بازار
بن‌بست قیمت‌گذاری در بازار مواد پروتئینی
تعلل در اصلاح نرخ مصوب، بازارهای شیر، لبنیات، مرغ، تخم‌مرغ و گوشت قرمز را دچار سردرگمی کرده است
تأکید دستگاه‌های نظارتی بر تثبیت دستوری قیمت شیر و لبنیات، مرغ و تخم‌مرغ و گوشت قرمز با وجود کمبود و گرانی نهاده‌ها و رشد هزینه تمام‌شده تولید موجب به بن‌بست رسیدن فرایند تعیین نرخ مصوب و تنظیم بازار این اقلام شده است.
به گزارش همشهری، با گذشت چند‌ماه از درخواست دامداران جهت اصلاح نرخ شیرخام و توافق آنها با وزارت جهادکشاورزی و سازمان حمایت برای تصویب قیمت 6هزارو400تومانی هر کیلوگرم شیرخام، این توافق را دولت وتو کرد. البته هنوز چانه‌زنی تولیدکنندگان و دستگاه‌های دولتی برای تعیین و ابلاغ نرخ مصوب شیرخام ادامه دارد. روی دیگر افزایش نرخ مصوب شیرخام گرانی شیر و لبنیات است؛ فراورده‌هایی که از هم‌اکنون به‌دلیل گرانی از سفره بسیاری از خانوارها حذف شده و صنایع لبنی بر تأثیر تصویب نرخ 6هزار تومانی شیرخام بر گرانی 70درصدی شیر و لبنیات تأکید کرده و از تصمیم‌گیری در پشت درهای بسته درخصوص نرخ مصوب این ماده اولیه صنایع لبنی گلایه دارند.
علاوه بر شیر و لبنیات کمبود و گرانی علوفه به‌دلیل خشکسالی بی‌سابقه امسال و افزایش قیمت و عرضه قطره چکانی نهاده‌های تولید به نرخ مصوب دولتی زمینه افزایش کشتار دام‌های سبک مولد و حتی گاوهای آبستن و شیرده را فراهم کرده و کارشناسان و فعالان صنفی این شیوه کشتار دام را نسل‌کشی تلقی کرده و از تأثیر آن بر کاهش تولید و کمبود و گرانی انواع گوشت قرمز در آینده نزدیک خبر می‌دهند. در بخش تولید مرغ و تخم‌مرغ نیز تشکل‌های صنفی با اشاره به کمبود و افزایش شدید قیمت نهاده‌های تولید و تأثیر آن بر رشد هزینه تمام‌شده این محصولات نرخ مصوب مصرف‌کننده 24هزارو900تومانی هر کیلوگرم مرغ را جوابگوی رشد هزینه تولید نمی‌دانند و در تازه‌ترین اقدامات با ارسال نامه‌ای به وزیر جهادکشاورزی در مورد ضرورت اصلاح مجدد نرخ مصوب مرغ و تأثیر تداوم قیمت‌گذاری دستوری و تولید با زیان مرغداران بر کاهش تولید و کمبود گرانی مرغ و تخم‌مرغ در ماه‌های آینده هشدار می‌دهند.
با این روند به‌نظر می‌رسد تعیین نرخ مصوب برای تنظیم بازار مواد پروتئینی به بازی دوسر باختی تبدیل شده که در یک سوی آن زمینگیرشدن و کاهش شدید تولید و در سوی دیگر فشار گرانی شیر و لبنیات، مرغ و تخم‌مرغ و گوشت بر سفره خانوارهایی است که حتی با نرخ‌های مصوب کنونی نیز قادر به قراردادن این اقلام در سبد مصرفی خود نیستند. اگرچه تولیدکنندگان مواد پروتئینی در چارچوب مصوبات دولت با ارائه اسناد هزینه تمام‌شده تولید شیر و لبنیات و مرغ و تخم‌مرغ درخواست افزایش نرخ مصوب این اقلام برای جبران هزینه تمام‌شده تولید را دارند اما دست‌اندرکاران تنظیم بازار با طفره‌رفتن از بررسی این درخواست‌ها سعی در گذراندن وقت و تامین رشد هزینه تمام‌شده و گرانی مواد پروتئینی از جیب تولیدکنندگان و مردم دارند.
