روایت 4 نجات‌یافته از سانحه اتوبوس سرباز معلم‌ها

 محمد جعفری- خبرنگار

12ساعت پس از حادثه دلخراش واژگونی اتوبوس خبرنگاران محیط‌زیستی در حوالی نقده که به جان‌باختن 2نفر از آنها منجر شده بود، اتوبوس حامل سربازان معلم نیز در نزدیکی دهشیر واقع در استان یزد واژگون شد تا خانواده 5نفر از سربازان، عزادار آنها شوند. 4نفر از سربازانی که در حادثه یزد حضور داشتند، در گفت‌وگو با همشهری ناگفته‌های این حادثه را بازگو و مدعی شدند ترمز اتوبوس آنها نیز مثل اتوبوس خبرنگاران دچار نقص فنی بود.
به گزارش همشهری، از عصر چهارشنبه که اتوبوس حامل خبرنگاران محیط‌زیستی در حوالی نقده واژگون شد و خبر رسید ریحانه‌یاسینی و مهشاد کریمی، خبرنگاران ایرنا و ایسنا جان خود را از دست دادند، افکار عمومی به‌شدت جریحه‌دار شد. آن‌شب همه نگاه‌ها معطوف به این حادثه و دلایل وقوع آن بود که صبح پنجشنبه خبر رسید حادثه‌ای مشابه، با ابعاد بزرگ‌تر در حوالی یزد اتفاق افتاده است. ماجرا از این قرار بود که یکی از اتوبوس‌هایی که سربازمعلم‌ها را از زاهدان به پادگان آموزشی سپاه در آباده شیراز می‌برد، در منطقه دهشیر یزد واژگون شد و درنهایت در میدان دهشیر پس از برخورد با کامیونی که در آنجا پارک شده بود متوقف شد. در جریان این حادثه 5نفر از سرنشینان اتوبوس در دم جان باختند و 34نفر دیگر مصدوم و به بیمارستان منتقل شدند. وقوع این حادثه در کمتر از 12ساعت پس از حادثه برای اتوبوس خبرنگاران بار دیگر زنگ خطر را درخصوص امنیت حمل‌ونقل جاده‌ای به‌صدا درآورد.

در بیمارستان یزد
در جریان واژگونی اتوبوس سربازمعلم‌ها، 5نفر جان خود را از دست دادند و تعداد دیگری از سربازان مصدوم شدند و در بیمارستانی واقع در یزد تحت مداوا قرار دارند. یکی از آنها که به‌خاطر شکستگی پا و کتف در بیمارستان بستری است در گفت‌وگوی تلفنی با خبرنگار همشهری ناگفته‌هایی از این حادثه را بازگو کرد. او که به‌سختی صحبت می‌کرد در چند جمله کوتاه درباره آنچه بامداد پنجشنبه رخ داد، می‌گوید: حدود 10اتوبوس بودیم که از زاهدان به سمت آباده به راه افتادیم. اتوبوس ما قدیمی و خراب بود. بعد از نماز صبح که حرکت کردیم ناگهان راننده فریاد کشید و گفت ماشین ترمز ندارد. سرعت اتوبوس آن زمان بیشتر از 100کیلومتر بر ساعت بود. او تا جایی که می‌توانست خودرو را کنترل کرد اما ناگهان واژگون شد و بعد از آن من بیهوش شدم تا اینکه در بیمارستان چشمانم را باز کردم و فهمیدم پا و کتفم شکسته است. او در ادامه می‌گوید: اتوبوس ترمزش دچار مشکل بود و از طرفی صندلی‌ها هم کمربند ایمنی نداشت. دست‌کم می‌توانم بگویم صندلی من کمربند نداشت. اگر کمربندی وجود داشت به این حال و روز نمی‌افتادم.

