۵شهر آذربایجان‌شرقی در وضعیت قرمز آبی

ستاره حجتی- خبرنگار

 نامش ناصر است و از اهالی روستای آغچه‌رود در هشترود آذربایجان‌شرقی. می‌گوید، ۶ماه است روزی نیم‌ساعت هم آب ندارند و وقتی هم آب وصل می‌شود، فقط می‌توان چند لیوان از آن پر کرد. ناصر می‌گوید، ماه‌هاست وضعشان همین است و نه فقط آبی برای خوردن، بلکه حتی برای دام و زمین هم ندارند. او معتقد است، انسان با کمبود آب فقط سختی نمی‌کشد، همه‌‌چیزش را با هم از دست می‌دهد.
عذرا، اهل روستای پارالار، کمی دورتر از آغچه‌رود است. شرایط برای عذرا و دیگر روستاییان سخت‌تر است. او می‌گوید: قطعی آب در روستا گاهی 2،3روز طول می‌کشد. از ترس به محض اینکه آب می‌آید، همه شروع به ذخیره می‌کنند؛ به‌طوری که فشار آب کم می‌شود. هر جای خانه را نگاه کنید، ظرف آب است.
عذرا ادامه می‌دهد: ما که پایین روستا هستیم آب با فشار کم بهمان می‌رسد، اما در بالادست روستا فشار آب کفاف نمی‌دهد. همسایه ما تعداد زیادی گوسفند داشت، اما‌ ماه گذشته نصف گوسفندهایش را فروخت؛ زیرا نه فقط آب خوردن، بلکه آب برای دام و علوفه هم نداریم.

سرانه بالای مصرف
نبود آب در آذربایجان‌شرقی اما فقط داستان این روستاها نیست. بنا بر اعلام سازمان آب و فاضلاب، ۲۴۳روستا و ۵ شهر آذربایجان‌شرقی در وضعیت قرمز آبی قرار دارند و حتی تبریز، مرکز استان نیز با توسعه‌ای که پیدا کرده از چالش آب بی‌امان نمانده است؛ موضوعی که مدیرعامل شرکت آبفای آذربایجان‌شرقی دلیل آن را کاهش بارندگی، افت سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش ذخیره سدها و رواناب‌ها و سرانه بالای مصرف آب می‌داند.
شرکت آب منطقه‌ای استان به‌عنوان متولی تامین آب در همه حوزه‌ها، ۸۶درصد مصرف آب را به بخش کشاورزی نسبت می‌دهد درحالی‌که حدود ۶۰درصد از سهم کشاورزی استان هدر می‌رود و راندمان آبیاری فقط ۴۶درصد است؛ یعنی بخش بزرگی از آنچه می‌تواند تشنگی ساکنان این منطقه را کم کند در خطوط آبیاری کشاورزی یا بنا به‌گفته مدیرعامل آبفا در شبکه‌های فرسوده توزیع آب هدر می‌رود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی می‌گوید: فقط در تبریز میزان مصرف آب ۵۴۰۰لیتر بر ثانیه است که در زمان پیک به ۵۷۰۰لیتر برثانیه می‌رسد. مردم می‌توانند با رعایت الگوی مصرف و با ۱۵- ۱۰درصد صرفه‌جویی که حدود ۵۷۰لیتر در ثانیه معادل ۳۰چاه آب می‌شود به رفع تنش آبی کمک کنند تا از این مرحله عبور کنیم؛ زیرا در وضعیت خطرناکی قرار داریم و با ریسک کمبود آب در پاییز و زمستان هم مواجه هستیم.
علیرضا ایمانلو، میزان تولید آب کل استان را ۹مترمکعب و میزان مصرف را هم 5/8مترمکعب می‌داند و می‌افزاید: هر فرد بیش از ۲۳۰لیتر در شبانه‌روز آب مصرف می‌کند که در پیک مصرف حدود ۲۵۰لیتر می‌شود که بالاتر از استاندارد کشور و جهان است.

هدررفت آب تولیدی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی همچنین درباره هدررفت آب در استان در بخش خانگی توضیح می‌دهد: 5/11درصد آب به‌دلیل پوسیدگی و خرابی شبکه و لوله‌ها و 5/18درصد در نتیجه انشعاب غیرمجاز هدر می‌رود. برای جلوگیری از هدررفت آب زون‌بندی کل شهر، تعدیل فشار و تعویض لوله‌های پوسیده مورد توجه و همچنین اصلاح شبکه در حال پیگیری و انجام است.
اما مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای این استان به‌عنوان دستگاه متولی تامین آب، وضعیت را بحرانی‌تر می‌داند و می‌گوید: از ابتدای سال آبی 1400-1399 با کاهش ۲۵درصدی بارش و نزولات آسمانی و همچنین کاهش ۴۰درصدی رواناب‌ها مواجه بوده‌ایم. در همان ابتدای شروع گرما، میانگین دما افزایش 1/1درجه‌ای را نشان داد، اما مخازن سدهای ما هم دچار کاهش ۱۵ تا ۲۰درصدی در ذخایر بود.
یوسف غفارزاده با بیان اینکه 3حوضه آبریز ارس، سفیدرود و ارومیه با مشکل جدی کمبود آورد مواجه هستند، می‌افزاید: همچنین افت آب‌های زیرزمینی دشت مرند، دامنه‌های شمالی سهند، دشت تسوج و شبستر-صوفیان بحرانی است. البته با اتخاذ تمهیدات لازم روند بهبود در این آبخوان‌ها آغاز شده است.
غفارزاده بخش عمده‌ای از مشکل تامین آب آشامیدنی را در رشد روزافزون کلانشهر می‌داند و می‌گوید: گسترش تبریز، خشکی دریاچه ارومیه، افت غیرمعمول تراز آب‌های زیرزمینی و وارد کردن خسارت جبران‌ناپذیر به آبخوان‌ها از دلایل اصلی تنش موجود است. این نکته را نباید فراموش کنیم که سرانه آب تجدیدپذیر استان حدود ۱۰۶۴مترمکعب تخمین زده می‌شود که این رقم بسیار کمتر از استانداردهای تعریف شده جهانی یعنی ۷هزار مترمکعب و همچنین کمتر از میانگین کشوری یعنی ۱۹۵۰مترمکعب است.
او افزایش ظرفیت آبرسانی با اصلاح خط آبرسانی نهند به طول ۷کیلومتر، افزایش ظرفیت ایستگاه شماره ۵ آبرسانی خط زرینه، ساخت رینگ مخازن تبریز، صدور پروانه حفر چاه جدید آشامیدنی برای شهرها و روستاهای دارای تنش که از سوی شرکت آبفا انجام می‌شود، ذخیره‌سازی آب آشامیدنی تحت پوشش سدهای ستارخان، سهند، علویان تا آخر پاییز برای کاهش ریسک تامین آب، انسداد چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتور هوشمند بر چاه‌های مجاز را طرح‌های در دست اجرا برای مقابله با تنش‌های آبی استان اعلام می‌کند.