رونق پرورش ماهی در خراسان‌جنوبی

محمد بلبلی-خبرنگار

پرورش ماهی ازجمله فعالیت‌هایی است که در سال‌های اخیر در نقاط مختلف کشور رونق زیادی گرفته و افراد زیادی دراین بخش مشغول به‌کار شده‌اند. دراین میان استان کویری خراسان‌جنوبی که چند سالی است با خشکسالی و کم‌آبی مواجه شده، اما با این حال پرورش ماهی در آب و هوای خشک این استان رونق خوبی گرفته است.
ایجاد استخرهای دومنظوره علاوه بر تولید ماهی، زمینه‌ساز ایجاد اشتغال و همچنین افزایش کیفیت محصولات کشاورزی شده‌است؛ موضوعی که می‌تواند مطلوبیت‌های زیادی برای فعالان این حوزه و درنهایت برای اقتصاد استان خراسان‌جنوبی به‌همراه داشته باشد و مشتاقان زیادی را به‌سوی خود جلب کند.

یک تیر و چند نشان
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: بیش از 700 استخر پرورش ماهی دراین استان وجود دارد که ظرفیتی بسیار مناسب برای خراسان‌جنوبی به‌حساب می‌آیند.
‏«فرهاد نایب‌زاده» می‌افزاید: چند سالی است که خراسان‌جنوبی با کمبود آب و خشکسالی و همچنین کم شدن دبی آب در قنوات و چشمه‌ها مواجه شده‌است، اما این استخرها کارایی دومنظوره دارند و علاوه بر پرورش ماهی‏، کار ذخیره آب کشاورزی را نیز انجام می‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: آب خروجی از این استخرها به‌دلیل وجود فضولات و پسماند خوراک ماهی‌ها، غنی شده است که نیاز کشاورزان را به کوددهی و همچنین استفاده از سموم کاهش می‌دهد. استفاده از آب استخرهای پرورش ماهی سبب بهبود کیفیت و میزان تولید محصولات زراعی و باغی می‌شود.
نایب‌زاده درباره صرفه اقتصادی تولد ماهی نیز اظهار می‌کند: تولید ماهی سود قابل توجهی را عاید کشاورزان می‌کند. به‌عنوان مثال درحال‌حاضر تولید هر کیلوگرم ماهی قزل‌آلا 37هزارتومان هزینه دربر دارد و هر کیلوگرم به قیمت 65هزارتومان از تولیدکننده خریداری می‌شود.

ظرفیت‌های خراسان‌جنوبی در تولید تیلاپیا
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی می‌افزاید: سال‌گذشته هزارو 464تن آبزیان خوراکی دراین استان تولید شد. از این مقدار 37تن ماهی سردابی قزل‌آلا و بقیه ماهی‌های گرم‌آبی بوده است که 5تن از این میزان تولید، به ماهی تیلاپیا مربوط می‌‌شود.
نایب‌زاده با بیان اینکه 5استان مجوز تولید ماهی تیلاپیا را در کشور دارند و خراسان‌جنوبی یکی از این استان‌هاست، ادامه می‌دهد: تیلاپیا نوعی ماهی گرمابی‌ است و در آب شور نیز پرورش می‌یابد که خراسان‌جنوبی شرایط خوبی برای تولید این گونه از ماهی دارد.وی عنوان می‌کند: اگرچه خشکسالی‌های اخیر سبب بالا رفتن میزان شوری آب چاه‌ها شده که عملا آنها را از چرخه کشاورزی خارج کرده، اما این آب برای تولید تیلاپیا بسیار مناسب است.

توقف صدور مجوزهای جدید
این مسئول ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌دلیل موضوع‌های مطرح شده ازسوی فعالان زیست‌محیطی مبنی براینکه ماهی تیلاپیا یک گونه مهاجم است، از پرورش این ماهی جلوگیری کرده که این مساله زمینه‌ساز توقف صدور مجوز تولید این نوع ماهی در استان شده‌است.
نایب‌زاده تصریح می‌کند: با توجه به اینکه خراسان‌جنوبی شرایط بسیار مناسبی برای تولید ماهی تیلاپیا دارد، اگر مجوز تولید این نوع ماهی برای استان صادر شود، با توجه به ظرفیت مجتمع‌های گلخانه‌ای و همچنین استقبال از تولید، خراسان‌جنوبی پیشرفت‌های چشمگیری را در زمینه آبزی‌پروری تجربه خواهد کرد. 
وی می‌افزاید: در سال‌های گذشته در بخش تولید ماهی گرم‌آبی اعتبارات دولتی خوبی به فعالان این حوزه در خراسان‌جنوبی اختصاص یافت، به‌گونه‌ای‌که 70درصد از مبلغ خرید بچه‌ماهی به‌صورت یارانه‌ای و 30درصد بقیه ازسوی کشاورزان پرداخت شد، اما امسال با وجود اینکه فعالیت دراین بخش مزایای بسیاری برای اقتصاد و کشاورزی استان به‌همراه دارد، تولیدکنندگان فقط 30درصد یارانه برای خرید بچه‌ماهی دریافت کردند.

