دیپلماسی
پیغام واشنگتن به تهران در 6سالگی برجام
پس از 3هفته وقفه در برگزاری نشست‌های وین، آمریکا برای آغاز دور هفتم مذاکرات اعلام آمادگی کرد
برجام امروز شش‌ساله می‌شود. شش‌سال از بیست‌وسوم تیر۹۴، یعنی روزی که محمدجواد ظریف (وزیر خارجه ایران) و فدریکا موگرینی (مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا) به شکل رسمی از به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات هسته‌ای خبر دادند، می‌گذرد. روزی که در ایران به جشن و پایکوبی گذشت و امید در خیابان‌های شهرها موج می‌زد. البته خرسندی از توافق در طرف‌های دیگر هم وجود داشت و تقریبا همه برجام را سندی تاریخی برای پایان‌دادن به ۱۲سال تنش دانستند. برجام اما پس از حدود دو سال با روی‌کار‌آمدن دونالد ترامپ در مسیر نابودی قرار گرفت و با خروج آمریکا از آن تبدیل به توافقی از‌دست‌رفته شد.
حالا سه‌ماه است که توافق هسته‌ای دوباره در وین در انتظار احیاشدن است و طرف‌های برجام به استثنای آمریکا، دور یک میز نشسته‌اند؛ هرچند مذاکرات احیای برجام در وین پس از شش دور با وقفه‌ای سه‌هفته‌ای مواجه شده و ادامه آن منوط به تصمیم‌های نهایی در ایران و آمریکاست.
آمریکایی‌ها تلاش دارند تا ایران را مسئول وقفه در مذاکرات جلوه دهند اما دیپلمات‌های ایرانی بارها تأکید کرده‌اند که واشنگتن باید تصمیم‌های سختی برای بازگشت به برجام بگیرد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دیروز در همین راستا گفت که سؤالات درباره دور هفتم مذاکرات را باید از ایران پرسید. ند پرایس اضافه کرد: «ما به وضوح گفته‌ایم که آماده بازگشت به دور هفتم هستیم.» به گزارش ایسنا او افزود: «ما ضرب‌الاجلی برای این مذاکرات تعیین نمی‌کنیم اما واقفیم که با گذشت زمان، توسعه‌های هسته‌ای ایران در نهایت به دیدگاه ما در زمینه بازگشت به برجام جهت خواهد داد.»سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا همچنین مطرح کرد که واشنگتن هنوز بر این باور است که «دیپلماسی مؤثرترین وسیله در دسترس ما برای رسیدن به هدف مطلوبمان است که آن اطمینان‌یافتن دائمی و قابل راستی‌آزمانی از این است که ایران هرگز به یک سلاح هسته‌ای دست نیابد.»
حال سؤال اینجاست که چه روزنه‌ای مذاکرات وین را از بن‌بست فعلی رها می‌کند؟ آیا تصمیمات داخلی برای ادامه یا قطع مذاکرات در انتظار روی‌کار‌آمدن دولت سیزدهم معلق نگه داشته شده است؟
ظریف: ایران به دیپلماسی پایبند بوده است
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته که این کشور ضرب‌الاجلی برای این مذاکرات تعیین نمی‌کند اما «واقفیم که با گذشت زمان، توسعه‌های هسته‌ای ایران در نهایت به دیدگاه ما در زمینه بازگشت به برجام جهت خواهد داد». پیش از این نیز طرف‌های دیگر مذاکرات هشدار داده بودند که نباید زمان را برای توافق از دست داد. همزمان با اظهارنظرهای مقامات آمریکایی اما محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در نشست میان‌دوره وزیران جنبش عدم‌تعهد از پایبندی ایران به گفت‌وگو و دیپلماسی سخن گفته و آمریکا را مسئول وضعیت کنونی برجام دانسته است. ظریف در بخشی از سخنرانی خود در این زمینه گفت: «در سطح جهانی ما پایبندی مصممانه خود به گفت‌وگو و دیپلماسی را با مشارکت فعال در مجامع مختلف بین‌المللی