دپوی خوراک دام در گمرک
درحالی‌که کمبود و گرانی نهاده‌های خوراک دام و طیور ازجمله دلایل رشد هزینه تمام‌شده تولید بوده، خبرهای دریافتی حاکی است که 3میلیون تن نهاده‌های دامی وارداتی در گمرک دپو شده است. اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران زاویه دیگری از مشکل ترخیص نهاده از گمرک را که شاید مهم‌ترینش باشد، فاش کرده است؛ این اتحادیه از انحصار دولتی‌ها می‌گوید که به مانع بزرگی در حمل نهاده‌های مانده در گمرک تبدیل شده است. اخیرا اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران در نامه‌ای به وزیر جهادکشاورزی اعلام کرده است که انحصار در بارگیری و حمل محموله‌های متعلق به شرکت پشتیبانی امور دام در بندر امام بیشترین سهم را در تأخیر تحویل تعهدات واردکنندگان به دامداران و مرغداران و رشد هزینه و خسارت مضاعف واردکنندگان داشته که این امر عمدتا ناشی از حجم نامتعارف واردات نهاده از سوی شرکت پشتیبانی امور دام بوده است.
این اتحادیه تأکید کرده، وزارت جهادکشاورزی، نهاده‌های دامی متعلق به بخش خصوصی را در سامانه بازارگاه به دامداران و مرغداران با نرخ‌های مصوب فروخته، اما اجازه ترخیص آنها را نمی‌دهد.
رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز با بیان اینکه 3میلیون تن نهاده دامی در گمرک بندر امام خمینی انبار شده است، گفت: این مقدار می‌تواند نیاز 4ماه کشور را تامین کند اما موانعی وجود دارد که اینها به‌دست دامدار نمی‌رسد و امنیت غذایی را به خطر انداخته است. جواد ساداتی‌نژاد افزود: در جریان بازدید از گمرک بندر امام خمینی(ره) متوجه شدیم 3میلیون تن انواع نهاده در این گمرک انبار شده و حتی در آستانه کپک‌زدن است.
البته آنطور که برخی مسئولان می‌گویند کمبود کامیون متهم اصلی دپوی این نهاده‌ها در بندر امام خمینی است، اما معاون حمل‌ونقل سازمان راهداری با تأکید بر اینکه نه فقط کمبود کامیون نداریم بلکه مازاد هم داریم، توضیح داد: شرایط را به‌گونه‌ای رقم زده‌اند که کامیون‌داران به حمل کالا رغبتی ندارند.
نشست‌های نافرجام قیمت‌گذاری شیرخام
رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان با بیان اینکه جلسه اخیر قیمت‌گذاری شیرخام با حضور وزیر جهادکشاورزی در این وزارتخانه به نتیجه نرسیده از رئیس‌جمهور منتخب درخواست بررسی این موضوع را کرد و گفت: درباره تعیین قیمت ۶۴٠٠ تومان برای هر کیلوگرم شیرخام بحث‌هایی مطرح شده، موافقان و مخالفان هم دیدگاه‌های خودشان را بیان کرده‌اند، قرار شده موضوع این هفته در کمیسیون اقتصادی دولت نیز مطرح و سپس اعلام نظر نهایی شود.
مجید موافق قدیری افزود: پیش‌بینی می‌کنم این موضوع در کمیسیون اقتصادی دولت به نتیجه نرسد و البته پیشنهاد مشخص بنده این است که به جای برگزاری جلسات متعدد و بدون خروجی موضوع در دستور کار فوری سران قوا قرار گیرد. او تأکید کرد: اگر این کار هم امکان‌پذیر نبود، موضوع را با کمک آقای رئیسی یا تیم اقتصادی رئیس‌جمهور منتخب پیگیری و قیمت شیرخام را هماهنگ و ابلاغ کنند تا مشکلی برای دولت بعد در این زمینه ایجاد نشود.
موافق قدیری افزود: اصلاح قیمت شیرخام با توجه به افزایش قیمت هزینه‌های تولید در شرایط فعلی ضروری است؛ چرا که اگر می‌خواهیم 6ماه آینده دام در کشور داشته باشیم باید با تصمیم‌گیری به‌موقع جلوی معدوم‌شدن دام‌ها علی‌الخصوص دام‌های مولد گرفته شود.
