نشاط مدام می‌خواهیم

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار

نشاط اجتماعی از مولفه‌های رفاه اجتماعی پایدار به‌شمار می‌رود و یکی از مفاهیم توسعه پایدار است. سال‌هاست سازمان ملل در بحث توسعه‌یافتگی کشورها، متغیرهای نشاط، امید به آینده، خشنودی و رضایت‌مندی افراد جامعه را نیز به‌عنوان یک اصل کلیدی وارد محاسبات کرده است. به این صورت که اگر مردم یک جامعه احساس نشاط، خشنودی و رضایت‌مندی نکنند، نمی‌توان آن جامعه را توسعه‌یافته تلقی کرد. یکی از عواملی که در ایجاد نشاط اجتماعی شهروندان بسیار مؤثر است، شرایط محیطی و فضاهای شهری است. حکمرانی شهری خوب به‌طور مستقیم با رفاه ذهنی، آرامش و آسایش شهروندان و به‌صورت غیرمستقیم از طریق نشاط می‌تواند زمینه شکوفایی قابلیت‌ها و استعدادهای جامعه را در سطح زندگی شهری نمایان کند. لذا مدیریت شهری نقش بسیار مهمی در ایجاد نشاط اجتماعی و شادابی شهروندان ایفا می‌کند. اما باید دید عملکرد مدیریت شهری به‌ویژه در اپیدمی کرونا که سطح نشاط و شادی جامعه رو به افول بوده چقدر رضایت‌بخش بوده و اقدامات انجام‌شده تا چه اندازه توانسته اثربخش باشد.