بازمانده
یکی از نجات‌یافتگان این حادثه تلخ، جوانی است که با و جود واژگونی اتوبوس کوچک‌ترین آسیبی ندید اما پسرعمویش که در صندلی کنار او نشسته بود، جانش را از دست داد تا این حادثه به تلخ‌ترین حادثه زندگی‌اش تبدیل شود. او با وجود اینکه از زنده‌ماندن خودش خوشحال است اما حالا عزادار پسرعمویش شده. این سرباز به همشهری می‌گوید: من و پسرعمویم هردو لیسانس داشتیم و قرار بود سربازمعلم شویم. صبح روز حادثه به نظام‌وظیفه رفته بودیم و بعد از آنکه سازماندهی شدیم، سوار بر اتوبوس‌ها به طرف پادگان آموزشی آباده به راه افتادیم. از همان اول هم همه می‌گفتند که اتوبوس قدیمی و خراب است، با این حال راننده به مسیرش ادامه داد. او ادامه می‌دهد: نزدیک دهشیر برای نماز توقف کردیم اما همین که اتوبوس به راه افتاد راننده گفت ترمز بریده است. حدود 20دقیقه با سرعت زیاد به مسیر ادامه داد. او تلاش می‌کرد اتوبوس را متوقف کند اما فایده‌ای نداشت و درنهایت در میدان ورودی شهر دهشیر واژگون شد.
او درباره وضعیت خودش و پسرعمویش می‌گوید: ما کنار یکدیگر نشسته بودیم. من آسیب چندانی ندیدم و بعد از 2ساعت بستری‌شدن از بیمارستان مرخص شدم اما پسرعمویم در دم فوت شد. او 26ساله بود و پدر پسری 5ساله بود. حالا همه ما داغدار او هستیم و نمی‌دانم چطور در چشمان فرزند پسرعمویم نگاه کنم.
یکی دیگر از سربازمعلم‌ها که از حادثه واژگونی اتوبوس جان سالم به‌در برده، روایتی تازه و دست اول از این حادثه را برای همشهری بازگو می‌کند. او که خواست نامش فاش نشود می‌گوید: وقتی از زاهدان به راه افتادیم، اتوبوس مشکلی نداشت اما در نصرت‌آباد کولر از کار افتاد و مجبور شدیم تا بم بدون کولر ادامه دهیم اما در آنجا کولر تعمیر شد و تا مهریز بدون هیچ مشکلی به مسیر ادامه دادیم. او ادامه می‌دهد: در مهریز ایست و بازرسی پلیس بود. خودروها را به‌خاطر مواد‌مخدر بازرسی می‌کردند. بیشتر ماشین‌ها را با سگ‌های موادیاب بازرسی می‌کردند. سگ موادیاب وارد اتوبوس ما هم شد اما ظاهرا به چیزی شک کرد. به همین دلیل اتوبوس را روی چال بردند و قطعات آن را باز کردند اما بعد از حدود 4ساعت هیچ موادی کشف نشد و اتوبوس دوباره به راه افتاد.
این سربازمعلم درباره چگونگی وقوع حادثه می‌گوید: بعد از چند ساعت، اتوبوس برای نماز متوقف شد و بعد از آنکه نماز خواندیم دوباره همگی سوار شدیم اما چند دقیقه بعد درحالی‌که در گردنه بودیم راننده گفت که اتوبوس ترمز بریده است. اول سربالایی بود و آهسته می‌رفت اما بعد وارد سرازیری شد و سرعت اتوبوس حتی تا 130کیلومتر بر ساعت هم رسید. راننده با همه توانش ماشین را کنترل کرد و از گردنه عبور کردیم تا اینکه به دهشیر نزدیک شدیم. راننده می‌گفت کمربندهایتان را ببندید اما کمربندها اغلب زیر صندلی‌ها مانده بود و بعضی از صندلی‌ها هم اصلا کمربند نداشت. راننده می‌خواست وارد کمربندی شود اما دو ماشین راه را بسته بودند و مجبور شد وارد شهر شود و در ورودی یک میدان 2‌سرعت‌گیر قرار داشت که بعد از عبور از آنها ماشین به حالت پروازکردن درآمد و کنترل آن از دست راننده خارج و واژگون شد. او می‌گوید: در آن لحظات هر کس به فکر نجات جان خودش بود و هرکدام از سربازان به این طرف و آن طرف پرتاب می‌شدند. ماشین حدود 300متر روی زمین کشیده شد تا اینکه به یک کامیون که در میدان پارک شده بود برخورد کرد و متوقف شد.