اصلاح همزمان قیمت شیرخام و لبنیات
سخنگوی انجمن صنایع فراورده‌های لبنی نیز ضمن انتقاد از برگزاری جلسه اصلاح قیمت شیرخام پشت درهای بسته و بدون حضور فعالان این صنف، گفت: قیمت شیرخام و محصولات لبنی باید همزمان با یکدیگر اصلاح شوند، در غیر این صورت تصمیمات صرفا روی کاغذ خواهند ماند و جنبه اجرایی پیدا نخواهند کرد. محمدرضا بنی‌طبا با بیان اینکه قرار شده به دستور وزیر جهادکشاورزی، شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی جلسه‌ای با هدف اصلاح قیمت شیرخام برگزار و به تغییر قیمت این محصول اقدام کند، گفت: صنایع لبنی نسبت به فرایندی که در تشکیل این جلسه طی شده به‌شدت اعتراض دارند.
او افزود: باتوجه به افزایش هزینه‌های دامداری‌ها حتما باید قیمت شیرخام اصلاح شود و ما نیز مخالف این افزایش قیمت نیستیم اما همزمان باید قیمت محصولات لبنی هم براساس کشش بازار و منافع مصرف‌کننده اصلاح شود. اگر قرار است بدون حضور ذی‌نفعان و برخلاف قانون بهبود مستمر کسب‌وکار که سازمان‌های دولتی را موظف می‌کند برای اتخاذ تصمیم از حضور ذی‌نفعان بهره ببرند، اصلاح قیمت صورت گیرد، تصمیمات گرفته شده در جلسه صرفا روی کاغذ خواهند ماند زیرا کارخانه‌ها نمی‌توانند در همه جهات افزایش قیمت داشته باشند ولی قیمت محصولاتشان را بالا نبرند.
سخنگوی انجمن صنایع فراورده‌های لبنی تأکید کرد: وقتی این تصمیمات که پشت درهای بسته گرفته شده، عملیاتی نشود دامدار و صنایع به غلط مقابل هم قرار می‌گیرند؛ اتفاقی که طی یک سال گذشته به‌دلیل سیاستگذاری‌های غلط وزارت جهاد چندین بار تکرار شده است. اصلاح‌نشدن قیمت محصولات لبنی همزمان با اصلاح قیمت شیرخام مشکلات بسیاری را برای دامدار، صنایع و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند.
بنی‌طبا با اشاره به اینکه این تشویش در سیاستگذاری جای تعجب دارد، گفت: هنوز چند هفته از صحبت‌های آقای واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری که اعلام کرد بدون هماهنگی هیچ تغییری در قیمت‌ها ایجاد نشود، نگذشته است اما اینکه بدون دعوت ذی‌نفعان قرار است قیمت شیرخام اصلاح شود، هماهنگی به‌حساب می‌آید؟ اگر وزیر جهادکشاورزی مستند به قانون انتزاع این کار را انجام می‌دهد پس باید گفت بازگشت وظایف به وزارت جهاد اقدام نادرستی بوده، زیرا حداقل زمانی که جلسات در وزارت صمت برگزار می‌شد، همه ذی‌نفعان در آن حضور داشتند و پشت درهای بسته برگزار نمی‌شد.
