تولیدکنندگان روغن نباتی درپی دلار 4200 تومانی

 علی ابراهیمی- خبرنگار
موافقان سیاست حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰‌تومانی در حالی بر چالش توزیع رانت ارزی و عدم‌استفاده اغلب مردم از منافع آن تأکید می‌کنند که مخالفان حذف ارز ترجیحی از خسارت‌های معیشتی و اجتماعی ناشی از حذف یکباره این ارز خبر می‌دهند. چندی پیش احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به هزینه‌هایی که ارز 4200تومانی بر فعالان اقتصادی تحمیل می‌‌کند، اعلام کرد: «مدت‌هاست موضوع حذف ارز 4200تومانی مطرح است اما اجرایی نمی‌شود و این روند باید تغییر کند. نباید مانع فعالیت مولد بود بلکه باید هدایتگر مسیر توسعه باشیم، تصمیم‌گیری در برخی نهادها هزینه بسیاری را به جیب فعالان اقتصادی تحمیل کرده و قدرت رقابت را کاهش می‌دهد.» روغن نباتی ازجمله کالاهای اساسی است که به‌دلیل وابستگی بیش از 85درصدی به واردات مواداولیه، مشمول دریافت ارز ترجیحی است. با امیرهوشنگ بیرشک، دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران در مورد چشم‌انداز حذف ارز ترجیحی این صنعت گفت‌وگو کرده‌ایم.

زمزمه‌های حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی به گوش می‌رسد. به‌نظر شما میزان وابستگی صنعت روغن نباتی به ارزترجیحی و هدفمندی پرداخت این ارز چگونه است؟
واقعیت آن است که صنعت روغن نباتی برای واردات روغن خام و دانه‌های روغنی وابستگی ارزی بیش از 85درصدی دارد؛ چرا‌که میزان تولید داخل روغن خام یا دانه‌های روغنی جوابگوی نیاز کارخانه‌های داخلی نیست. با وجود این، زمزمه‌های حذف ارز ترجیحی این صنعت در حالی به گوش می‌رسد که طبق آمارهای موجود در سامانه‌های وزارتخانه‌های جهادکشاورزی و صنعت، معدن و تجارت، میزان هدفمندی ارز ترجیحی تخصیص‌یافته به روغن نباتی بیش از 95درصد بوده است چرا‌که روغن نباتی با قیمت مصوب درج‌شده در سامانه سازمان حمایت در همه فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای، خرده‌فروشی‌های سطح شهر و... عرضه می‌شود. علاوه بر آن سازمان حمایت بر همه مستندات هزینه تمام‌شده تولید از واردات روغن خام و دانه‌های روغنی تا تولید و عرضه روغن نباتی نظارت دارد و محصول نهایی نیز طبق قیمت مصوب سازمان حمایت عرضه می‌شود و می‌توان گفت که روغن نباتی جزو کالاهای اساسی است که قیمت آن در نقاط مختلف کشور کمترین تغییر و نوسان را دارد.
اما برخی نوسان قیمت و عرضه روغن‌نباتی در بازار را بیانگر هدفمند‌نبودن پرداخت ارز ترجیحی می‌دانند، نظر شما چیست؟
کم‌فروشی و گرانفروشی جزو تخلفاتی است که در بازارهمه اقلام کالایی اتفاق می‌افتد و باید سازمان حمایت و سایر دستگاه‌های نظارتی با اینگونه تخلفات برخورد کند. هیچ تخلفی در کارخانجات تولید روغن نباتی در زمینه قیمت و کیفیت صورت نمی‌گیرد، علاوه بر این کارخانه‌های روغن نباتی هر کیلوگرم فروش محصولات خود را در سامانه جامع تجارت ثبت می‌‌کنند و خریدار نیز باید خرید این محصولات با مشخصات را تأیید و مثلا اعلام کند که این مقدار کالا را با مبلغ مشخص‌شده خریداری کرده است؛ چرا‌که در این زمینه مباحث مالیاتی و... نیز ثبت می‌شود. این شیوه عرضه کالا نشان می‌دهد که میزان تخلف در تولید و عرضه روغن نباتی در کارخانجات اگر نگوییم صفر اما بسیار ناچیز است. اما اینگونه تخلفات در فروشگاه‌هایی که روغن با قیمت بالاتر به مشتریان فروخته می‌شود، همیشه وجود داشته و نوسانات قیمتی که در اینگونه فروشگاه‌ها اتفاق می‌افتد، تخلف محسوب می‌شود.
به‌گفته بسیاری از مشتریان پس از کمبود و گرانی روغن نباتی، کیفیت انواع روغن مایع و جامد افت محسوسی داشته و حتی شائبه استفاده از روغن پالم در تولید این محصولات مطرح است، این انتقادات تا چه حد درست است؟
احتمال افت کیفیت یا استفاده از روغن پالم در تولید روغن نباتی وجود ندارد؛ چرا‌که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بر همه فرایند تولید از واردات روغن خام گرفته تا تولید و عرضه روغن نباتی تولید‌شده در سطح بازار نظارت دارند و همه این فرایندها طبق استانداردهای تدوین‌شده و با نظارت این دستگاه‌ها صورت می‌گیرد، حتی بعد از اینکه محصول تولید می‌شود نیز وزارت بهداشت در سطح فروشگاه‌ها به‌صورت رندوم چک، کیفیت روغن نباتی عرضه‌شده را کنترل می‌کند. با این روند شایعاتی که درزمینه افت کیفیت روغن نباتی مطرح می‌شود، به هیچ عنوان صحت ندارد. گرچه مشکلات تخصیص ارز و تامین مواداولیه به بخش تولید منتقل می‌شود و در مواردی باعث کاهش میزان تولید شده است، اما از لحاظ کیفی به‌دلیل نظارت‌های متعدد، هیچ افتی را شاهد نبوده‌ایم.
