افت و خیز اقتصاد در بهار1400

بانک مرکزی جزئیات رشد 6.2درصدی با احتساب ارزش افزوده بخش نفت و 4.7درصدی بدون نفت در بهار امسال را منتشر و از برخی متغیرهای کلیدی پولی و مالی پرده‌برداری کرد. با این حال آنچه این نهاد منتشر کرده، در برخی شاخص‌ها شفاف نیست و جای خالی برخی ارقام دیده می‌شود ازجمله اینکه جزئیات تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش ساختمان و ماشین‌آلات در گروه کشاورزی، نفت و گاز، صنایع و معادن و خدمات در بهار امسال منتشر نشده و تنها اعلام شده که شاخص کل تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته 3.5درصد افت داشته است.
نماگرهای جدید بانک مرکزی از افت و خیر شاخص‌ها و متغیرهای مختلف در برابر فشار کرونا و تنگنای تحریم‌ها نشان می‌دهد که هرچند اقتصاد ایران از رکود خارج شده اما زیر پوست اقتصاد کشور همچنان روندهای آماری به‌گونه‌ای است که احتمال تضعیف شاخص رشد اقتصاد در بلندمدت را تقویت می‌کند. ازجمله اینکه بخش کشاورزی در برابر خشکسالی در معرض ریسک قرار دارد، بخش ساختمان با رشد منفی بیش از 12درصدی مواجه است و بخش خدمات هم که با رشد 7درصدی مواجه شده، با افت تقاضا برای گرفتن مجوز در همه بخش‌ها روبه‌رو شده است. نشانه‌ای آشکار از افت تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بخش خدمات ایران به واسطه آوار کرونا بر کسب‌وکارها که بیانگر این واقعیت مسلم است که در بخش بازرگانی داخلی تقاضا برای مجوز جهت ایجاد واحدهای صنفی 17.8درصد در بهار امسال نسبت به بهار سال پیش افت داشته است.

رشد سرمایه‌گذاری در بخش صنعت
به گزارش همشهری، تازه‌ترین نماگر اقتصادی بانک مرکزی نشان می‌دهد که در بهار امسال شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی ایران نسبت به بهار سال گذشته 5.7درصد و تعداد جواز تاسیس واحدهای صنعتی هم 20.9درصد و میزان سرمایه‌گذاری برای ایجاد واحدهای صنعتی 161درصد قد کشیده است. این گزارش می‌افزاید: تعداد پروانه‌های بهره‌برداری از واحدهای صنعتی در بهار گذشته نسبت به بهار سال قبل 31درصد و سرمایه‌گذاری هم 495درصد رشد داشته است.

افت سرمایه‌گذاری در بخش مسکن
تعداد پروانه‌های ساختمانی صادر شده در مناطق شهری ایران در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته با افت 4.9درصدی به 34.5هزار پروانه رسیده و در کلانشهر تهران تنها 1.5هزار پروانه ساختمانی صادر شده که نسبت به فصل مشابه سال قبل 14.8درصد افت را نشان می‌دهد. این در حالی است که تعداد پروانه‌های ساختمانی در شهرهای بزرگ ایران با رشد 12.2درصدی مواجه شده و در 3ماهه نخست امسال 8.8هزار پروانه ساختمانی صادر شده است. با این حال در سایر مناطق شهری تقاضا برای دریافت پروانه ساختمانی با کاهش 9.3درصدی به 24هزارو200فقره رسیده است. برآوردهای بانک مرکزی نشان‌دهنده افزایش قیمت تمام‌شده ساخت مسکن در ایران است به‌گونه‌ای که شاخص بهای خدمات ساختمانی 81درصد و شاخص بهای تولیدکننده مصالح ساختمانی 101درصد در بهار امسال نسبت به بهار پارسال رشد کرده که علامتی است از تورم پیش‌نگر در بخش مسکن که می‌تواند قیمت تمام‌شده ساخت را افزایش دهد.
شاخص دیگری که شاخص سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان‌های جدید مناطق شهری است، نشان می‌دهد میزان سرمایه‌گذاری در ساختمان‌های جدید 27.2درصد، ساختمان‌های نیمه‌تمام 93درصد و ساختمان‌های تکمیل شده 9.3درصد و در کل 57.2درصد رشد کرده است. از نظر توزیع جغرافیایی هم رشد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بهار امسال نسبت به بهار پارسال در کلانشهر تهران تنها 4.1درصد بوده درحالی‌که در شهرهای بزرگ ایران 73درصد و سایر مناطق شهری 78.7درصد برآورد شده است. این شاخص‌ها نشان از کوچ سرمایه‌گذاری بخش ساختمان از کلانشهر تهران و تمرکز آنها روی سایر کلانشهرها دارد.

