سکوت ادبیات زنان در اردبیل

سولماز نعمتی | اردبیل- خبرنگار: 

 وقتی قرار باشد جامعه ای به توسعه فرهنگی دست یابد، باید زنان آن جامعه در تمامی عرصه ها سهیم باشند. در میان، مشارکت زنان نویسنده و دست به قلم جایگاه ویژه ای دارند. وقتی آثار ادبی از وضعیت نگاه مردانه به جامعه رها شود و صدا، فکر و انتظارات زنان در ادبیات به تصویر کشیده و در جامعه شنیده شود، می توان به توسعه فرهنگی امید بست. در استان اردبیل زنان نویسنده با محدودیت ها و مشکلات زیادی برای تولید آثار خود مواجه هستند؛ نبود مکانی برای ارتباط بیشتر نویسنده ها، مشکلات انتشار کتاب و محدودیت های فرهنگی و اجتماعی از جمله این مشکلات است. با چند نفر از زنان نویسنده و شاعر استان در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.


نیاز به جایی برای ارائه آثار

توران قربانی یکی از نویسندگان موفق و مطرح اردبیل درباره داستان‌نویسان امروز اردبیل می‌گوید: داستان‌نویس خیلی کم داریم. تعداد معدودی را می‌شناسم که مرتب می‌نویسند و خیلی کم آثارشان را چاپ می‌کنند. 
وی در مورد وضعیت زنان نویسنده استان چنین می‌گوید: متاسفانه دست زنان نویسنده در اردبیل زیاد باز نیست. نمی‌دانیم تا کی باید حرف‌هایمان را در لفافه بگوییم. این عین گلایه‌ای است که آنها همیشه در محافل ادبی از وضعیت خودشان مطرح می‌کنند.

وی در ادامه از بازگشایی خانه نویسندگان اظهار می‌کند: یقین دارم اگر خانه شاعران یا نویسندگان در اردبیل تاسیس می‌شد، وضع از این بدتر نمی‌شد. نویسنده اگر بداند جایی نوشته‌اش را می‌خوانند و برایش ارزش قائل می‌شوند و در جهت بهبود اثرش منصفانه قضاوت می‌شود، چرا طالب چنین جایی نباشد! می‌گویند درون هر نویسنده‌ای شاعری است. حیطه شعر و ادب را نمی‌توان از هم جدا کرد. حالا چرا تعاملی اتفاق نیفتاده است، نمی‌دانم! من که به نوبه خود دست شاعران متعهد شهرم را می‌بوسم و به وجودشان افتخار می‌کنم.


محدودیت‌های نویسندگان زن

پریسا میرزایی، از داستان‌نویسان موفق استان و دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی است که از سال 91 به صورت حرفه‌ای وارد عرصه داستان‌نویسی شده است. وی در مورد وضعیت نویسندگان و همچنین زنان نویسنده می‌گوید: همان‌طور که می‌دانیم، سرانه مطالعه در کشور ما خیلی پایین است و همچنین جامعه ما هنوز یک جامعه مردسالار است. در چنین فضایی کار کردن برای خانم‌ها در محیط‌های ادبی و هنری خیلی سخت است. برای مثال، در ساخت یک فیلم شخصیت اصلی و بازیگر مرد برای بهبود اجرای نقش خود به مدت چند ماه در مکان‌هایی حضور می‌یابد یا به افرادی مراجعه می‌کند که مردم عادی و زنان از آنها اجتناب می‌کنند.

