درباره ارزان‌ترین ارز ایران

آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار

ارزان‌ترین ارز که در ایران خرید و فروش می‌شود، دینار عراق است؛ ارزی خارجی که تنها برای سفر به عراق می‌تواند برای افراد کارکرد داشته باشد. دینار عراق جهان‌روایی و پذیرش ارزهای معتبر بین‌المللی را ندارد و تقریباً در کشوری غیر از خود عراق نمی‌توان از این ارز استفاده کرد. در ابعاد بزرگ‌تر هم این قاعده برقرار است. یعنی زمانی که کشور عراق می‌خواست بدهی خود به ایران را در قالب دینار عراقی پرداخت کند بسیاری از فعالان اقتصادی این تصمیم را به ضرر ایران دانستند چراکه هنگامی که دینار عراق را دریافت کنیم، تنها می‌توانیم از همین کشور کالا وارد نماییم، زیرا پول عراق در سایر کشورها مورد پذیرش نیست. این در حالی است که عراق کالای خاصی ندارد که بتوانیم آن را وارد کنیم.
 این کشور تنها می‌تواند نقش واسطه‌گری ایفا کند؛ یعنی کالاهایی را که نمی‌توانیم از سایر کشورها وارد کنیم، ابتدا به عراق وارد شده و سپس ما آن کالا را از عراق وارد کنیم. در واقع دینار عراقی در موقعیت‌های تجاری هم چندان کارکردی ندارد. امروز هر دینار عراق 20تومان است و این ارز حتی در تابستان سال99 به رکورد 28تومان هم رسید.
پیش از شیوع کرونا در جهان، قیمت دینار عراق همواره در حوالی اربعین به واسطه افزایش تقاضا بالا می‌رفت و بعد از مدتی دوباره کاهش قیمت را تجربه می‌کرد اما در 2سال گذشته چنین قاعده‌ای برقرار نبوده است.
آنچه بر دینار گذشت....
دینار واحد پولی است که اکنون در ۹ کشور دنیا واحد پول رسمی محسوب می‌شود و در گذشته در کشور‌های دیگری نیز رایج بوده است. کشور‌های اردن، الجزایر، بحرین، تونس، سودان، صربستان، کویت، لیبی، مقدونیه و عراق از دینار میلادی به‌عنوان واحد رسمی پول استفاده می‌کنند. دینار عراقی از سال۱۹۳۱ میلادی به گردش افتاد. در ایران اما این ارز سال۸۱ با ریال ایران برابر بود و هر ۱۰هزار دینار عراقی به قیمت هزار تومان (۱۰ هزار ریال) معامله می‌شد. سال۸۴ با هزار تومان می‌شد بین 5 تا 6هزار دینار عراقی خرید. سال۸۷ هر 3‌هزار دینار عراق برابر با هزار تومان مبادله می‌شد. سال۸۸ هر 2هزار و ۵۰۰دینار با هزار تومان برابری داشت. سال۸۹ با هزار تومان می‌شد 2هزار دینار خرید. روند افزایش ارزش دینار عراقی ادامه پیدا کرد و در سال۹۰ هر دینار عراقی به 12تومان رسید و هر هزار دینار با هزار تومان مبادله شد. ارزش هر هزار دینار در سال۹۱ و اوج تلاطم ارزی افزایش بیش از دوبرابری داشت و به دو هزار و ۸۰۰ تومان رسید. اما این رقم با کاهش روبه‌رو شد و در سال۹۵ هر هزار دینار عراق حدود 2هزار و ۷۰۰تومان بود. زائران اربعین هر هزار دینار را در اربعین سال97، حدود ۱۳ تا ۱۴هزار تومان خریدند. و حالا بعد از گذشت تنها 3سال هر هزار دینار عراق به 20هزار تومان رسیده است. البته تا پیش از این مسافران عراق می‌توانستند ریال ایران را در آن کشور خرج کنند و لزومی به تبدیل آن به دینار نبود اما یکی دو سالی است که مسافران می‌گویند دیگر این کشور ریال ایران را قبول ندارد و اصناف ترجیح می‌دهند دینار عراق دریافت کنند.