تقویت مشارکت اجتماعی
شهر به مثابه موجودی زنده است که برای ادامه زندگی به سرزندگی و نشاط نیاز دارد و بخشی از این نیازها از ایجاد فضاهای صمیمانه شهری و در پی تعاملات اجتماعی(خانوادگی، دوستان، همکاران، همسایگان و...) شکل می‌گیرد.
اعظم آهنگر سله‌بنی، جامعه‌شـــناس در گفت‌وگو با همشهری درخصوص عملکرد مدیریت شهری برای ایجاد نشاط اجتماعی در شهر می‌گوید: «یکی از عوامل مهم در ایجاد نشاط اجتماعی مشارکت اجتماعی است که می‌تواند در سه‌سطح عینی، ذهنی و روحیه مشارکتی مطرح باشد.
 بعد ذهنی مشارکت همان تمایل به مشارکت اجتماعی است که در نتیجه اعتماد و سایر عوامل زمینه‌ساز در فرد ایجاد می‌شود. بعد عینی و رفتاری مشارکت اجتماعی هم که به‌صورت عضویت، نظارت، اجرا و تصمیم‌گیری بروز می‌کند، در مجموع می‌تواند موجب ایجاد نشاط اجتماعی شود. 
شهرداری در سال‌های اخیر با اجرای برنامه‌هایی چون پویش«همسایه هم»، طرح «کاشت و نگهداشت مشارکتی گل و گیاه در زندگی آپارتمانی و محیط همسایگی»، «مزرعه خانواده»، «باغچه همسایگی»، «من از گلدانم مراقب می‌کنم» و ساخت پاتوق‌های محلی، شهر دوستدار کودک، توسعه فضای سبز شهری، برگزاری ویژه برنامه‌هایی برای اوقات فراغت شهروندان در فصول تابستان مانند برگزاری مسابقه‌ها، ایستگاه‌های تندرستی و در اعیاد و جشن‌ها، برپایی پردیس‌های فرهنگی، هنری، ورزشی و تفریحی در بوستان‌های محوری هر یک از مناطق 22گانه سعی در ایجاد مشارکت شهروندی داشته تا بتواند نشاط و شادی را در سطح محلات به‌وجود آورد. شهرداری حتی در شادی‌های خودجوش مردمی هم وارد میدان شده است. به‌عنوان مثال هنگام بازی‌های حساس فوتبال یا والیبال ملی بسیاری از پارک‌های شهر و اماکن عمومی را مجهز به امکانات لازم مانند صندلی و تلویزیون‌های شهری می‌کند تا گامی در جهت نشاط عمومی شهروندان برداشته باشد. اساسا هم نقش ارگان‌های اجتماعی در چنین مواقعی این است که نشاط دومینوار را کمی پر و بال بدهند».
در کنار مشارکت اجتماعی، ایجاد نشاط سمعی و بصری به‌ویژه در ایام خاص می‌تواند در بالابردن روحیه شهروندان مؤثر باشد. شهرداری برای عید امسال با هدف ایجاد نشاط اجتماعی با توجه به کرونا و محدودیت‌هایی که وجود داشت، کاروان‌های نوروزی مختلف در محلات و معابر تهران راه‌اندازی کرد که ایده جالبی بود. یکی از کاروان‌ها «سین سلامتی» بود که در آن عروسک‌های بزرگی با ماسک و در دست‌داشتن تابلوهای آموزشی در مسیرهای انتخاب‌شده آموزش‌های بهداشتی و هشداری لازم درخصوص کرونا را می‌دادند. کاروان بعدی کاروانی بود از «حاجی‌فیروزها» که با‌ ساز و دهل در محله‌ها راه می‌افتادند و شعر و آواز می‌خواندند. 
در کاروان «تخم‌مرغ‌های رنگی» چند نفر در تن‌پوش‌های تخم‌مرغ‌شکل راه می‌رفتند و موسیقی زنده محلی نواخته می‌شد و نمادهایی از اقوام گوناگون ایرانی به نمایش گذاشته شد. اشخاصی با تن‌پوش‌هایی از نمادهای سفره هفت‌سین مثل سیب و سنجد، سفره هفت‌سین ساخته بودند و اجرای موسیقی داشتند. کاروان «عمونوروزها» هم بسیار دیدنی بود. ۸ ارابه گل‌آرایی‌شده نمادهای سفره‌هفت‌سین را در خود داشت که توسط عمونوروزها حمل می‌شدند. کاروان‌ «عروسک‌های غول‌پیکر» هم یکی از برنامه شهرداری برای نشاط اجتماعی بود. 
عبور هر یک از کاروان‌ها از محلات و معابر با بار نوستالژیکی که یادآور نوروز قدیم بود، لبخندی بر لبان ساکنان می‌نشاند و بازتاب خوبی در فضاهای مجازی داشت و سوژه شکارشده در بسیاری از عکس‌ها و استوری‌ها بود».
آهنگر گرچه اجرای چنین برنامه‌هایی را خوب می‌داند اما معتقد است که چنین طرح‌هایی آن هم در شرایطی که به‌علت کرونا افراد به سمت فردگرایی بیشتر سوق داده شده‌اند، بسیار مؤثر است و خوب است ادامه‌دار باشد اما باید به این سمت حرکت کنیم که نشاط اجتماعی  به‌طور پیوسته در جامعه ایجاد شود. 
باید علاوه بر اجرای برنامه‌های مقطعی در ایام نوروز یا تابستان به تزئینات شهری، نصب تابلوهای شهری با محتواهای خوب، رنگ‌آمیزی جداره‌های شهری، کاشت گیاهان و گل‌های متنوع در فضای سبز شهری و توسعه آن، پخش آهنگ‌های انرژی‌بخش در مکان‌های عمومی و اجرای برنامه‌های تندرستی و... هم توجه کرد تا نشاط اجتماعی توامان باشد. 
البته این نکته را ذکر کنم که باید سازوکارهای جدیدی را هم برای ایجاد نشاط اجتماعی به‌کار بست تا به ذائقه شهروندان امروزی خوش بیاید و نسبت به آن واکنش خوبی نشان دهند. متأسفانه سازوکارهای شهرداری برای ایجاد نشاط اجتماعی، کهنه و قدیمی است و خیلی نسل جوان را ترغیب به مشارکت نمی‌کند. 
سازوکارهای جدید باید مطابق با شرایط روز و اپیدمی کرونا و محتواها، خلاقانه‌تر باشد. یک مقدار زیادی از این مسئولیت در مدیریت شهری را باید گروه‌های تولیدمحتوا مانند استندآپ کمدین‌ها، ساپورت‌کننده‌های فضاهای مجازی و صدا و سیما هم بر عهده بگیرند. ادامه‌دار‌بودن طرح‌ها در سطح محلات نیز بسیار مهم است. بسیاری از طرح‌ها به‌علت کمبود بودجه در چندین محله پایلوت اجرا  و بعد از مدت کوتاهی نیمه‌کاره رها می‌شوند و همین موضوع موجب می‌شود تا به مشارکت‌های اجتماعی ضربه وارد شود؛ چرا که افراد به اجرای کامل طرح خوش‌بین نیستند و همین موضوع به مرور میزان مشارکت‌ها را پایین می‌آورد، درحالی‌که نباید از این پتانسیل غافل شد.

تغییر رویکرد در دوران جدید
در شرایطی که پاندمی کرونا بر شهر سیطره انداخته، سفرها، گشت‌و گذارها در سطح شهر، پارک‌ها و فروشگاه‌ها هم محدود شده و شرایط ناپایدار اقتصادی و گرانی، زندگی مردم را با چالش جدی مواجه ساخته، نقش و سهم مدیریت شهری دوچندان شده؛ چراکه باید به کالبد شهری خسته، افسرده، کم‌تحرک و پر‌تنش آنچنان روح بدهد که نشاط از دست‌رفته‌اش را بازیابی کند. 
مدیریت شهری با دارا‌بودن امکانات زیرساختی و نیروی انسانی بسیار، می‌تواند با برگزاری تورهای مجازی، برنامه‌های متنوع فرهنگی با کمک هنرمندان در اماکن متنوع فرهنگی شهری و پخش در فضاهای مجازی از طریق سایت‌ها و برنامه‌های کاربردی، زمینه بهره‌مندی و سرگرمی مردم را از این برنامه‌ها فراهم کند.