گفت‌وگو با «علی‌اکبر زین‌العابدین» نویسنده‌ی کتاب‌های کودک و نوجوان و مروج کتاب‌خوانی
سنجاق قفلى و جعبه‌هاى پر از هیجان!
نیلوفر نیک‌بنیاد
احتمالاً «جناب نارنجی» را می‌شناسید؟ کمیک‌بوک یا کتاب مصوری که این‌روزها حسابی سروصدا کرده و کوچک و بزرگ مشغول خواندنش هستند. نویسنده‌ی این کتاب «علی‌اکبر زین‌العابدین» است. او در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان آثار بسیاری خلق کرده و مسئولیت‌های ادبی مهمی را هم بر عهده داشته است. زین‌العابدین هم‌چنین دبیر بخش کتاب‌های تألیفی انتشارات پرتقال است و کارگاه‌هایی هم برای مربیان نویسندگی خلاق برگزار می‌کند. اما دلیلی که باعث شد در این شماره به‌سراغش برویم، گروه «سنجاق‌قفلی» است. گروهی که زین‌العابدین با شعار ترویج موضوعی کتاب‌های کودک و نوجوان راه انداخته و به‌طور جدی در زمینه‌ی معرفی تخصصی کتاب فعالیت می‌کند.
شما در دوران نوجوانی‌تان چه‌طور کتاب انتخاب می‌کردید؟
تا 14، 15سالگی خودم کتاب انتخاب نمی‌کردم. یکی دوبار رمان‌های ترسناکی به من معرفی کردند که بخوانم. شروع به‌خواندن کردم، اما خیلی ترسیدم. وقتی به دبیرستان رفتم، از طریق مجله‌ی «سروش نوجوان» با نویسندگان و شاعران ایرانی آشنا شدم؛ مثل «فریدون عموزاده‌خلیلی»، «بیوک ملکی»، «فریبا کلهر» و... بعد از آن به کتاب‌فروشی می‌رفتم و می‌پرسیدم کتابی از این نویسندگان دارند یا نه. گاهی هم از معلم‌هایم که افراد باسوادی بودند کمک می‌گرفتم و کتاب‌هایی در حوزه‌ی ادبیات بزرگ‌سال می‌خواندم؛ مثل «جلال آل‌احمد» یا «هوشنگ گلشیری». البته آن‌سال‌ها هم‌کلاسی‌هایم هم افراد کتاب‌خوانی بودند و با هم مشورت می‌کردیم.
به‌جز مشورت با افراد آگاه و شناختن نویسندگان، چه راه‌هایی برای انتخاب کتاب وجود دارد؟
در زمان نوجوانی ما، بهترین راه همین مجله‌ها بودند؛ اما امروزه مجله‌ها جایشان را به فضای الکترونیک داده‌اند. بچه‌ها می‌توانند با ناشرانی که برای کودک و نوجوان کتاب چاپ می‌کنند، آشنا شوند و بعد به سایت یا صفحه‌های آن‌ها سر بزنند و درباره‌ی کتاب‌‌هایشان اطلاعات بگیرند. اکثر کتاب‌فروشی‌های محلی هم صفحه‌هایی در فضای مجازی دارند و کتاب معرفی می‌کنند. راه دیگر، اپلیکیشن‌های قانونی کتاب‌خوانی است که می‌توانند با مراجعه به بخش نوجوان آن‌ها، فهرست کتاب‌ها، اطلاعات درباره‌ی کتاب و یک معرفی کوتاه از آن کتاب را ببینند.
چه شد که ایده‌ی سنجاق‌قفلی به ذهنتان رسید؟
همیشه این سؤال از طرف نوجوان‌ها وجود دارد که چه‌طور برای سن خودم، کتاب مناسب انتخاب کنم. فهرست‌هایی هم در زمینه‌ی معرفی کتاب وجود دارند، مثل فهرست «لاک‌پشت پرنده» یا «شورای کتاب کودک» که معمولاً براساس گروه سنی کتاب‌ها را معرفی می‌کنند. با خودم فکر کردم ما می‌توانیم فهرستی داشته باشیم که در آن موضوعات را ریز‌به‌ریز و جدا معرفی کنیم. در حال حاضر، در صفحه‌ی سنجاق‌قفلی و به‌زودی در سایت آن، کتاب‌ها هم به تفکیک سن و هم به تفکیک موضوع جدا شده‌اند. عده‌ای از کارشناسان دور هم جمع شده‌اند و به شکل داوطلبانه کتاب‌ها را بررسی می‌کنند و بهترین‌هایشان را در رده‌بندی موضوعی و سنی سنجاق‌قفلی قرار می‌دهند. به هر‌کدام از این موضوعات، یک جعبه می‌گوییم. به‌عنوان مثال در حال حاضر جعبه‌ی رمان‌های عاشقانه برای نوجوانان را رونمایی کرده‌ایم. در سنجاق‌قفلی، مصاحبه و گفت‌وگوی زنده با نویسندگان و شاعران و مترجمان هم داریم که در انتخاب کتاب به بچه‌ها کمک می‌کند.
