بر و برگ/ موزه گوگنهایم؛ اثر بیلبائو

شهنام صفاجو

شهر بیلبائو مرکز ایالت جدایی‌طلب باسک واقع در شمال اسپانیا، با ساخت یک موزه هنری مدرن طی 25سال اخیر به رونق اقتصادی قابل‌توجهی رسیده است. این شهر بندری فقیر که 345هزار نفر جمعیت دارد و اهالی آن بیشتر به مشاغل صنعتی و دریایی اشتغال دارند، با پروژه تحول‌آفرین گوگنهایم (‌Guggenheim‌) به شهرتی دست یافته‌ که صنعت توریسم به حرفه اصلی مردمان متعصب شهر بدل شده و حتی جشنواره فیلم بیلبائو و تیم فوتبال اتلتیک بیلبائو که نمادهای اصلی باسکی‌ها هستند نیز تحت‌تأثیر آن قرار گرفته است.
موزه گوگنهایم بیلبائو توسط معمار بزرگ جهانی «فرانک‌گری» طراحی و ساخته شده و از سال1997تاکنون، به یکی از تأثیرگذارترین مجموعه‌های هنری دوران مدرن تبدیل شده است. تأثیرگذاری این موزه در شهر به‌گونه‌ای بوده که نام آن را اثر بیلبائو
(‌Bilbao Effect‌) هم گذاشته‌اند؛ یک محرک نوسازی اقتصادی که هر سال، یک میلیون بازدیدکننده دارد. موزه بیلبائو بخشی از شبکه گوگنهایم است که شامل گالری‌های هنری در نیویورک، ونیز و ابوظبی نیز می‌شود. این موزه در کناره بندر بیلبائو و در امتداد رودخانه  Nervión واقع شده و هم‌اینک یکی از محبوب‌ترین مقاصد فرهنگی و تفریحی کشور اسپانیاست.
ساختمان موزه بیشتر شبیه قایقی است که زندگی سنتی در بندر بیلبائو را تداعی می‌کند. منحنی‌های نمای بیرونی آنکه از عنصر تیتانیوم، سنگ آهک و شیشه رفلکس ساخته شده نیز در جذب نور طبیعی، تهویه هوا و انعکاس نور خورشید مؤثر واقع می‌شود.
در موزه بیلبائو، 19گالری و نمایشگاه در 3سطح طبقه‌بندی شده و توسط چندین پل، راهرو، پله و آسانسور به هم متصل هستند. درحالی‌که نمای بیرونی ساختمان، دهلیز و برخی گالری‌های طبقه همکف با نمای هندسی پیچیده، فرم‌های منحنی و استفاده زیاد از نور طبیعی مشخص می‌شوند، بیشتر سازه‌های نمایشگاهی آن شبیه جعبه‌های سفیدرنگ ساده‌ای هستند که دهانه یا چشم‌اندازی به بیرون ندارند. علاوه بر این، درحالی‌که نمای بیرونی موزه با ورق‌های تیتانیوم براق پوشانده شده، فضای داخلی آن متشکل از پارتیشن‌های چوبی زیادی است که چنین کنتراستی باعث می‌شود این سازه عظیم به مساحت 24هزار مترمربع، از منظر بصری خیره‌کننده به‌نظر برسد.
مجموعه موزه بیلبائو بیشتر متمرکز بر آثار هنرمندان نقاش و مجسمه‌ساز معاصر نظیراندی وارهول، ژان میشل باسکیات، آنسلم کیفر، ویلم دی‌کونینگ، رابرت مادرول، سیگمار پولکه، گرهارد ریشتر، جیمز روزنکوئیست، کلیفورد استیل، سی تومبلی، جوزف بویز، مارک و رابرت راوشنبرگ، مارک روتکو، فرانچسکو کلمنته و سُل لویت است. این موزه همچنین توجه ویژه‌ای به هنرمندان مدرن و معاصر باسکی و اسپانیایی چون ادواردو چیلیدا، خوان مونوز، خورخه اوتیزا، آنتونیو سائورا و آنتونی تاپیس دارد.
یکی از رویدادهای ویژه موزه بیلبائو هم برنامه‌ای با عنوان Art After Dark است که هر‌ماه و در یک روز تعطیل برگزار می‌شود.