به خوبی می‌توان حدس زد چه محدودیت‌هایی برای یک زن نویسنده که باید برای لمس کردن واقعیات نوشته‌اش به مکان‌های خاصی مراجعه کند و از نزدیک با موضوعات داستان‌هایش آشنا شود، وجود دارد.  وی در ادامه می‌افزاید: به نظر من تا زمانی که یک کار خوب شکل نگیرد، حس خوبی به هیچ هنر و هنرمندی به وجود نمی‌آید. وقتی اثری جدی شکل می‌گیرد، دیدگاه‌ها - فراتر از جنسیت افراد - نسبت به وجودآورنده اثر تغییر پیدا می‌کند. اما، به عنوان مثال، نکات و ظرافت‌هایی که در آثار نویسندگان زن وجود دارد شاید در آثار نویسندگان مرد دیده نشود.


عواطف فراتر از جنسیت

میرزایی معتقد است: جامعه ما باید دیدی باز و وسیع نسبت به هنرمندان چه در عرصه داستان‌نویسی و چه در دیگر عرصه‌ها داشته باشد زیرا هنرمندان جامعه مانند قلب تپنده‌ای هستند که با آثارشان هم مایه سربلندی جامعه خویش می‌شوند و هم موجب سرزندگی آن. عواطف زنان و مردان نویسنده فراتر از هر نوع تبعیض و جنسیتی موجب پدید آمدن آثار بسیار ارزشمند برای آن جامعه می‌شود. همان‌طور که نویسندگان در قبال جامعه خود احساس مسئولیت می‌کنند، شایسته است جامعه ما نیز برای هنرمندانمان ارزشی درخور آنان قائل باشد.

همان‌گونه که تصور یک پیکر بدون قلب برای هیچ‌کس قابل قبول نیست، تصور جامعه‌ای بدون آثار هنری هم قابل تصور نیست. وی ادامه می‌دهد: زنان جامعه امروز ما در عرصه‌های مختلف کارهای شایسته‌ای را انجام می‌دهند. امیدوارم که این کارها برای نشان دادن ارزش‌های والای این قشر کافی باشد. نبود امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری وسیع و نبود حمایت مسئولان و ارگان‌های ذی‌ربط از فعالیت‌های هنری بسیار ناخوشایند است که امیدواریم این مشکلات به دست مسئولان توانمند در آینده‌ای نه‌چندان دور حل و فصل شود.


 بازتاب کمرنگ تولید اثر هنری و ادبی

پری‌ناز ستونه، از شاعران موفق و مربی ادبی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اردبیل، در زمینه وضعیت نامطلوب شاعران اردبیل می‌گوید: در اردبیل فضای رشد و تکامل بسته است. صدای شعر در آن بلند نیست. وقتی کسی اثری ولو بدیع می‌آفریند، در نهایت روزنامه‌ای محلی با او مصاحبه‌ای بکند و در خوش‌بینانه‌ترین حالت صدا و سیمای استان گزارشی تصویری از او تهیه کند. موسسه یا اداره‌ای نیست که از چاپ اثر حمایت کند. شخص اگر خودش تلاشی بکند، بتواند تیراژ چاپ اثرش را تا اندازه‌ای بالا ببرد که در شهرستان‌های مجاور پخش شود و نتیجه این است که باز هم شاعر در محدوده استان خودش شناخته می‌شود. در بدبینانه‌ترین صورت هم هیچ‌کدام اینها اتفاق نمی‌افتد و اثری که ثمره سال‌ها جوشش و کوشش است، روی دست صاحبش می‌ماند.


دنیای نانوشته از زنان

شبنم شمسواری از شاعران فعال استان که صاحب مقام از جشنواره‌های مهم است، درباره جایگاه زنان در ادبیات می‌گوید: به نظر من زن واژه‌ای سنگین، سخت و پیچیده‌ است. حالا در هر زمینه‌ای که بخواهیم درباره‌اش بحث کنیم. شعر زنان خواه ناخواه بازتابی از فرهنگ، اندیشه و دنیای درونی این قشر است. من احساس می‌کنم هیچ‌کدام از ما‌، یعنی نسل امروز، چیزی در این باره ننوشته‌ایم و دنیای زنان کشف نشده است. دنیای زنانه دست‌نخورده و بکر باقی است.