یک قدم تا مرگ
در اتوبوسی که با سرعتی بالغ بر 100کیلومتر بر ساعت واژگون شده و 5نفر از سرنشینان آن جان خود را از دست داده و چندین نفر دیگر نیز مصدوم شده‌اند، اگر فردی کوچک‌ترین آسیبی نبیند قطعا فرد خوش‌شانسی است؛ اما همه‌‌چیز به شانس ختم نمی‌شود، چراکه آگاهی و واکنش مناسب در هنگام وقوع حادثه نیز مؤثر است. یکی از سربازمعلم‌ها که در این حادثه مرگ را به چشم خود دیده، درباره راز سالم‌ماندنش به همشهری می‌گوید: وقتی راننده فریاد زد که ترمز بریده، آنهایی که صندلی‌شان کمربند داشت کمربندها را بستند اما صندلی من کمربند نداشت. سرعت اتوبوس هر لحظه بیشتر می‌شد و از دست راننده هم کاری ساخته نبود. می‌دانستم که به‌زودی اتوبوس واژگون می‌شود. در آن لحظات تنها راهی که به فکرم رسید تا خودم را نجات دهم این بود که جلوی صندلی خودم، جایی که پا قرار می‌گیرد، کف اتوبوس نشستم و با دو دستم محکم صندلی جلویی را بغل کردم. چند لحظه بعد اتوبوس واژگون شد و همه به این طرف و آن طرف پرتاب می‌شدند اما من در جایم مانده بودم و به لطف خدا آسیب چندانی ندیدم و فقط مچ پایم کمی ضرب دید.

گزارش پلیس از حادثه اتوبوس خبرنگاران
در شرایطی که انتشار گزارش‌های اولیه درخصوص نقص در ترمز اتوبوس خبرنگاران و سربازان و بی‌اعتنایی به سلامت آنها داغ این دو مصیبت را دوچندان کرده است، همه در انتظار روشن‌شدن ابعاد دیگر دو حادثه هستند. سرهنگ هادی امیدوار، فرمانده پلیس راه کشور در نخستین واکنش به حادثه برای خبرنگاران به ایسنا می‌گوید: این اتوبوس فاقد صورت وضعیت و متعلق به کارخانه سیمان بود. اتوبوس تولید سال۱۳۸۵ بود و طبق بررسی‌های ما معاینه فنی داشت اما به‌دلیل آنکه در مسیر کوهستانی تردد کرده و مکررا از ترمز استفاده کرده است، سیستم ترمز آن دچار مشکل شده؛ ضمن اینکه راننده از ترمز ثانویه اتوبوس نیز استفاده نکرده است.
وی با رد شایعاتی مبنی بر اینکه راننده از مسیر فرعی برای دورزدن پلیس راه تردد کرده می‌گوید: این اتوبوس از مسیر اصلی تردد کرده و متعلق به کارخانه سیمان و جابه‌جایی کارگران آن بوده و سال‌ها نیز از همان مسیر رفت‌وآمد کرده است. در روز حادثه نیز راننده به پلیس راه رفته و اعلام کرده که در حال حمل کارگران سیمان است و با توجه به اینکه سال‌ها همین روند وجود داشته پلیس نیز آن را تأیید کرده است. آنچه مشخص شده این است که راننده مسافران را بدون صورت وضعیت سوار و جابه‌جا کرده؛ یعنی گزارشی ارائه نکرده که مسافران چه کسانی هستند و مسیرش تغییر کرده است. راننده از مسیر کوهستانی عبور کرده و مکررا مجبور به استفاده از ترمز شده و  از ترمز کمکی استفاده نکرده که این نیز تخلف دیگری است.
سرهنگ امیدوار در ادامه می‌گوید: به‌نظر می‌رسد مسئول محلی نیز به‌دلیل آنکه احتمالا اتوبوس رایگان بوده از اتوبوس کارخانه سیمان استفاده کرده، در صورتی که در چنین مواردی قاعده بر این است که مسئول محلی باید به پلیس راه و راهداری اطلاع دهد که مسافران اتوبوس چه کسانی هستند و اگر این موضوع را به ما اطلاع داده بودند حتما نسبت به انتخاب اتوبوس و همچنین قراردادن یک تیم اسکورت برای این اتوبوس اقدام می‌کردیم. این اتوبوس باید فاصله شهر تا کارخانه را طی می‌کرده اما در این ماموریت مسیر آن تغییر کرده است.

