساس آن سقف بودجه ارزی یارانه کالاهای اساسی و دارو از 8میلیارد دلار به 12.6میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. هرچند بسیاری از رسانه‌ها گمان کرده‌اند این لایحه، طرح نهایی دولت برای تعیین تکلیف ارز ترجیحی، موسوم به دلار جهانگیری است اما یافته‌های همشهری نشان می‌دهد، قرار است پس از تفاهم دولت و مجلس برای هدفمند‌سازی یارانه‌ها لایحه دیگری به این منظور ارائه شود. هرچند هنوز جزئیات این لایحه نهایی نشده ولی احتمال دارد از این لایحه ظرف 2هفته آینده رونمایی شود.
به گزارش همشهری، هدف از لایحه‌ای که فعلا دولت در قالب یک لایحه دوفوریتی به مجلس ارائه داده، تامین کسری ارز برای خرید کالاهای اساسی است، زیرا آنطور که برخی مقام‌های مسئول در دولت به همشهری اعلام کرده‌اند به‌دلیل افزایش قیمت‌های جهانی و تغییرات اقلیمی که به کاهش تولید محصولاتی نظیر گندم در داخل منجر شده، 8میلیارد دلار درنظر گرفته شده در بودجه برای فراهم کردن امکان تامین کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی، دارو و تجهیزات پزشکی کافی نیست. برآوردها نشان می‌دهد میزان کسری ارزی دولت برای این منظور 10میلیارد دلار است. با این حال دولت، با توجه به محدودیت‌های ارزی فقط برای استفاده از 4.6میلیارد دلار ارز در خواست کسب مجوز داده است. برآوردها نشان می‌دهد در پی افزایش قیمت جهانی نفت، رقم یارانه‌های پنهان که دولت امسال باید پرداخت کند از 60میلیارد دلار به 85میلیارد دلار افزایش یافته است.
تغییر مسیر یارانه؟
به موازات موضوع فوق، اگر مجلس به لایحه پیشنهادی رأی مثبت بدهد، دولت اجازه خواهد داشت درصورت تغییر نرخ ارز نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی، از محل درآمدهای حاصل از تغییر نرخ کالاهایی که با ارز ترجیحی تامین می‌شود، تا سقف 270هزار میلیارد ریال به‌حساب سازمان هدفمندی یارانه‌ها واریز کند که این مبلغ تا آخر سال صرف پرداخت یارانه به افراد مشمول قانون الزام دولت به پرداخت یارانه کالاهای اساسی مصوب سال99 خواهد شد. البته دولت در این لایحه از مجلس اجازه خواسته درصورتی که منابع یادشده کافی نباشد، مابه‌التفاوت آن تا سقف 270هزار میلیارد ریال را از محل جابه‌جایی در ردیف‌های جدول تبصره14 قانون بودجه امسال تامین و پرداخت کند.
هرچند در لایحه پیشنهادی دولت جزئیاتی از نحوه هزینه کردن این میزان اعتبار اعلام نشده اما به‌نظر می‌رسد بخشی از این مبلغ صرف واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی و دارو خواهد شد و بخشی هم به‌صورت مستقیم در قالب کارت خرید اعتباری بین اقشار نیازمند به‌صورت مستقیم توزیع خواهد شد.
طرح احتمالی دولت چیست؟
محاسبات مراکز سیاستگذار دولتی نشان می‌دهد با وجود پرداخت یارانه‌های پنهان و آشکار در طول 16سال گذشته، شکاف طبقاتی و درآمدی در ایران بیشتر شده و ضریب جینی از 34صدم به 40صدم رسیده و دولت به این نتیجه رسیده که ادامه حرکت بر مدار مسیر گذشته پرهزینه و کم‌اثر خواهد بود. بررسی‌های کارشناسی سازمان برنامه و بودجه، حجم یارانه کالاهای اساسی و نهاده‌های کشاورزی را، در سال‌جاری، 300هزار میلیارد تومان نشان می‌دهد. حالا به‌نظر می‌رسد دولت به این نتیجه رسیده که ارز ترجیحی را حذف نکند و به همین دلیل دست‌کم در سال آینده همچنان واردات کالاهایی چون نهاده‌های دامی، گندم و دارو با ارز دولتی صورت می‌گیرد اما درباره برخی اقلام ازجمله روغن ممکن است که یارانه ارزی آن حذف شده و مابه‌التفاوت آن به‌صورت ریالی به افراد مشمول پرداخت شود. البته تصمیم دیگر دولت این است که بخشی از منابع سازمان هدفمندی یارانه‌ها براساس آمایش سرزمین در استان‌های مختلف برای طرح‌های توسعه‌ای هزینه شود.
