رویارویی فرانسه با آمریکا و استرالیا

 جواد نصرتی- روزنامه‌نگار

دولت فرانسه، ‌در اعتراض به اینکه آمریکا و استرالیا این کشور را دور زده‌اند و بدون حضور پاریس توافقنامه‌ای امنیتی امضا کرده‌اند، سفرای خود از این دوکشور را فرا خوانده است.
به گزارش گاردین، وزارت خارجه فرانسه گفته است که این تصمیم استثنایی به‌خاطر شرایط استثنایی گرفته شده است. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه این کشور گفته است که دستور بازگشت فوری سفرا، به درخواست امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور گرفته شده است.
لودریان در بیانه‌ای در این‌باره گفته است: «این تصمیم استثنایی به‌خاطر جدیت استثنایی بیانیه استرالیا و آمریکا در 15سپتامبر قابل توجیه است.»
فرانسه به‌شدت از اینکه استرالیا قرارداد 65میلیارد دلاری خود با شرکت ناوال گروپ در سال2016 را لغو کرده تا قرارداد مشابهی با آمریکا و انگلیس ببندد عصبانی است. براساس قرارداد استرالیا و ناوال گروپ، شرکت فرانسوی قرار بود 12زیردریایی کلاس اقیانوس برای کانبرا بسازد. اما استرالیا این قرارداد را لغو کرده و با آمریکا و انگلیس پیمان نظامی امضا کرده که براساس آن 2کشور غربی، برای این کشور زیردریایی‌های هسته‌ای تولید خواهند کرد. شرکت ناوال گروپ گفته از اینکه قراردادش لغو شده و به جایش استرالیا با آمریکا و انگلیس قرارداد بسته به‌شدت ناراحت است.
لودریان که از همان ابتدا مواضع بسیار تندی علیه این اقدام آمریکا و انگلیس و استرالیا گرفته بود، اقدام این کشورها را چاقو زدن از پشت به فرانسه تشبیه کرده است.
لودریان در بیانیه‌اش درباره فراخواندن سفرا گفته است: «کنار گذاشتن پروژه زیردریایی‌ها که استرالیا و فرانسه را از سال2016 با هم مرتبط کرده بود، ‌و اعلام شراکت جدیدی با آمریکا، رفتاری غیرقابل تحمل بین متحدان است و پیامدهای آن به مفهومی که از اتحاد، شراکت و اهمیت منطقه هند و اقیانوسیه برای اروپا در ذهن داریم لطمه می‌زند.»
این نخستین بار است که فرانسه سفیر خود را از آمریکا فرامی‌خواند. این دوکشور از زمان جنگ‌های استقلال آمریکا متحد هم به شمار می‌روند. فرانسه همچنین برگزاری یک مراسم برای بزرگداشت نبرد خلیج چساپیک را معلق کرده است. این نبرد مهم در جنگ استقلال آمریکا، با پیروزی ناوگان فرانسه برابر ناوگان انگلیس در سپتامبر1781 به پایان رسید و نقشی مهم در استقلال آمریکا از بریتانیا داشت.
یک مقام کاخ سفید به رویترز گفته است که دولت آمریکا به‌شدت از این تصمیم فرانسه متأسف و در تماس نزدیک با فرانسه است. این مقام آمریکایی گفته است که کشورش در روزهای آینده با فرانسه در تعامل خواهد بود تا اختلاف‌ها بین 2کشور برطرف شود.
پتر ریکتس، معاون وزیر خارجه سابق انگلیس و سفیر این کشور در فرانسه در توییتی درباره حس فرانسوی‌ها از رفتار آمریکا و انگلیس و استرالیا نوشته است: «واکنش پاریس را دست‌کم نگیرید. مسئله فقط خشم نیست بلکه احساس خیانت است، آمریکا و انگلیس و استرالیا 6‌ماه پشت سر آنها با هم مذاکره کرده‌اند. من قبلا در سال2003 چنین خشمی را در مسئله حمله به عراق دیده بودم. شرایط حالا به همان اندازه بد و یا حتی بدتر از آن است.»
فرانسه در هیچ‌کدام از بیانیه‌ها و واکنش‌هایش به انگلیس حتی اشاره هم نکرده و مسئله را زیر سر آمریکا و استرالیا می‌داند. یک منبع دیپلماتیک فرانسوی به رویترز گفته است که از نظر پاریس، لندن به‌صورت فرصت‌طلبانه‌ای به کاری که آمریکا و استرالیا شروع کرده بودند پیوسته است و از نظر فرانسه، استرالیا و آمریکا مقصر هستند.
ماریس پین، وزیر خارجه استرالیا که در واشنگتن به سر می‌برد، گفته است که ناراحتی پاریس را درک می‌کند و امیدوار است که پاریس به‌زودی متوجه شود که استرالیا ارزش همکاری مشترک با فرانسه را می‌داند و امیدوار است 2کشور دوباره همکاری را شروع کنند.

