رفع تحریم؛ خواسته ایران درگلاسگو

زهرا رفیعی - خبرنگار

ایران در اثر تحریم‌هایی که چند سالی است همه حوزه‌ها را فراگرفته، آسیب‌های جبران‌ناپذیری در بخش محیط‌زیست تحمل کرد. این در حالی است که ایران نه‌تنها به‌دلیل آثار مخربی که تغییر اقلیم برای کشور دارد، بلکه به‌خاطر همراهی با سایر کشورها جهت حفظ کره‌زمین نیز به‌دنبال کاهش تولید کربن بود. اما این مهم با وجود تحریم‌ها، اگر نگوییم غیرممکن، به امری سخت تبدیل شده است.
چندی پیش خبر حضور هیات ایرانی در اجلاس جهانی گلاسگو مطرح شد و همین دیروز نیز الهام عزیزی، رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست، به ایسنا گفته است که خواسته ایران در اجلاس گلاسگو رفع تحریم‌هاست تا بتوان در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مؤثرتر عمل کرد. به‌گفته او، با توجه به اینکه ایران تحت‌تأثیر تغییر اقلیم است، موانع در جهت کاهش انتشار این گازها باید برداشته شود.
نمایندگان کشورهای جهان با این هدف که باید برای مسئله تغییر اقلیم کاری کرد در گلاسگو دور هم جمع شدند و عده‌ای از آنها همزمان یا در آستانه این اجلاس جهانی وعده دادند که طی 30سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برسانند. اصلی‌ترین دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای مصرف سوخت‌های فسیلی(نفت، گاز و زغال‌سنگ) است. در این میان کشوری مثل عربستان که فروشنده کربن به دنیاست و اقتصادش براساس آن می‌چرخد نیز مدعی حذف کربن شده‌اند. کارشناسان معتقدند این کشور برای حفظ کرسی چنین پیشنهادی داده و چشم امیدش به موفقیت تحقیقات در حوزه فناوری‌هایی است که برای جذب کربن ایده‌پردازی می‌‌کنند. ایران نیز به‌عنوان فروشنده کربن است ولی چنین ادعایی ندارد.
ایران تاکنون 3گزارش ملی به دبیرخانه کنفرانس تغییرات اقلیمی ارائه کرده که آخرین آن در سال۲۰۱۸ به ثبت رسید. به‌گفته مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست، ‌ایران تاکنون هیچ‌گونه تعهد بین‌المللی مبنی‌بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نداده است و هر آنچه برای محیط‌زیست کشور و زمین انجام شده، براساس قوانین بالادستی و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در زمینه اصلاح الگوی مصرف انرژی و سیاست‌های کاهش مصرف انرژی بوده است.
رضا فلاح، کارشناس تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و حتی در هر حال توسعه اعلام کرده‌اند که در فاصله سال‌های2050 تا 2060 میزان انتشارات خالص خود را به صفر خواهند رساند که هر چند بلندپروازانه است، اما درصورت تحقق، منجر به افت شدید تقاضای خرید نفت خواهد شد. با این چشم‌انداز، بخش عمده‌ای از منابع نفتی کشور، فرصت محدودی برای تبدیل شدن به ارزش‌افزوده در اقتصاد کشور دارند.
بخش عمده‌ای از انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان مربوط به احتراق سوخت‌های فسیلی از بخش انرژی است که این عدد در ایران به بیش از 80درصد می‌رسد. به‌گفته این کارشناس حوزه تغییر اقلیم با این حساب لازم است عمده توجه به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بر بهینه‌سازی بخش انرژی متمرکز شود.
فلاح می‌گوید: اغلب اقدامات مبتنی‌بر کاهش انتشار در ایران، هرچند نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه است، اما جنبه سودآوری اقتصادی داشته و اغلب اقدامات نظیر جمع‌آوری گازهای فلر، توسعه صنایع پالایشگاهی یا سرمایه‌گذاری در بخش افزایش راندمان نیروگاهی با بازگشت سرمایه همراه خواهند بود. در سال‌های اخیر با وجود تحریم‌های ظالمانه علیه کشور، اقدامات بسیاری در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی و به‌تبع آن کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام شده است. با وجود این، این تحریم‌ها هم فرصت استفاده از فناوری‌های جدید را از کشور سلب کرده است و هم امکان انتقال منابع مالی را به کشور نمی‌دهد.
او نیز همچون رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقد است که تحریم‌ها مانع کاهش انتشار است و برداشته شدن آن یکی از اصلی‌ترین درخواست‌های ایران.
فلاح توضیح می‌دهد: فرسودگی تجهیزات در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و بسیاری از صنایع عمده چون سیمان و فولاد، منجر به کاهش سطح راندمان مصرف انرژی شده و نیازمند نوسازی و تغییرات اساسی است که به‌دلیل تحریم‌ها مقدور نیست. تنها در بخش برق، فرسودگی تجهیزات منجر به افت راندمان زیادی در تولید و شبکه توزیع شده که مصداق آن خاموشی‌های نیمه اول امسال بوده است. تحریم‌های علیه کشور حتی امکان بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان را نمی‌دهد. در سایر حوزه‌های محیط‌زیستی نیز نظیر مقابله با آلودگی هوا، تصفیه پساب و دفع پسماند، تحریم‌های اقتصادی و تجهیزاتی، برنامه‌ریزی اقدامات کشور را با چالش‌های بسیاری مواجه ساخته است. حضور فعال در اجلاس گلاسگو و همکاری‌های بین‌المللی، فرصت مناسبی برای بیان موضع کشور خواهد بود که نشان دهد هر چند تلاش‌های بسیاری صورت گرفته، اما تحریم‌های ظالمانه، اقدامات کشور را در مقابله با تغییرات اقلیمی با چالش‌های بسیاری مواجه ساخته است.
موفقیت در مقابله با تغییرات اقلیمی همچون همه‌گیری کرونا تنها به‌واسطه یک همکاری و اجماع جهانی و بدون جهت‌گیری‌های سیاسی تحقق خواهد یافت. به اعتقاد رضا فلاح اگرچه کشور ایران ظرفیت فنی و مالی کافی برای اجرای بسیاری از اقدامات سازگاری با تغییر اقلیم را، بدون نیاز به کمک‌های مالی بین‌المللی دارد، اما مشارکت در توافق‌های بین‌المللی فرصت استفاده از انتقال دانش، فناوری و دریافت تسهیلات مالی برای اقدامات کاهش انتشار را در کشور فراهم خواهد کرد. او می‌گوید: مهم‌ترین این موارد امکان بهره‌گیری از مکانیسم‌های همکاری‌های مالی مندرج در موافقتنامه پاریس و مشارکت در بازار تبادل انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح بین‌المللی است.