توسعه آبزی‌پروری
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی همچنین اظهار می‌کند: ماهی تولید شده در خراسان‌جنوبی به استان‌های همجوار نیز صادر می‌شود و حتی در سال‌های پیش به کشور عراق نیز صادرات انجام می‌شد، اما با همه‌گیری ویروس کرونا و بیشتر شدن تحریم‌ها و همچنین افزایش هزینه‌های حمل و نقل، درحال حاضر صادرات ماهی به کشور عراق متوقف شده‌است.
نایب‌زاده با تأکید بر ضرورت توسعه آبزی‌پروری می‌افزاید: درسال1395 در زمینه کشت فراسرزمینی در بخش آبزی‌پروری، با کشور افغانستان وارد مذاکرده شدیم، اما به‌دلیل نبود حمایت‌های کافی به نتیجه مطلوب نرسیدیم، اما طرح‌های دیگری را جایگزین کشت فراسرزمینی کردیم. به‌عنوان‌مثال در شهرستان سربیشه، طرح آبزی‌پروری در اراضی پایین‌دست سد «سیاهو» را آغاز کرده‌ایم که در صورت تأمین اعتبارات ازسوی سازمان شیلات کشور، این طرح می‌تواند در حوزه‌های مختلف برای استان بسیار مفید واقع شود.وی ادامه می‌دهد: همچنین برنامه‌ریزی‌های لازم برای اجرای پروژه 4هزار و 500 تنی پرورش ماهی تیلاپیا در شهرستان فرودس آغاز شده‌ و تاکنون 60درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌است که درصورت تکمیل شدن، بزرگ‌ترین مرکز پرورش ماهی در کشور خواهد بود، اما درحال‌حاضر ادامه ساخت این مجموعه بزرگ به‌دلیل تأمین نشدن تسهیلات بانکی و نبود اعتبارات موردنیاز متوقف شده‌است.

نیاز به حمایت‌های بیشتر
نایب‌زاده اظهار می‌کند: سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی سالانه 500میلیون تومان از اعتبارات دولتی را در اختیار پرورش‌دهندگان ماهی قرار می‌دهد. با توجه به شرایط موجود، اگر اعتباراتی بیش از این مبلغ در اختیار این سازمان قرار گیرد، به‌طور حتم از تولیدکنندگان فعال در بخش آبزی‌پروری حمایت‌های بیشتری به‌عمل می‌آید.
وی ادامه می‌دهد: برای دامداران و پرورش‌دهندگان دام و طیور نهاده‌های دولتی به‌صورت یارانه‌ای توزیع می‌شود و به‌عنوان‌مثال قیمت هر کیلوگرم سویا در بازار آزاد 13هزارتومان است که با قیمت 2هزارتومان در اختیار مرغداران قرار می‌گیرد، اما در بخش آبزی‌پروری هیچ‌گونه تسهیلات ویژه و یارانه‌ای برای تهیه خوراک ماهی پرداخت نمی‌شود.

ضرورت ایجاد اتحادیه آبزی‌پروری
مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی همچنین می‌گوید: برای اختصاص نهاده‌های آبزی‌پروری به‌صورت یارانه‌ای به تولیدکنندگان این استان، تاکنون اقدام‌های مختلفی ازسوی سازمان جهاد کشاورزی استان انجام شده‌است، اما به‌دلیل نداشتن اتحادیه، آبزی‌پروران خراسان‌جنوبی از دریافت نهاده‌های یارنه‌ای محروم مانده‌اند.
نایب‌زاده ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر هرکیلوگرم خوراک ماهی گرم‌آبی 13هزار تومان و هرکیلوگرم خوراک ماهی سردآبی 17هزارتومان خریداری می‌شود‏. این‌درحالی‌است که اگر از تولیدکنندگان حمایت شود، هزینه تولید پایین می‌آید و ماهی نیز با قیمت کم‌تری به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
وی اضافه می‌کند: برای راه‌اندازی اتحادیه آبزی‌پروری در استان، اقدام‌هایی ازسوی سازمان جهاد کشاورزی انجام شد، اما داشتن اتحادیه مستلزم این است که ابتدا در شهرستان‌ها تعاونی‌های تولید آبزی‌پروری ایجاد شود. دراین زمینه با مسئولان مربوط در شهرستان‌ها جلسه‌هایی برگزار شده، اما راه‌اندازی این تعاونی‌ها زمان‌بر است و به‌صورت جدی پیگیری می‌شود.