نیش گرما ی هوا به زنبورداری مرکزی

روح‌الله کریمی-خبرنگار

امسال برای زنبورداران استان مرکزی سالی نفس‌گیر است؛ برداشت عسل از زنبورستان‌های این استان درحالی آغاز شده که کندوها نیمه خالی است و زنبورداران از همین حالا به فکر زنده نگه داشتن این حشرات دوست داشتنی در فصل زمستان هستند. دشت‌ها و ارتفاعات استان مرکزی ظرفیت در آغوش کشیدن زنبورهای عسل را ندارند و این موجودات ریز و باهوش در خطر نابودی قرار دارند؛ موضوعی که فکر زنبورداران این استان را مشغول کرده و آنان را به چاره‌اندیشی وا داشته است.

  خشکسالی؛ بلای جان شهدآوران 
کاهش شدید بارندگی و تداوم خشکسالی موجب کاهش قابل توجه پوشش گیاهی مراتع و عرصه‌های کوهستانی استان مرکزی شده است. رئیس تعاونی زنبورداران آشتیان دراین باره معتقد است که حجم گل و گیاه دراین شهرستان نسبت به سال‌های گذشته به یک‌سوم کاهش پیدا کرده است. سید رسول میرایی می‌گوید: از تابستان سال گذشته که از کندوها عسل برداشت کردیم تا الان، چشم‌مان به تابستان امسال بود که متاسفانه ضعیف بودن پوشش گیاهی سبب شده تولید عسل به یک پنجم کاهش یابد. وی می‌افزاید: امسال کندوها را به ارتفاعات آشتیان منتقل کرده‌ایم، اما گون‌های این منطقه گل ندارند که زنبورها از آنها تغذیه کنند. قیمت شکر هم از 3هزارتومان به 13هزارتومان افزایش پیدا کرده‌است و تغذیه زنبور با شکر صرفه اقتصادی ندارد.

  استرس آلودگی هوا 
زنبورداران معتقدند آلودگی هوا یک نوع استرس به زنبورها وارد می‌کند و سبب کاهش جمعیت آنها می‌شود. به این صورت که حس بویایی ملکه و زنبورهای نر دچار اختلال می‌شود و در جفت‌گیری آنها مشکلاتی ایجاد می‎کند. زنبورهای کارگر نیز در هوای آلوده نمی‌توانند از کندوی خود دفاع کنند. علاوه بر اینها، زنبورها برای جمع‌آوری شهد و گرده گل‌ها به حس بویایی وابسته هستند و افزایش آلاینده‌ها، در دریافت بوی گل‌ها توسط زنبورهای عسل اختلال ایجاد می‌کند. رئیس تعاونی زنبورداران آشتیان دراین زمینه می‌گوید: زنبور عسل درحدود 20روز اقدام به جمع‌آوری شهد و گرده گل‌ها می‌کند. گرد و غبار روی گل‌ها می‌نشیند و وقتی 10روز هوای استان مرکزی گردوغباری باشد، زنبورها دچار عفونت تنفسی می‌شوند.

