کارآفرین هم محله‌ای به شما می‌گوید چطور با یک میلیون تومان کسب‌وکار هنری راه بیندازید
فوت‌وفن‌های خانم گشاده رو
راحله عبدالحسینی
«هنر در روزهای ناگوار و تلخ بهترین ناجی بشر بوده و هست.» این را «مریم گشاده‌رو» می‌گوید.
هم‌محله‌ای ما که در رشته هنری چاپ باتیک کارآفرینی می‌کند ساکن محله درکه و معتقد است که ورود به دنیای هنر نه سخت است و نه به ابزار خاصی نیاز دارد. فقط باید همت کرد و اندکی علاقه داشت. گشاده‌رو، کارشناس ارشد پژوهش هنر و سال‌هاست در حوزه چاپ باتیک به‌طور تخصصی کار می‌کند. او با آموزش این هنر به بانوان علاقه‌مند، آنان را به حضور در عرصه کارآفرینی و درآمدزایی تشویق می‌کند. با او درباره اکسیر هنر در این روزها گپ زده‌ایم که خواندنش خالی از لطف نیست.
کارگاه هنر چاپ باتیک خیلی عریض و طویل نیست؛ یک میز است و تعدادی رنگ و قلم‌مو و طاقه‌های پارچه که کنار هم نشسته‌اند. با همین ابزار به ظاهر ساده و اندک، دنیایی از آرامش و زیبایی در این کارگاه موج می‌زند. گشاده‌رو ۲ دهه است که در حوزه چاپ باتیک فعالیت می‌کند. کارگاه او با شال و روسری، رومیزی، کوسن، دستمال و... پر شده که همگی یک اثر هنری هستند. حضور در این کارگاه، هیاهوی دنیای بیرون را متوقف می‌کند و آغاز سفری است به دنیای رنگ و نقش.
- علاقه به دوخت ودوز
علاقه به هنر از دوران نوجوانی برای گشاده‌رو شکل گرفت. روزهایی که در درس حرفه و فن دوران راهنمایی، نخ و سوزن دست گرفت، پارچه برش زد و الگوهای کوچک کشید. می‌گوید: «به خیاطی و کارهایی که با پارچه بود، علاقه‌مند شدم. بعد از دیپلم هم یک دوره در حوزه فیلمبرداری، صداگذاری و تدوین گذراندم. رشته تجربی خوانده بودم. نتایج کنکور که آمد در رشته شیمی پذیرفته‌شدم؛ رشته‌ای که خیلی از همدوره‌های من آرزوی قبولی‌اش را داشتند.
اما من علاقه‌ام را دنبال کردم و سال ۱۳۷۴ در کنور هنر در رشته طراحی چاپ پارچه قبول شدم و این رشته را ادامه دادم. تحصیل در رشته هنر را به‌طور جدی دنبال کردم و در مقطع کارشناسی ارشد هم پژوهش هنر خواندم.» گشاده‌رو که در سازمان میراث فرهنگی هم مشغول فعالیت است از سال ۱۳۸۰ رشته هنری نقاشی روی پارچه به روش باتیک را دنبال کرده است.
- هنرمندان ایرانی و نقاشی روی پارچه
گشاده‌رو درباره نقاشی روی پارچه به روش چاپ باتیک می‌گوید: «به نظر بسیاری از افراد، هنر باتیک به دلیل اسمی که دارد، هنر ایرانی نیست. هنرمندان بسیاری این هنر را در کشورهای جنوب‌شرق آسیا کار کردند و در واقع آن را به شکل صنعتی‌تر درآوردند. در کشور ما هم در نواحی اسکو این هنر بسیار رواج دارد.» اسکو یکی از شهرهای آذربایجان شرقی است که مرکز اصلی تجمع کارگاه‌های چاپ باتیک یا کلاقه‌ای در کشور محسوب می‌شود. اسکو از مراکز مهم تولید پارچه‌های حریر ابریشمی به‌خصوص پارچه‌های زیبا و خوش‌سلیقه کلاقه‌ای است که به‌صورت طبیعی و مصنوعی توسط هنرمندان اسکویی تولید و صادر می‌شود. تولید این نوع پارچه به دوره انقلاب مشروطیت برمی‌گردد.
برخی از اهالی شهر اسکو که در آن زمان برای امرار معاش به کشورهای اقماری شوروی سابق رفته بودند، هنگام بازگشت به میهن، صنعت بافت و تولید پارچه‌های کلاقه‌ای را از شهر گنجه جمهوری آذربایجان با خود به اسکو منتقل کردند و رفته‌رفته رونق و آوازه این نوع پارچه‌های ساخت اسکو در منطقه فراگیر شد.