به‌نظر شما تأثیر حذف ارز ترجیحی روغن نباتی بر قیمت و تولید این محصول چگونه خواهد بود؟
باید ببینیم که درصورت حذف ارز ترجیحی، ارز مبنای واردات روغن خام و دانه‌های روغنی با چه قیمتی تعیین می‌شود تا تأثیر میزان افزایش نرخ ارز بر قیمت روغن نباتی را محاسبه کنیم. اما باید درنظر بگیریم که اکنون از یک بطری روغن 900گرمی تولیدی 70درصد هزینه تمام‌شده با ارز 4هزار و 200تومانی‌‌ و 30درصد با ارز نیمایی تامین می‌شود و بدیهی است که به هر میزان که نرخ ارز واردات مواداولیه تولید روغن افزایش یابد، قیمت خرده‌فروشی این محصول در بازار نیز بیشتر می‌شود. اما به‌طور رسمی هنوز موضوعی در مورد حذف ارز ترجیحی صنایع روغن نباتی برای واردات روغن خام و دانه‌های روغنی اعلام نشده و ما نیز اینگونه مطالب را از جراید و رسانه‌ها می‌شنویم. بااین وجود هنوز نمی‌دانیم که با حذف ارز ترجیحی قیمت روغن نباتی تا چه حد افزایش خواهد یافت و این موضوع بستگی به تصمیمی دارد که در مورد نرخ ارز واردات این مواداولیه گرفته می‌شود.
تأثیر حذف ارز ترجیحی بر روند تامین مواداولیه و تولید روغن نباتی چگونه خواهد بود؟
بدیهی است که با حذف ارز ترجیحی و تغییر مبنای ارز واردات روغن خام و دانه‌های روغنی به ارز نیمایی یا آزاد، صنایع روغن نباتی در وهله نخست نیازمند سرمایه در گردش بیشتری برای واردات اینگونه مواداولیه خواهند بود و ممکن است تأثیر منفی بر میزان تولید روغن در کشور داشته باشد. از سوی دیگر ‌ممکن است این امر میزان مصرف روغن نباتی در کشور را هدفمند کند چرا‌که با افزایش چند‌برابری قیمت روغن نباتی، میزان تقاضا برای خرید و مصرف این محصول نیز کاهش می‌یابد. با وجود این، باید منتظر ماند و دید میزان افزایش قیمت روغن نباتی به‌دلیل تغییر مبنای ارز واردات مواداولیه چقدر خواهد بود. در مورد واردات مواداولیه نیز اکنون بیشترین واردات روغن خام و دانه‌های روغنی توسط کارخانجات روغن نباتی یا تجار و وارد‌کنندگانی انجام می‌شود که این کار را برای صنایع انجام می‌دهند. این در حالی است که اکنون فرایند تخصیص ارز 4200تومانی برای واردات روغن خام بسیار کند و طولانی است و ممکن است با تغییر نرخ ارز مبنای واردات، این فرایند کوتاه‌تر شود. همانطور که اعلام شده، صنعت روغن نباتی برای تامین مواداولیه مورد نیاز بیش از 85درصد وابسته به واردات است و سهم روغن خام یا دانه‌های روغنی در تامین مواداولیه کارخانجات روغن نیز تابع نرخ جهانی این دو محصول است و در مواقعی که قیمت روغن خام پایین‌تر است، سهم روغن خام در تولید افزایش می‌یابد و با کاهش نرخ جهانی دانه روغنی، سهم این نهاده در تولید روغن نباتی افزایش می‌یابد اما در مجموع اکنون 60درصد روغن نباتی با روغن خام وارداتی و حدود 40درصد با دانه روغنی تولید می‌شود.
روند تامین و تخصیص ارز ترجیحی مورد نیاز صنایع روغن نباتی از ابتدای امسال چگونه بوده است؟
واقعیت آن است که صنعت روغن نباتی از چند‌ماه پیش بلاتکلیف مانده است؛ چرا‌که ارز ترجیحی مورد نیاز واردات مواداولیه این صنعت تامین نشده است. این شرایط موجب شده تا اکنون حدود260هزار تن انواع روغن خام بیش از 5‌ماه که نیازمند تخصیص 350میلیون یورو ارز است، در بنادرو گمرکات کشور رسوب کند و اگر این بلاتکلیفی ادامه یابد، فروشندگان روغن و دانه‌های روغنی در سایر کشورهای جهان نیز از فروش روغن خام و دانه‌های روغنی به تولید‌کنندگان ایرانی خودداری می‌کنند. شرایط به‌گونه‌ای شده که نه مردم و نه تولید‌کنندگان روغن نباتی نمی‌دانند که تکلیف تخصیص ارز مورد نیاز واردات روغن خام و دانه‌های روغنی چه می‌شود. متأسفانه درخواست‌های تولید‌کنندگان برای تخصیص ارز 4200تومانی مورد نیاز جهت واردات روغن و دانه‌های روغنی بین وزارت جهادکشاورزی و بانک مرکزی پاسکاری می‌شود. به این معنی که یا وزارت جهادکشاورزی این درخواست‌ها را با تأخیر بسیار به بانک مرکزی ارائه می‌کند ‌یا اینکه روند تخصیص ارز برای واردات این اقلام در بانک مرکزی بسیار کند و حتی متوقف شده است.