قیمت لبنیات و سناریوهای پیش‌رو

داستان قیمت شیر و لبنیات، امسال هم مثل سال گذشته پیچیده شده است. زمزمه‌های افزایش قیمت شیر خام و به تبع آن دیگر اقلام لبنی که از مدت‌ها پیش آغاز شده بود هفته گذشته بالا گرفت و اعلام خبر موافقت ستاد تنظیم بازار با افزایش ۱۹۰۰تومانی شیر خام و فروش آن با قیمت ۶۴۰۰تومان درِ دامداری‌ها از سوی رئیس هیأت‌مدیره انجمن گاوداران، واکنش منفی و تند مسئولان صنایع لبنی را به‌دنبال داشت. احمد مقدسی از ابلاغ قریب‌الوقوع این مصوبه خبر داده بود که بر این اساس مصوبه افزایش قیمت مصوب شیر خام باید تا پنجشنبه هفته گذشته ابلاغ می‌شد. البته این خبر از سوی هیچ‌یک از مقامات دولتی ذیربط نظیر معاونت دام وزارت جهادکشاورزی، سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار مورد تأیید قرار نگرفت اما مسئولان صنفی به‌سرعت در برابر آن موضع گرفتند و حتی واکنش خود تولیدکنندگان نیز در برابر آن منفی بود تا جایی که مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران کشور با اعلام مخالفت دامداران با افزایش قیمت شیرخام، دولت را متهم کرد که به جای تامین نهاده‌ها با قیمت مصوب، با این کار بهانه‌ای برای گرانی غیرمنطقی لبنیات در بازار ایجاد کرده است. مجتبی عالی اعلام کرد که اتحادیه دامداران با یک‌میلیون‌و۲۰۰هزار دامدار تحت پوشش، درخواستی برای افزایش قیمت نداشته و با این تصمیم ستاد تنظیم بازار مخالف است. در واکنشی دیگر سخنگوی انجمن صنایع لبنی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم با بیان اینکه ۶۵درصد قیمت تمام‌شده تولید لبنیات وابسته به نرخ شیرخام است، اعلام کرد که با توجه به افزایش قیمت شیرخام به ۶۴۰۰تومان، قیمت لبنیات نیز احتمالاً قریب به ۷۰درصد افزایش می‌یابد. محمدرضا بنی‌طبا، در این گفت‌وگو از اعلام نرخ جدید شیرخام پیش از ابلاغ رسمی آن انتقاد کرد و این کار را موجب تحریک بازار دانست. با گذشت 3 روز از اعلام خبر افزایش قیمت شیر خام هنوز هیچ مرجعی آن را رسما تأیید نکرده و همه با این سؤال مواجهند که آیا خبر درست است یا خیر؟ 

هنوز ابلاغی انجام نشده است
افزایش قیمت نهاده‌های دامی به واسطه مشکلات واردات و توزیع طی سال گذشته هزینه تولید شیر را افزایش داد و دولت را وادار کرد برای جبران بخشی از این هزینه‌ها سه بار قیمت مصوب اقلام لبنی پرمصرف و حمایتی را افزایش دهد. افزایشی که گرچه به اعتقاد دست‌اندرکاران صنایع لبنی برای آنها سودی در برنداشت اما برای مصرف‌کنندگان چشمگیر بود و حالا که دوباره از افزایش قیمت سخن به میان آمده افزایش نگرانی‌ها را به‌دنبال داشته است. محمدرضا بنی‌طبا، سخنگوی انجمن صنایع لبنی در پی تماس خبرنگار همشهری، با بیان اینکه به‌دلیل تنش‌های موجود در بازار از هرگونه اظهارنظر در این زمینه خودداری می‌کند، تنها به ذکر این نکته اکتفا کرد که هنوز به‌طور رسمی در این زمینه چیزی به صنایع ابلاغ نشده است. در شرایطی که به‌گفته مسئولان صنفی ابلاغی درباره تغییر قیمت شیر انجام نشده، بازار خود را برای قیمت‌های جدید آماده کرده و از حالا در سوپرمارکت‌ها و در میان مردم حرف از افزایش قریب‌الوقوع قیمت همه محصولات لبنی به میان آمده است. ریشه این حرف و حدیث‌ها کجاست؟