ضرورت استقلال استراتژیک
این تصمیم آمریکا، بار دیگر در پاریس و بروکسل، مقر اتحادیه اروپایی، بحث استقلال استراتژیک اروپا را مطرح کرده است. لودریان در بیانیه اولش در واکنش به توافق امنیتی آمریکا و انگلیس با استرالیا به این مسئله اشاره کرد. ایده استقلال استراتژیک اروپا فارغ از آنچه آمریکا می‌خواهد، از مدت‌ها پیش از سوی فرانسه پیگیری می‌شود و مکرون یکی از حامیان این مسئله است. فرانسه حتی ایده ارتش مستقل اروپایی را هم مطرح کرده است.
مکرون زمستان گذشته برای نخستین‌بار ایده استقلال یا خودمختاری استراتژیک اروپا را مطرح و اعلام کرد که اروپایی‌ها باید بیشتر از گذشته مراقب منطقه خودشان باشند. او تأکید کرده بود که آفریقا و خاورمیانه هم در منطقه اروپا هستند نه آمریکا.
رفتار آمریکا در مسئله پیمان امنیتی با استرالیا که از نظر پاریس به نوعی دور زدن فرانسه تعبیر می‌شود، در بروکسل هم موضوع استقلال استراتژیک اروپا را در کانون توجه‌ها قرار داده است.
جوزپ بورل مسئول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پنجشنبه بعد از اعلام خبر توافق، به خبرنگاران گفته بود: «فکر می‌کنم که توافقنامه‌ای با این ماهیت یک‌روزه حاصل نشده است. زمان مشخصا زیادی برای حصول چنین توافقی صرف شده است، و نه، با ما مشاوره نکرده بودند. این مسئله ما را وادار می‌کند، یک‌بار دیگر، به ضرورت قرار دادن استقلال استراتژیک اروپا در صدر دستورکارهایمان توجه کنیم.»
هرچند نمی‌توان پیامدهای بلندمدت تنش پیش آمده در دو سوی اقیانوس اطلس را پیش‌بینی‌ کرد اما می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که عواقب کوتاه‌مدت آن، افزایش بدبینی اروپا به آمریکا است. تنش در روابط متحدان دو سوی اقیانوس اطلس در حالی اوج گرفته است که فرانسه در دولت یکجانبه‌گرای دونالد ترامپ تلاش می‌کرد روابط را گرم نگه دارد و باعث جدایی بیشتر متحدان قدیمی نشود. روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، از نظر بسیاری، زمان ترمیم روابط بود اما واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد.
همچنین این شکاف بین فرانسه و آمریکا، در حالی ایجاد شده که بایدن، امیدوار بود با متحد کردن دوستان آمریکا در سراسر دنیا، برابر حکومت‌های اقتدارگرای چین و روسیه بایستد.
اما دوطرف، حتی در نحوه مقابله با این قدرت‌های شرقی هم با هم اختلاف نظر دارند.
درحالی‌که آمریکا معتقد است باید رویکرد بسیار هجومی‌تری نسبت به روسیه و به‌خصوص چین اتخاذ شود، اروپا امیدوار است تعادل را در روابط با چین و روسیه حفظ کند. همین توافق امنیتی با استرالیا هم با هدف مهار نفوذ چین در هند و اقیانوسیه امضا شده است.
فابریس پوتیه‌، محقق مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در این‌باره به یورو نیوز گفته است: «باید نگاه فراگیرتری به این توافق امنیتی داشته باشیم. آمریکا می‌خواسته به کسانی نزدیک شود که تمایل بیشتری برای همکاری سیاسی و فناورانه داشته‌اند. فکر نمی‌کنم اروپایی‌ها چندان تمایل داشته باشند چنین توافقی را با آمریکا امضا کنند. من فکر می‌کنم ما همچنین بهای رویکرد متعادل خود در مسئله چین را می‌دهیم. آمریکا مایل است موضع سخت‌تری داشته باشد و انگلیس و استرالیا هم حاضرند که به آمریکا ملحق شوند. بنابراین باید به تصویر بزرگ‌تر استراتژیک نگاه کنیم. ما تصمیم گرفته‌ایم که متعادل باشیم و حالا باید عواقب آن را قبول کنیم چون دیگران می‌خواهند موضع سخت‌تری داشته باشند.»