کارشناسان سنجاق‌قفلی چه‌کسانی هستند؟
کارشناسان گوناگونی با ما همکاری می‌کنند. بعضی‌هایشان معلم‌اند، بعضی‌ها کارگاه‌های آموزشی آزاد دارند و بعضی‌ها هم در کتاب‌فروشی‌ها یا نشریات فعالیت می‌کنند. اما ویژگی مشترک همه‌شان این است که مروج کتاب‌خوانی‌اند. هدف سنجاق‌قفلی و کارشناسانش، این است که یک دفتر قابل دسترسی باشد که بتواند امکان انتخاب بهتر را برای کودکان و نوجوانان فراهم کند. شعار ما این است: «ما برای وصل‌کردن آمدیم».
باتوجه به همه‌ی این نکته‌ها، اگر کتابی انتخاب کردیم و خوشمان نیامد، چه کار کنیم؟ بخوانیم یا کنار بگذاریم؟
با توجه به قیمت گران کتاب، کنارگذاشتن آن، خطر مالی دارد! پس بهتر است قبل از خرید کتاب، کاری کنیم که انتخابمان درست‌تر باشد. اپلیکیشن‌های قانونی کتاب و وب‌سایت بعضی از ناشران، معمولاً چند صفحه از هر‌کتاب را به‌عنوان نمونه در اختیار مخاطب قرار می‌دهند. اگر هم دسترسی به کتاب‌فروشی دارند، می‌توانند بروند و از نزدیک کتاب‌ها را ورق بزنند. این‌روزها مثل قدیم نیست که بگویند به کتاب دست نزن! در واقع کتاب‌فروشی مثل قصابی نیست که برویم و بگوییم دو کیلو گوشت می‌خواهیم.
هم‌چنین نوجوانان می‌توانند کتاب را از دوستانشان یا از کتاب‌خانه‌های عمومی (که البته معمولاً یک‌سال از کتاب‌های چاپ‌شده عقب هستند) امانت بگیرند تا ببینند واقعاً به آن علاقه دارند یا نه. با این‌که افرادی مثل ما سعی می‌کنند دنیای داخل کتاب را به مخاطب نشان دهند، اما تا خود مخاطب نمونه‌ای را از آن نبیند، نمی‌تواند به اطمینان برسد.
شما به عنوان یک نویسنده و مروج کتاب‌خوانی، چه کتابی را به نوجوان‌ها پیشنهاد می‌کنید؟
خواندن کتاب‌های جعبه‌ی طنز سنجاق‌قفلی را پیشنهاد می‌دهم. در این جعبه سعی کرده‌ایم کتاب‌هایی از نویسندگان ایرانی انتخاب کنیم که طنزشان برای بچه‌ها قابل فهم باشد. هم‌چنین گفته شده که کدام کتاب به‌جز نسخه‌ی کاغذی، نسخه‌ی الکترونیک هم در اپلیکیشن‌های کتاب‌خوانی دارد. از نویسندگانی مثل «فرهاد حسن‌زاده»، «شهرام شفیعی»، «محمدرضا شمس» و... در این جعبه، کتاب معرفی کرده‌ایم.
و صحبت پایانی؟
حتماً می‌دانید که جشنواره‌ی «کودک، همدلی و کرونا» تا 10 شهریورماه تمدید شده است. نوجوان‌های دوچرخه‌ای هم می‌توانند عکس، ویدیو، نقاشی و متون ادبی‌شان را با موضوع کرونا برای جشنواره ارسال کنند. این جشنواره با همکاری کمیته‌ی ملی موزه‌های ایران و کانون توسعه‌ی فرهنگی کودکان برگزار می‌شود و آثار برگزیدگان به‌جز دریافت مدال، در موزه‌های ایران به نمایش درمی‌آید یا در قالب کتاب منتشر می‌شود. علاقه‌مندان برای اطلاعات بیش‌تر می‌توانند به سایت جشنواره به نشانی ccdcir.com مراجعه کنند.
در همینه زمینه :