مطالعات نشان داده اثربخشی یارانه‌های پنهان، ازجمله یارانه ارز 4200بر سفره مردم، به‌شدت کاهش یافته و فشار آن بر بودجه دولت بالا رفته است، به همین دلیل یکی از گزینه‌های روی میز دولت و مجلس این است که از یک‌سو نرخ ارز ترجیحی را افزایش دهند و از سوی دیگر به‌صورت تدریجی و گام‌به‌گام در مقطع زمانی متفاوت و نه یکباره، نظام پرداخت یارانه‌ها را به سمت حمایت مستقیم و نقدی تغییر کند. دولت به این جمع‌بندی رسیده که اثربخشی یارانه‌های پنهان و آشکار ازجمله ارز ترجیحی بر سفره خانوارها به‌شدت کاهش و فشار آن بر بودجه کشور سنگین‌تر شده و به همین دلیل یکی از فرضیه‌های جدی این است که پرداخت یارانه‌ها به‌صورت تدریجی به شکل مستقیم و نقدی انجام پذیرد، دولت هم تصمیم دارد لایحه دیگری برای همین منظور تقدیم مجلس کند. به باور کارشناسان دولت به این ترتیب با افزایش نرخ ارز ترجیحی و کاهش میزان آن، عرضه ارز در سامانه نیما تقویت شده و دست بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز بازتر می‌شود تا به این ترتیب به دوران ارز چندنرخی پایان داده شود.
واکنش‌ها به تصمیم دولت
هفته پیش، جمعی از اقتصاددانان به دفتر رئیس‌جمهور رفتند تا درباره آثار و پیامدهای احتمالی حذف دلار 4200تومانی به دولت مشورت دهند، احمد توکلی از اقتصاددانان حاضر در این نشست، خبری را منتشر کرد و گفت؛ قرار است ماهی 110هزار تومان به هر یک از اقشار آسیب‌پذیر بعد از حذف ارز 4200تومانی یارانه پرداخت شود، درحالی‌که ممکن است به‌خاطر تورم ایجادشده این رقم هم به درد آنها نخورد.
هادی قوامی، معاون پارلمانی وزیر اقتصاد اما می‌گوید: ارز 4200حذف نمی‌شود اما شکل پرداخت آن قرار است تغییر کند زیرا اگر مابه‌التفاوت نرخ4200 را با نرخ نیمایی حساب کنیم، 300هزار میلیارد تومان خواهد شد که دولت نمی‌خواهد این مبلغ را وارد ردیف‌های بودجه کند بلکه می‌خواهد با هدف حمایت از دهک‌های آسیب‌پذیر کارت خریدی بدهد که فقط برای خرید کالاهای اساسی مانند مرغ، تخم‌مرغ، گوشت قرمز و روغن قابل استفاده باشد.
البته برخی خبرها حکایت از آن دارد که تعدادی از اقتصاددانان حاضر در نشست با رئیس‌جمهور ازجمله پرویز داوودی، احمد توکلی، محمد خوش‌چهره و حسین راغفر از تصمیم دولت انتقاد کرده‌اند و برخی هم هرچند بر حذف ارز4200 تأکید کرده اما گفته‌اند دولت باید نگرانی‌ها از آثار تورمی احتمالی را جدی بگیرد و به همین دلیل قرار شده تا جلسات جداگانه با اقتصاددانان در دفتر محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری برگزار شود.