  دخل و خرج تناسب ندارد 
خمین یکی از قطب‌های تولید عسل در استان مرکزی است. برخلاف برخی شهرستان‌های این استان که ممکن است شغل اصلی زنبورداران آنها، صرفا تولید عسل نباشد، بسیاری از فعالان زنبورداری در شهرستان خمین دراین شغل متمرکز هستند، به همین دلیل مشکلاتی که دراین حرفه به‌وجود می‌آید، به‌صورت مستقیم در معیشت و کسب و کار زنبورداران تاثیر دارد.
رئیس اتحادیه تعاونی زنبورداران خمین که نیم‌قرن است در حوزه زنبورداری فعالیت می‌کند، به خبرنگار همشهری می‌گوید: خمین رتبه نخست تولید عسل را در استان مرکزی دارد و بیش از 300زنبوردار با حدود 30هزارکلونی دراین شهرستان مشغول تولید عسل هستند.
محمدرضا رضایی وضعیت تولید عسل را بحرانی توصیف می‌کند و می‌افزاید: سال‌گذشته 50درصد زنبورهای عسل دچار مرگ‌و‌میر شده‌اند. امسال هم خشکسالی و کمبود شهد و گرده گل، مشکلاتی ایجاد کرده و هم گرانی نهاده‌ها امان ما را بریده است. هزینه کندو، شکر، لوازم زنبورداری و حمل‌ونقل هم افزایش قابل‌توجهی داشته و دخل و خرج زنبورداری با هم تناسب ندارد. وی اظهار می‌کند: با این وضعیت نمی‌شود به زنبورداری ادامه داد. برخی فعالان این حوزه به دلیل مشکلات زیادی که سال گذشته و امسال در شغل زنبورداری به‌وجود آمده، از این حرفه خارج شده‌اند. امسال هم تولید عسل کمتر و هم هزینه‌ها بیشتر شده است.
وی عرضه گسترده عسل‌های تقلبی را از دلایل واقعی نبودن قیمت عسل می‌داند و می‌گوید: عسل‌های تقلبی که زنبورها در تولید آن نقش ندارند، زنبورداران را با مشکلات بسیاری مواجه کرده‌است. این عسل‌ها علاوه بر اینکه اعتماد مردم را نسب به عسل باکیفیت مخدوش می‌کند، سبب می‌شود عسل باکیفیت، قیمت واقعی نداشته باشد. رضایی اضافه می‌کند: مردم تصور می‌کنند عسلی که شکرک می‌زند، کیفیت ندارد، درصورتی‌که رس بستن عسل یکی از دلایل طبیعی بودن آن است.
رئیس اتحادیه تعاونی زنبورداران خمین پایین بودن سرانه مصرف عسل، بیمه نبودن فعالان زنبورداری و نبود کارگاه‌های آموزشی را از دیگر مشکلات زنبورداران عنوان می‌کند.

  وجود 135هزار کلنی 
کارشناس مسئول پرورش زنبورعسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی استان‌مرکزی هم در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: این استان حدود 135هزارکلنی زنبورعسل دارد و سالانه حدود هزارو 100تن عسل دراین استان تولید می‌شود.
منوچهر کریمی می‌افزاید: حرفه زنبورداری دراین استان برای حدود هزارو 350نفر به‌صورت مستقیم و هزارو 200نفر به‌صورت غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده‌است.
 وی با تأیید مشکلات زنبورداران ازجمله افزایش بی‌رویه و ناگهانی قیمت شکر و نهاده و قطع سهمیه دولتی، عرضه عسل تقلبی در بازار، خشکسالی، گردوغبار، بالابودن هزینه‌های حمل‌ونقل و ضعیف شدن پوشش گیاهی، ادامه می‌دهد: شخم‌های بی‌رویه سبب شده بخش قابل‌توجهی از پوشش گیاهی استان از بین برود.
کریمی درباره کاهش جمعیت کلنی‌های زنبورعسل نیز هشدار می‌دهد و می‌گوید: پیش‌بینی می‌شود 20 تا 25درصد کلنی‌ها به دلیل شدت گرما و خشکسالی ضعیف شوند و توان زمستان گذرانی را نداشته باشند و از بین بروند.

  رتبه دوازدهم استان مرکزی 
کارشناس مسئول پرورش زنبورعسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی درعین حال می‌گوید که این استان از نظر حجم تولید عسل در رتبه دوازدهم کشور قرار دارد.
کریمی همچنین عنوان می‌کند: استان مرکزی سالانه پذیرای زنبورداران مهاجر از استان‌های مختلف کشور، ازجمله اصفهان، لرستان و خوزستان است.
وی تقویت تشکل‌ها و تعاونی‌های فعال در عرصه زنبورداری را یکی از اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی ذکر می‌کند و می‌افزاید: زنبوردارانی که تمایل به دریافت تسهیلات منابع رونق تولید دارند، به بانک‌های عامل استان معرفی می‌شوند.

  زنبورداری؛ صنعتی پیشرو 
زنبورداری با توجه به ارزش افزوده بالایی که دارد، می‌تواند به‌عنوان یک صنعت پیشرو در استان مرکزی توسعه یابد. اگر زنجیره ارزش تأمین، تولید و توزیع محصولات زنبورعسل در این استان تشکیل و به خوبی مدیریت شود، روزهای بهتری در انتظار فعالان صنعت زنبورداری خواهد بود.