درج حریم ریل راه‌آهن در سند مالکیت منازل، شهروندان را با مشکل روبه‌رو کرده است
بلاتکلیفی لب‌خطی‌ها
رابعه تیموری | خبرنگار:
منطقه 17
ساکنان حریم ریل راه‌آهن تهران‌ـ تبریز تصور می‌کردند با زیرزمینی‌شدن خط آهن مشکلاتشان به پایان می‌رسد، اما گویا این مهمان ناخوانده به سادگی بساطش را برنمی‌چیند و هر روز بیشتر از گذشته در همسایگی آنها دامن پهن می‌کند. این روزها قرار گرفتن بخش وسیعی از املاک مسکونی و تجاری حاشیه ریل در محدوده آکس (حریم) راه‌آهن مشکلات زیادی را برای اهالی به وجود آورده است. بخش قابل توجهی از وسعت مناطق 17 و 18 در محدوده حریم قرار گرفته است.
حدود 5 سال پیش پروژه طولانی و زمانبر زیرزمینی‌کردن خط آهن تهران‌ـ تبریز به سرانجام رسید و تابلو زردرنگ نشانگر محدوده ریل راه‌آهن برداشته شد. این تابلو هشدار می‌داد که ساکنان حریم نباید در محدوده قانونی راه‌آهن ساخت‌وساز کنند، اما پس از زیرزمینی‌شدن خط راه‌آهن تهران‌ـ تبریز و از میان رفتن خطر برخورد با قطار، اهالی تصور می‌کردند دامنه حریم هم جزئی از فضای مسکونی محله شده است، در حالی که نه تنها محدوده حریم حفظ شده بود، در سندهای ملکی تک‌برگ جدیدی که برای پلاک‌ها صادر می‌شد، بسیاری از املاک دور از حریم هم جزو محدوده آکس راه‌آهن به شمار می‌آمد.
این نکته در انتهای توضیحات سند به اختصار اشاره شده بود و بسیاری از مالکان موضوع را کم‌اهمیت تلقی می‌کردند، ولی در مرحله خرید و فروش و تغییر مالکیت این شرح مختصر برای مالکان دردسرساز شد. «پرویز جوان» ساکن کوچه شهید بابایی است و در منطقه17 زندگی می‌کند. او مدتی پیش ملکش را فروخته و مالک به آنجا اثاث‌کشی کرده است، اما در مرحله نهایی انتقال مالکیت، مجوز شرکت راه‌آهن جزو مدارک مورد درخواست دفترخانه ثبت اسناد بوده است.
این موضوع باعث نگرانی و تردید خریدار شده و معامله را فسخ کرده است. جوان می‌گوید: «در سند قدیمی خانه نوشته نشده ملک در محدوده حریم راه‌آهن قرار گرفته و 2 سال پیش که برای تک‌ـ برگی‌کردن سند اقدام کردیم این مطلب در سند قید شده است.»
مجوز شرکت راه‌آهن، شرط معامله مسکن
«ابراهیم دیدگاه» سال گذشته سند خانه‌اش را تک‌برگ کرده است. او می‌گوید: «بدون اطلاع‌رسانی از سوی شهرداری یا شرکت راه‌آهن و جلب موافقت مالکان، بسیاری از پلاک‌های شخصی اطراف حریم خط تهران‌ـ تبریز را در محدوده آکس راه‌آهن قرار داده‌اند. پیش از این خانه‌هایی که در شعاع 47متری ریل راه‌آهن ساخته می‌شدند در محدوده آکس قرار می‌گرفتند، اما براساس سندهای جدید، املاکی که 117متر با حریم ریل فاصله دارند جزو آکس راه‌آهن هستند.» به گفته دیدگاه، شعب بانک مسکن از پرداخت وام به مالکان این پلاک‌ها خودداری می‌کنند.
او می‌گوید: «یکی از هم‌محله‌ای‌ها که در کوچه رانندگان سکونت دارد برای دریافت وام تعمیر خانه به بانک مسکن مراجعه کرده، اما رئیس بانک با پرداخت وام موافقت نکرده است. استدلال رئیس بانک این بوده که خانه در مالکیت راه‌آهن واقع شده و قراردادن آن در رهن بانک از سوی شخص حقیقی فقط با هماهنگی و مجوز شرکت راه‌آهن امکانپذیر است.» «پرویز تشت‌زر» مدیر محله آذری است.
او به مشکلات نوسازی بافت فرسوده حریم راه‌آهن اشاره می‌کند و می‌گوید: «محله‌های حاشیه ریل تهران‌ـ تبریز فرسوده هستند و باید نوسازی شوند، ولی تا زمانی که تکلیف مالکیت پلاک‌های این محدوده مشخص نشود شهروندان برای نوسازی تردید دارند. ششدانگ سند خانه‌های قدیمی به نام مالک است، اما اهالی نگرانند براساس سندهای تک‌برگی جدید آپارتمان‌های نوساز در مالکیت شرکت راه‌آهن قرار بگیرند.» طول بسیاری از کوچه‌های تنگ و باریک اطراف خط زیرزمینی تهران‌ـ تبریز به صد‌متر هم نمی‌رسد. تشت‌زر می‌گوید: «اگر در این محدوده طرحی اجرا شود بسیاری از کوچه‌ها کاملاً از بین می‌روند.»