هشدار مرغداران به وزیر جهادکشاورزی
علاوه بر بخش دام، تولیدکنندگان صنعت طیور نیز نسبت به تثبیت دستوری نرخ مصوب مرغ و تخم‌مرغ گلایه داشته و نگرانی خود از زیان‌دهی و تأثیر آن بر کمبود گرانی مرغ را از طریق نامه‌نگاری با وزیر جهادکشاورزی اعلام کرده‌اند. در تازه‌ترین اقدام، کانون سراسری مرغداران گوشتی در نامه‌ای به وزیر جهادکشاورزی خواستار بازنگری در قیمت مصوب مرغ با توجه به افزایش نرخ مولفه‌های تولید شده و اعلام کرده است: « قیمت مؤلفه‌های تولید مرغ گوشتی در سال‌جاری افزایش قابل توجهی داشته و به‌دلیل برگزاری انتخابات و حساسیت‌های اجتماعی آن، موضوع بازنگری قیمت مرغ تاکنون در دستور کار قرار نگرفته است. مزید اطلاع قیمت مصوب کنونی که در فروردین‌ماه ابلاغ شد قیمت مربوط به دی‌ماه سال ۹۹ و پس از افزایش قیمت ذرت و سویا بوده و افزایش هزینه‌های ۷ماه اخیر به‌ویژه سال جدید در آن لحاظ نشده است». در ادامه این نامه آمده است: «با توجه به افزایش تمام مؤلفه‌های تولید در سال‌جاری و قیمت افسارگسیخته جوجه یک‌روزه که تا 2برابر قیمت مصوب نیز عرضه شد، اکنون تولیدکنندگان مرغ گوشتی با ضرر سنگین مواجه هستند و بدون تردید ادامه این وضعیت تولید را در ماه‌های آینده با خطر جدی کمبود مرغ مواجه خواهد کرد.»
کشتار دام مولد و گوسفند‌های زنده، ارزان‌تر از گوساله
کمبود و افزایش شدید قیمت برخی نهاده‌های دامی مانند یونجه، جو، کاه و کلش و کنجاله سویا و فقر شدید مراتع به‌دلیل خشکسالی بی‌سابقه امسال، موجب رشد هزینه تمام‌شده نگهداری و تولید دام سبک و سنگین و کشتار دام‌های نارس، مولد و حتی آبستن و شیرده شده است. در بخش دام سبک کشتار گوسفند و بز شیرده یا بزغاله و بره کم وزن و نارس گرچه زمینه رشد عرضه گوشت گوسفندی فارغ از نوع کیفیت را فراهم کرده اما موجب هشدار کارشناسان نسبت به نسل‌کشی دام سبک و تأثیر آن بر کمبود و گرانی گوشت قرمز در ماه‌های آینده شده است؛ رویه‌ای که در بازار دام سنگین نیز با راهی‌شدن گاوهای شیرده و آبستن به کشتارگاه‌ها در حال تکرار است اما به‌نظر می‌رسد تأثیر گرانی علوفه و فقر مراتع بر کشتار دام سبک به‌مراتب بیشتر از دام سنگین بوده است. آمارهای ارائه‌شده از قیمت گوسفند زنده در کلانشهر تهران نیز نشان می‌دهد اگرچه همواره قیمت گوسفند زنده تقریبا 20درصد بیشتر از قیمت گوساله زنده بوده است، اما اکنون قیمت گوسفند و گوساله زنده برابر شده زیرا دامداران گوسفند و بز کوچک و کم‌وزن یا لاغر را راهی کشتارگاه کرده‌اند. در واقع هدف تولید دام سبک تامین گوشت گوسفندی و نه شیر است و عمده شیر تولیدی کشور از محل پرورش گاو و دام سنگین تامین می‌شود. از سوی دیگر دامداری‌های سبک گوسفندی برخلاف دامداری‌های سنگین گاو و گوساله‌ای، هر روز شیر تولیدی ندارند تا با فروش آن سرمایه در گردش مورد نیاز برای دامداری را تهیه کنند. اکنون با افزایش هزینه‌های خوراک دام مانند کاه، یونجه، گندم و... و فقر مراتع و عرضه‌نشدن نهاده‌های مورد نیاز آنها با نرخ دولتی، اینگونه دامداران به‌دلیل ناتوانی مالی در تامین هزینه نهاده‌های تولید و برای جلوگیری از تلف‌شدن گوسفند و بزهای لاغر از گرسنگی مجبور هستند تا اینگونه دام‌های لاغر و کم‌وزن را راهی کشتارگاه کنند این امر موجب شده تا با رشد عرضه دام سبک فارغ از کیفیت، قیمت هر کیلوگرم گوسفندزنده برابر با گوساله زنده یا از آن کمتر باشد که آثار و نتایج این رشد عرضه گوشت دام سبک به‌دلیل کشتار دام‌های مولد در آینده نزدیک گریبانگیر تولید و بازار گوشت گوسفندی خواهد شد.