برای پاسخگویی به شمار کثیری از چالش‌های بین‌المللی ازجمله در مذاکرات چندماهه اخیر برای احیا و جانی دوباره بخشیدن به برجام به نمایش گذاشته‌ایم.» به گزارش ایرنا رئیس دستگاه دیپلماسی ایران ادامه داد: «این عزم ما با وجود قصور نکبت‌بار اروپا در امر تحقق وعده‌های اقتصادی خویش به مردم ما پس از خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و بی‌میلی دولت جدید آمریکا به کنار گذاشتن سیاست شکست‌خورده «فشار حداکثری» ترامپ به‌منصه ظهور رسیده است.» ظریف در این نشست بر چندجانبه‌گرایی تأکید کرد و گفت : «چندجانبه‌گرایی تضعیف شده و اجرای آن از سوی یکجانبه‌گرایی و اقدامات قلدرمآبانه قدرت‌هایی خاص مورد تهدید قرار گرفته. ماجراجویی یکجانبه‌گرایانه افراطی ایالات متحده آمریکا مهم‌ترین چالشی است که تقریباً همه ما به شکلی با آن روبه‌رو بوده‌ایم.» او افزود: «این وضعیت همچنان حاکمیت قانون را در سطح بین‌المللی به ضعف می‌کشاند و صلح و ثبات را در سراسر جهان تهدید می‌کند. درحالی‌که برخی ملت‌ها با تروریسم اقتصادی و تجاوزات نظامی تهدید می‌شوند، دیگر ملت‌ها فشار ضربات ناشی از سیاست‌های حمایت‌گرایانه آمریکا را تحمل می‌کنند.»
در چنین شرایطی جوزب بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا نیز گفته که اتحادیه اروپا موضعی متعادل نسبت به ایران دارد و هرگاه لازم بداند به حل مشکل توافق هسته‌ای ایران کمکی کند. بورل همچنین تأکید کرده که ادعاهای نخست‌وزیر اسلوونی در نشست گروهک منافقین علیه ایران موضع این اتحادیه نیست.
سرنوشت برجام در دستان اصولگرایان؟
اینکه برجام باردیگر فرصت حیات پیدا می‌کند یا نه، هنوز مشخص نیست. اما به‌نظر می‌رسد سرنوشت توافق هسته‌ای در دستان دولت سیزدهم خواهد بود و وقفه فعلی مذاکرات نیز بی‌ارتباط با جا‌به‌جایی قدرت در ایران نیست. وزارت خارجه هم در آخرین گزارش سه‌ماهه اجرای برجام به این موضوع اشاره کرده و توصیه‌هایی به دولت آینده در مسیر استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی و برجام کرده است. تیم دیپلماسی سیدابراهیم رئیسی نیز با هیأت مذاکره‌کننده ایران در وین و در صدر آن سیدعباس عراقچی معاون وزیرخارجه در تعامل بوده است. پس از دور ششم مذاکرات وین نیز کمیته‌ای با عنوان تطبیق متن توافق تشکیل شده که نمایندگان نهادهای مختلف در آن حضور دارند. کمیته‌ای که اگر نمایندگان دولت از آن خارج شوند به کلی در اختیار اصولگرایان خواهد بود و تصمیم‌ها درباره ادامه یا قطع مذاکرات وین در آن نهایی خواهد شد. در گزارش وزارت خارجه نیز به تفصیل به رفع تحریم‌هایی که پس از احیای برجام حاصل می‌شود اشاره شده و درصورت توافق، ثمره آن نصیب دولت سیزدهم می‌شود. البته همچنان به‌گفته مقامات ایران و آمریکا اختلافاتی درباره توافق نهایی وجود دارد که گفته شده مهم‌ترین آن درخواست تضمین ایران از آمریکا برای عدم‌خروج از توافق احتمالی است. دو کشور بر سر ترتیب اجرای اقدامات متقابل نیز اختلاف دارند. ایران خواستار لغو یکباره همه تحریم‌ها و سپس راستی‌آزمایی آنهاست و تأکید کرده که فقط در چنین شرایطی حاضر به انجام تعهدات هسته‌ای در چارچوب برجام خواهد بود. آیا توافق هسته‌ای در ششمین سال تولدش جانی دوباره می‌گیرد؟ این سؤالی است که برای پاسخ به آن باید کمی منتظر ماند.