- کارآفرینی با رنگ و قلم‌مو
از گشاده‌رو که در حوزه نقاشی روی پارچه به شیوه باتیک ۲ دهه تجربه دارد درباره کارآفرینی در این زمینه می‌پرسم. این‌طور پاسخ می‌دهد: «پارچه با زندگی روزمره ما مرتبط است و در زندگی همه ما کاربرد دارد. بنابراین برای کارآفرینی با این شیوه هنری، انتخاب خوبی است یا به عبارت دیگر خوب جواب می‌دهد. اگر وجه نقاشی‌اش را نگاه کنیم، با دنیای هنر روبه‌رو هستیم و اگر وجه چاپ را ببینیم، یعنی دنیای صنعت. پس دست کارآفرین این رشته باز است که با توجه به علاقه و سرمایه‌اش قدم بردارد.»
- کسب و کار خودت را راه بینداز
شاید هرکدام از ما به کارآفرینی و راه انداختن کسب و کار خودمان فکر کرده باشیم. بلافاصله هم موانع را جلو چشممان دیدیم که نه فضای کافی داریم و نه سرمایه کافی. گشاده‌رو درباره تخصصش ما را این‌گونه راهنمایی می‌کند: «برای نقاشی روی پارچه به روش باتیک، کارگاه بزرگی نمی‌خواهیم. یک میز کار که گوشه اتاقمان باشد هم کافی است. لوازم چندانی هم برای شروع کار نیاز نداریم. قلم‌مو و رنگ و پارچه تمام آن چیزی است که می‌خواهیم و دلی پر از شوق و سری پر از طرح و نقش.
هنرجوهایم بعد از آموختن این هنر، روی کیف، رومیزی، روسری، شال و حتی مانتو طراحی کردند؛ کارهایی بی‌نظیر و خلاقانه. بعد هم کسب و کار خودشان را راه انداختند. خرید وسایل اولیه بسته به علاقه و سلیقه هنرجو حدود یک تا یک و نیم میلیون تومان هزینه دارد. پارچه هم می‌تواند ساتن، حریر، ابریشم، نخی، تترون یا کرباس باشد.»
- آموزش در مراکز فرهنگی
بیشتر هنرجوهای این هنرمند هم‌محله‌ای بانوانی بودند که خیاطی را تمام و کمال آموخته بودند و حالا می‌خواستند الگو را روی پارچه‌هایی با طرح خودشان پیاده کنند: «در آموزشگاه فنی و حرفه‌ای این هنر را تدریس کردم. بانوانی که خیاطی می‌دانند، خیلی از این هنر استقبال می‌کنند.» او در نمایشگاه‌های مختلف از جمله نمایشگاه قرآن، کارگاه‌های تابستانی در مدارس و دیگر مراکز فرهنگی سعی در شناساندن این هنر به علاقه‌مندان دارد: «در برخی مراکز چاپ روی پارچه با رنگ‌های خمیری و آکریلیک آموزش داده می‌شود که بعد از خشک شدن بافت پارچه تغییر می‌کند و لطافت ندارد. چاپ باتیک بافت پارچه را تغییر نمی‌دهد. مراحل بیشتری هم برای کار دارد.» او ادامه می‌دهد: «به هنرجوهایم می‌گویم هر طرحی را که آغاز می‌کنند به میراث، فرهنگ، تمدن و هنر ایرانی فکر کنند تا بدانیم چه چیزی از گذشتگان را برای آینده یادگار می‌گذاریم.»
- هنر دردهایمان را التیام می‌بخشد
روزهای ناگواری را در کشور می‌گذرانیم. حال روحی و جسمی هموطنانمان خوب نیست. بیماری کرونا، امان ما را بریده است. در این شرایط نامساعد بایدکاری کنیم و دستی بگیریم. حتی شده با چند جمله زیبا و یک رفتار همدلانه برای همسایه و دوست و آشنایمان. برای اینکه خودمان حال بهتری داشته باشیم، من کار هنری را پیشنهاد می‌کنم. حقیقت این است که هنر حال ما را بهتر می‌کند. ساخت کارهای هنری ما را از رنج‌ها دور می‌کند و روح‌ما را پالایش می‌دهد. وقتی مشغول کار هنری هستم، به گرفتاری‌ها فکر نمی‌کنم. از دغدغه‌های روزمره دور می‌شوم. هنر تعطیلی‌بردار نیست. فقط کافی است دنبال علاقه هنری خودمان بگردیم.
- شمیران و نوبرانه‌های تابستانی‌اش
در محله اوین به دنیا آمده‌ام. بعد از ازدواج مدتی در منطقه دیگری ساکن بودم. بعد دوباره به شمیران برگشتم و در محله درکه ساکن شدم. شمیران و مخصوصاً محله درکه به آب و هوای خوب، کوه‌های زیبا و میوه‌های نوبرانه تابستانی‌اش مثل شاتوت معروف است. والک پلو هم که غذای خاص شمیرانی است که با سبزی کوهی والک درست می‌شود و ثبت ملی شده است. بچه‌های شمیران از جمله من هر مدت که از محله‌مان دور باشیم، وقتی به شمیران برمی‌گردیم، حالمان بهتر می‌شود.