تقابل چین و استرالیا

 چین که هدف توافق امنیتی آمریکا و انگلیس و استرالیاست، به شدت علیه این تصمیم آمریکا موضع گرفته و شی جین پینگ، رئیس جمهور این کشور گفته است که منطقه باید با حضور نیروهای خارجی مخالفت کند. در مقابل اسکات موریسون، نخست وزیر استرالیا به زیردریایی‌های هسته‌ای چین اشاره کرده و از تصمیم کشورش برای تولید زیردریایی‌های هسته‌ای دفاع کرده است.  به گزار الجزیره، روزنامه دولتی گلوبال تایمز که معمولا سیاست‌های دولت چین را تبیین می‌کند استرالیا را پنجه آمریکا خوانده و گفته است کانبرا ساده‌لوح بوده که در دام سیاست‌های جنگ سرد آمریکا افتاده است. این روزنامه نوشته است: «استرالیا، ‌در صورتی که نبردی نظامی در منطقه روی دهد،با عواقب خطرناکی مواجه خواهد بود.» استرالیا، در مقابل موضع‌گیری‌های رسمی و غیررسمی در چین، مساله زیردریایی‌های هسته‌ای پکن را پیش کشیده است. موریسون در گفت و گو با با یک رادیوی محلی در استرالیا گفته است: «آنها حق دارند که در مساله منافع ملی خود هر تصمیمی بگیرند، ‌استرالیا و دیگر کشورها هم چنین حقی دارند.» موریسون گفته است که استرالیا از قابلیت زیردریایی‌های هسته‌ای چین و سرمایه‌گذاری‌های سنگین این کشور در بخش نظامی آگاه است؛ «ما علاقه‌مندیم تا تضمین کنیم که آب‌های بین‌المللی همیشه بین‌المللی خواهند بود و حاکمیت قانون در تمامی آنها برقرار خواهد بود.» دریای چین جنوبی‌ که در منطقه قرار دارد،‌ یکی از پرمناقشه‌ترین مناطق دنیاست و چین و تمامی کشورهای اطراف آن، با هم اختلاف سرزمینی دارند. چین حضور نظامی خود را در این منطقه به شدت افزایش داده و چند جزیره مصنوعی با باند هواپیما و لنگرگاه برای کشتی‌های نظامی ساخته است.  بخشی از هدف آمریکا،‌ کاهش نفوذ چین در این آبراه است و توافق اخیر با استرالیا در همین راستاست.