ضربه کرونا به اصناف
شاخص نگران‌کننده در گزارش جدید بانک مرکزی اوضاع نامناسب در بخش بازرگانی داخلی است به‌گونه‌ای که در بهار امسال نسبت به بهار پارسال تعداد مجوزهای صادر شده برای صنوف تولیدی 16.5درصد، صنوف توزیعی 14.2درصد، صنوف خدماتی 24.7درصد و کل صنوف 17.8درصد افت داشته است. علامتی روشن از اینکه به‌دلیل کرونا و شرایط اعمال شده بر فعالیت صنوف تقاضا برای ایجاد واحدهای صنفی به‌شدت افت کرده است. به بیان روشن‌تر با تشدید امواج کرونا و اعمال محدودیت‌های قرنطینه انگیزه برای گرفتن جواز کسب‌وکار در بخش‌ بازرگانی داخلی را به‌شدت کاهش داده و همین اتفاق در فصل زمستان سال98 همزمان با نمایان شدن نخستین نشانه‌های شیوع کرونا هم تکرار شده بود. البته در هر چهارفصل سال99 تقاضا برای ایجاد واحدهای صنفی رشد داشته است.

استمرار غیبت آمارهای مهم
نماگرهای جدید بانک مرکزی همچنان بر مبنای استمرار غیبت آمارهای مهم و کلیدی استوار شده به‌گونه‌ای که جزئیات نرخ تورم محاسبه شده توسط بانک مرکزی از سال98 به بعد منتشر نمی‌شود و جای خالی آن به چشم می‌خورد. افزون بر اینکه نه‌تنها بانک مرکزی تغییرات نرخ تورم در بخش مصرف را اعلام نمی‌کند که این کتمان آمارها شاخص بهای تولیدکننده را هم در برگرفته است. از دیگر آمارهای به روز نشده در این گزارش می‌توان به توقف انتشار داده‌های مرتبط با وضع مالی دولت ازجمله میزان درآمدها و هزینه‌های جاری، میزان واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی در بودجه‌های سنواتی مانند فروش نفت و فروش اوراق قرضه اشاره کرد.

معمای صادرات و درآمد نفتی
از دیگر علامت‌های مبهم در گزارش اقتصادی منتشر نشده بانک مرکزی، میزان تولید و صادرات نفت خام ایران است که پس از خروج آمریکا از برجام انتشار این آمارها متوقف شده با این حال بانک مرکزی اعلام کرده که میزان صادرات نفتی ایران شامل ارزش نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، میعانات گازی از 62میلیاردو768میلیون دلار در سال96 به 21میلیاردو43میلیون ریال در سال99 کاهش یافته است. افزون بر اینکه میزان صادرات نفتی ایران در 3ماهه نخست سال گذشته 3میلیارد و865میلیون دلار بوده و در بهار امسال به 8.7میلیارد دلار رسیده است که پیش‌بینی می‌شود درصورت تداوم روند کنونی میزان صادرات نفتی ایران در پایان امسال به حدود 35میلیارد دلار برسد که نسبت به سال‌های 98 و 99، رشد خواهد داشت اما به میزان سال‌های96 و 97 نخواهد رسید.
 ایران در سال96 روزانه 3.8میلیون بشکه نفت تولید و 2.3میلیون بشکه هم صادر می‌کرد اما از آن زمان به بعد میزان تولید و صادرات روزانه نفت ایران به‌روزرسانی نشده است. براساس داده‌های وزارت نیرو در بهار امسال تولید برق در نیروگاه‌های بخاری 6.3درصد، گازی 69درصد، سیکل ترکیبی 21.3درصد و آبی 24.1درصد رشد داشته اما تولید برق در نیروگاه‌های دیزلی، اتمی و انرژی‌های نو 48.6درصد افت کرده و در کل تولید برق ایران در بهار امسال نسبت به بهارسال پیش 24.2درصد رشد داشته است.

تب قیمت‌ها در بازار ارز و پول
بانک مرکزی می‌گوید میانیگن نرخ دلار آمریکا در بازار ارز ایران از 16.5هزار تومان در بهار سال گذشته با حدود 42درصد رشد به 23.5هزار تومان رسیده است. این گزارش می‌افزاید: رشد پایه پولی در خرداد امسال نسبت به خرداد پارسال 30.7درصد، رشد پول 44.6درصد، سپرده‌های دیداری 23.747.4درصد، اسکناس در دست مردم 23.7درصد، سپرده‌های غیردیداری 38.2درصد، کل سپرده‌های بخش غیردولتی 39.8درصد و نقدینگی هم 39.4درصد رشد داشته است. افزون‌ بر اینکه خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در خرداد امسال نسبت به خرداد سال گذشته 30.6درصد، بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی 45درصد، بدهی دولت به بانک مرکزی 70.4درصد و به بانک‌ها 39.7درصد جهش کرده است. براساس نماگرهای بانک مرکزی در 3ماهه نخست امسال نسبت تسهیلات غیرجاری به کل سپرده‌های ریالی بانک‌ها با کاهش 1.6درصدی به 6.1درصد، نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات ارزی با 14.8درصد به 10.1درصد و نسبت کل تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات هم با 6درصد افزایش به 7.1درصد رسیده است. بانک مرکزی می‌گوید شاخص کل قیمت سهام در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته 10.6درصد نزول داشته و تعداد سهام و ارزش سهام مورد معامله در بازار سهام ایران به‌ترتیب 41.8درصد و 59.5درصد ریزش کرده است.