افزایش قیمت شیر گزینه بود، نه انتخاب
به‌گفته‌ یکی از دست‌اندرکاران صنعت لبنیات آنچه منجر به اعلام یک خبر غیررسمی شد و تنش‌های موجود را به‌دنبال داشت، نتیجه‌گیری نادرست از بحث‌هایی بود که درخصوص قیمت لبنیات در ستاد تنظیم بازار مطرح شد. موضوع از این قرار بود که به‌دنبال درخواست دامداران از دولت برای افزایش قیمت شیر خام، در جلساتی که برای بررسی این موضوع در کارگروه‌های ستاد تنظیم بازار برگزار و ۳ سناریو برای قیمت لبنیات مورد بررسی قرار گرفت. گزینه اول افزایش قیمت شیر خام، گزینه دوم جابه‌جایی لبنیات از گروه اول کالایی به گروه دوم و سناریوی سوم استفاده از روش پلکانی افزایش قیمت بود که به باور کارشناسان گزینه دوم، یعنی رفتن لبنیات به گروه دوم کالایی منطقی‌ترین روش و متضمن تامین منافع مصرف‌کننده، تولیدکننده و دامدار بود. بررسی این گزینه‌ها هنوز ادامه دارد و گرچه ممکن است در نهایت افزایش قیمت شیر خام به‌عنوان راهکار نهایی تصویب شود اما تا این لحظه هنوز تصمیم قطعی در این زمینه اتخاذ نشده است و اعلام زودهنگام این خبر نتیجه‌ای جز بحران در بازار به همراه نداشت. فعالان صنعت لبنیات معتقدند با توجه به مشکلاتی که در زمینه توزیع نهاده‌ها وجود دارد یارانه‌ای که دولت به ابتدای زنجیره تولید لبنیات می‌دهد سودی برای مصرف‌کننده ندارد و این هزینه می‌تواند با توجه به اطلاعاتی که از اقشار ضعیف جامعه نزد نهادهایی نظیر کمیته امداد، بهزیستی، خیریه‌ها موجود است در کارت‌های بانکی مختص این اقشار واریز شود و مستقیما به‌دست کسانی برسد که نیازمند آن هستند. گفتنی است با اینکه ایران یکی از پیشروها در زمینه تامین شیر رایگان مدارس بود پس از هدفمندی یارانه‌ها به‌دلیل تامین نشدن منابع، اجرای این برنامه در سال‌های اخیر متوقف شده است.

قیمت‌ها تا کجا بالا می‌رود؟
تغییر قیمت لبنیات درصورت افزایش نرخ مصوب شیر خام امری قطعی و به‌گفته مسئولان صنایع لبنی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود اما رقم ۷۰ درصد تا چه حد درست و قطعی است؟ مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران در پاسخ به این ادعای کارخانه‌های لبنی اعلام کرده که قیمت‌ها بالا می‌رود اما نه تا این حد. با این حال صنایع معتقدند وابستگی ۶۵درصدی هزینه‌هایشان به قیمت شیر خام از یک سو و افزایش ۱۰۰درصدی قیمت محصولات پتروشیمی و رشد ۴۰درصدی هزینه‌های مربوط به دستمزد و هزینه‌های سربار جایی برای کم کردن از این رقم باقی نمی‌گذارد واین در حالی است که سال گذشته هم قیمتی که در جلسات ستاد تنظیم بازار برای شیر خام درنظر گرفته شد ۴۱۵۰تومان بود و نه ۴۵۰۰تومان. گفته می‌شود سال گذشته بعد از اینکه قیمت ۴۱۵۰تومانی با حضور تمام دست اندرکاران و ذی نفعان و طرف دولتی در جلسات کارگروه‌ها تصویب شد و قیمت ۱۰ قلم لبنیات حمایتی براساس قیمت ۴۱۵۰تومانی شیر خام به کارخانه‌ها تنظیم شد، در ابلاغیه‌های نهایی قیمت شیر خام ۴۵۰۰تومان نوشته شد بدون آنکه در ازای این تغییر قیمت مابه‌التفاوتی برای قیمت لبنیات تعیین شود. صنایع لبنی معتقدند دولت با این کار هزینه یارانه را از جیب کارخانه‌ها پرداخت کرده و باعث شده کارخانه‌ها حتی سود ۳درصدی خود را از اقلام حمایتی را نیز از دست بدهند. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد و با وجود همه مخالفت‌های و موضع‌گیری‌های صنایع لبنی در برابر افزایش قیمت، اگر گزینه تغییر قیمت شیر خام درنهایت ازدل جلسات ستاد تنظیم بازار بیرون بیاید، صنایع به‌سختی به رقمی کمتر از رقم ۷۰درصد اعلام شده رضایت دهند، هرچند بازار مصرف کشش گرانی بیش از این را نداشته باشد.