اعطای تسهیلات نوسازی به املاک حریم
براساس ضوابط شهرسازی، تسهیلات و قوانین نوسازی پلاک‌های آکس راه‌آهن با سایر املاک بافت فرسوده تفاوتی ندارد. «مهدی یوسفی» معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه 17 می‌گوید: «در قوانین شهرسازی، برای خرید و فروش و اعطای تسهیلات و مشوق‌های نوسازی املاک حاشیه ریل راه‌آهن، هیچ محدودیتی وجود ندارد و مالکان این پلاک‌ها می‌توانند از این امکانات استفاده کنند.»
شهروندان ساکن حریم ریل معتقدند پس از زیرزمینی‌شدن خط آهن تهران‌ـ تبریز و ایمن شدن رفت‌وآمد در این محدوده، تعیین آکس راه‌آهن ضرورتی ندارد، اما «سعید محمدزاده» مدیرعامل شرکت راه‌آهن می‌گوید: «قانونگذار در تعریف و تبیین حریم و محدوده‌ها، میان خطوط داخل و خارج تونل استثنایی قائل نشده و خطوط زیرزمینی هم از قوانین حریم و محدوده‌ها تبعیت می‌کند.»
محمدزاده، ادعای اهالی درباره توسعه آکس راه‌آهن را نمی‌پذیرد و می‌گوید: «بر اساس قانون اصلاح قانون ایمنی راه‌ها و راه‌آهن مصوب سال 1379، گسترش عرض محدوده‌های قانونی راه‌آهن امکانپذیر نیست و عرض 117متر آکس راه‌آهن که در این قانون تعیین شده تاکنون ثابت بوده است.» او توضیح می‌دهد: «در این مصوبه 17متر به‌عنوان حریم اختصاصی خط راه‌آهن تعیین شده و پس از این محدوده، نوار تأسیساتی به عرض 30متر در نظر گرفته شده است.
«محدوده نظارتی» گسترده‌ترین بخش آکس راه‌آهن است که 70متر عرض دارد و در امتداد نوار تأسیساتی قرار گرفته است.» به نظر می‌رسد ابهامات وضعیت تملک املاکی که در محدوده نظارتی قرار گرفته‌اند مورد مناقشه شرکت راه‌آهن و حاشیه‌نشینان ریل تهران‌ـ تبریز است. مدیرعامل شرکت راه‌آهن می‌گوید: «در 47متر اول از آکس خط (شامل حریم اختصاصی و نوار تأسیساتی) ایجاد ساختمان و دیوارکشی و تأسیسات ممنوعیت قانونی دارد و در 70متر بعد از آن، ساخت‌وساز باید با مجوز وزارت راه و شهرسازی انجام شود.»
در انتظار تصمیم کمیته فنی حریم
به قول محمدزاده، رعایت این مصوبه بدون قید در سند املاک هم الزام قانونی دارد و درج آن در سندهای ملکی به جریان‌انداختن قانونی است که سال‌ها بر زمین مانده است. او معتقد است در این مورد از طریق سایت‌های خبری‌ومدیران راه‌آهن اطلاع‌رسانی شده، اما بلاتکلیفی شهروندان درباره این موضوع نشان می‌دهد از این قانون به تازگی باخبر شده‌اند و اطلاع‌رسانی‌های انجام‌شده در رفع ابهام و نگرانی‌های آنها مفید نبوده است.
«علیرضا امیدی» مانند بسیاری از ساکنان حاشیه ریل معتقد است این موضوع در جریان معاملات اولیه املاک از سوی شهرداری و شرکت راه‌آهن اعلام نشده است. امیدی می‌گوید: «من سال 1390 ملکی با کاربری تجاری را از شهرداری خریداری کردم که در سند منگوله‌دار آن، قرار گرفتن در محدوده راه‌آهن ذکر نشده بود، اما سال گذشته که برای فروش آن اقدام کردم در اداره ثبت اسناد گفتند این ملک از سال‌ها پیش جزو آکس حریم بوده است.»
با این تفاسیر به نظر می‌رسد شهروندان حریم خط راه‌آهن باید در انتظار تحقق وعده محمدزاده برای تشکیل کمیته فنی حریم باشند تا در قالب طرح ساماندهی اراضی راه‌آهن، تکلیف مالکیت پلاک‌های آنها مشخص شود. انتظاری که اگر به درازا بکشد بر مشکلات و نگرانی‌های آنها بیش از گذشته دامن می‌زند.
