ثبت جهانی «سیلک»؛ شاید وقتی دیگر

حسنیه سادات مهدوی-خبرنگار

تپه «سیلک» در کاشان با قدمتی 8هزارساله، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های باستان‌شناسی ایران به‌حساب می‌آید که برای جهانیان ناشناخته مانده‌است. آثار زندگی کهن‌ترین مردم دشت‌نشین در اینجا کشف شده‌است و به اعتقاد کارشناسان، با کاوش‌های جدید گنجینه‌های گرانبهایی درباره پیشینیان و تاریخ کهن ایران دراین منطقه پیدا خواهد شد.
اینها درحالی‌است که از سال1380 ساخت‌وساز در حریم یک و عرصه این منطقه باستانی گسترش یافت و به‌دلیل فقدان وحدت رویه در برخورد با متخلفان ازسوی دستگاه‌های مربوط، این چالش اساسی تا سال‌های اخیر نیز ادامه پیدا کرده‌، به‌گونه‌ای که سازه‌های جدید سیلک را احاطه و حریم و منظر آن‌را مخدوش کرده‌است و تا زمانی که این حریم آزادسازی نشود، تپه سیلک به ثبت‌جهانی نمی‌رسد.

شناسنامه فلات مرکزی ایران
تپه سیلک در قسمت جنوب‌غربی کاشان و در مسیر خیابان امیرکبیر یا جاده فین، که به باغ زیبای فین منتهی می‌شود، در سمت راست خیابان قرار دارد. این مجموعه با قدمتی کهن، حاصل ساخت‌وسازهای مکرر و ویران شدن خانه‌ها و آبادی‌ها بر روی یکدیگر است و شامل لایه‌هایی می‌شود که در آنها ساخت‌وساز صورت گرفته و سپس خراب شده‌اند.
امروزه این تپه‌ها را به‌عنوان مدارکی برای شناخت تحولات زندگی بشر در فلات مرکزی ایران می‌شناسیم. سیلک به‌عنوان شناسنامه زیست انسانی در فلات مرکزی ایران اهمیت ویژه‌ای دارد؛ شناسنامه‌ای که سیر تحول اجتماعی، اقتصادی، فناوری، آیینی و حتی آثار تغییرات طبیعت و آب‌وهوا را نشان می‌دهد.

بزرگ‌ترین چالش 
حریم و عرصه تپه سیلک در سال1397 بازنگری شد. براین اساس زمین‌های حریم درجه یک محوطه سیلک تنها اجازه کشاورزی دارند و در حریم درجه2 و 3، ارتفاع مجاز ساخت‌وساز به ترتیب 5/7متر و 5/10متر است. سرپرست پایگاه پژوهشی سیلک کاشان درباره مخدوش شدن حریم و عرصه سیلک می‌گوید: مهم‌ترین مشکلی که تپه‌ها با آن مواجه هستند، ساخت‌وسازهای غیرمجازی است که در اطراف محوطه، به‌ویژه در حریم درجه یک، در حدود 2دهه اخیر انجام شده و حیات تپه را تهدید می‌کند و مانع از ثبت‌جهانی محوطه شده‌است.
«جواد حسین‌زاده‌ساداتی» می‌افزاید: علاوه براین، ساخت‌وسازهای انجام شده مانع بهره‌برداری‌های توسعه‌ای در آینده نیز می‌شود و در حریم درجه یک آلودگی‌های بصری ایجاد کرده‌است. حتی گاهی دراین محوطه ساخت‌وسازهایی انجام می‌شود که سبب ازبین رفتن برخی آثار تاریخی موجود می‌شود. 
وی همچنین با اشاره به حضور چشمگیر مردم در یک بازه زمانی برای خرید زمین‌های سیلک، اظهار می‌کند: براساس مدارکی که در پایگاه پژوهشی سیلک موجود است، از سال1380 با افزایش جمعیت و تبدیل شدن منطقه فین به یک منطقه اعیان‌نشین، ارزش زمین‌ها افزایش یافت و تقاضای مردم برای خرید زمین و ملک دراین منطقه زیادتر شد. 

دلیل استقبال از زمین‌های حریم سیلک
ازسوی دیگر زمین‌های حریم درجه‌یک و عرصه سیلک به‌دلیل نداشتن سند، به قیمت ارزانی خرید و فروش می‌شوند؛ موضوعی که حسین‌زاده‌ساداتی دلالان را از عوامل اصلی به‌وجود آمدن چنین وضعیتی می‌داند. او دراین باره می‌گوید: تعدادی دلال دراین زمینه فعالیت می‌کنند و چون زمین ارزان است، با استقبال مردم مواجه می‌شود.
حسین‌زاده‌ساداتی ادامه می‌دهد: ساخت‌وسازها بیشتر در شب‌ها و بعدازظهرها و دور از چشم مأموران اتفاق می‌افتد و با وجود برخوردهای انجام شده ازسوی مسئولان مربوط، اما همچنان ساخت‌وسازها ادامه دارد. حتی در بخشی از عرصه حاشیه‌نشینی اتفاق افتاده‌است؛ خانه‌هایی که با مصالح غیراستاندارد و بدون طرح و نقشه ساخته شده و منظر نامناسبی را در اطراف تپه به‌وجود آورده‌است.

هشدار به متخلفان
در سال‌های اخیر بخش «اجرای احکام» شهرداری کاشان دست به تخریب ساخت‌وسازهای غیرقانونی در حریم و عرصه تپه زده‌است؛ اقدامی که به‌گفته مسئولان شهرداری کاشان با همکاری دستگاه‌های اجرایی و در راستای حفظ زمین‌های ملی، جلوگیری از تغییرکاربری زمین‌های کشاورزی و کوتاه‌کردن دست سودجویان انجام شده‌است.
براین اساس «بهمن کاظمیان»، مدیر اداره «اجرای احکام» شهرداری کاشان، به شهروندان توصیه می‌کند از هرگونه خرید و فروش زمین‌های واقع در حریم سیلک بدون استعلام از شهرداری پرهیز کنند تا علاوه بر جلوگیری از زیان‌های بعدی، انرژی و وقت دستگاه‌های اجرایی ازجمله شهرداری و میراث فرهنگی، صرف خدمت‌رسانی شایسته‌تر به مردم شود.