بررسی 2حادثه در کمیسیون عالی تصادفات
به‌دنبال حوادث مرگبار واژگونی اتوبوس خبرنگاران در آذربایجان غربی و واژگونی اتوبوس سربازان در استان یزد، صبح جمعه کمیسیون عالی تصادفات به ریاست سردار هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا، برای بررسی این دو حادثه برگزار شد. این کمیسیون به‌دنبال دستور فرمانده نیروی انتظامی و با حضور مسئولان مرتبط در پلیس راهنمایی و رانندگی  تشکیل شد و در جریان آن همه ابعاد مرتبط با هر دو سانحه، با استناد به گزارش‌های کارشناسان تصادفات، گزارش روسای پلیس راه دو استان، نظرات فنی کارشناسان اعزامی ستاد پلیس راهور ناجا به محل وقوع تصادفات و همچنین سامانه و سیستم فنی، مکانیکی و الکترونیکی، مورد ارزیابی قرار گرفت تا گزارش جامع و مبسوطی از حوادث مذکور، علل و عوامل مؤثر و نهایتا علت تامه تصادفات تهیه و در نخستین فرصت اطلاع‌رسانی شود.

وداع با ریحانه و مهشاد
صبح روز گذشته پیکر ریحانه‌سادات یاسینی و مهشاد کریمی، 2خبرنگار جان‌باخته خبرگزاری‌های ایرنا و ایسنا در بهشت زهرا تشییع و در قطعه نام‌آوران به خاک سپرده شد. در این مراسم که خانواده این دو خبرنگار و خیل عظیمی از دوستان و همکاران‌شان حضور داشتند محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات بر‌پیکر این دو عزیز نماز خواند و در مراسمی غمبار با آنها وداع شد.

وقتی اتوبوس ترمز برید
نقص فنی سیستم ترمز در اتوبوس‌های مسافربری تا‌کنون عامل بسیاری از حوادث مرگبار اتوبوسی در سراسر کشور بوده است. حوادثی که جان افراد زیادی را گرفت و باعث شد که ده‌ها نفر مجبور شوند بقیه عمرشان را با نقص عضو یا معلولیت بگذرانند. در این قسمت حوادث مرگبار اتوبوس در 5سال گذشته که دلیل آنها نقص فنی در سیستم ترمز بود را مرور می‌کنیم.

واژگونی خونین اتوبوس
اول اردیبهشت سال95 اتوبوسی در مسیر تهران - ساری به‌علت انحراف و تغییر مسیر به لاین مخالف دچار سانحه شد. سرنشینان اتوبوس از مسافران پرواز لغو شده تهران - ساری بودند که قصد داشتند با اتوبوس راهی مقصد شوند اما بر اثر واژگونی اتوبوس 12نفر کشته و 18نفر مجروح شدند. به گزارش پلیس، راننده اتوبوس با شنیدن بوق ترمز به نقص فنی اتوبوس پی برده اما در همان لحظه به دور موتور و چرخ‌ها افزوده شد و اتوبوس پس از برخورد به گارد ریل و کوه واژگون شد.

اتوبوس مرگ در جاده چالوس
12خرداد سال95 سقوط اتوبوسی به دره 250متری در جاده چالوس، جان 24نفر را گرفت و باعث مجروح شدن 12نفر شد. این اتوبوس حامل گردشگران عراقی بود که به‌دلیل نقص فنی در سیستم ترمز نرسیده به تونل کندوان به داخل دره سقوط کرد. به‌گفته شاهدان، راننده به‌خاطر نقص در سیستم ترمز کنار جاده توقف کرده بود که ناگهان اتوبوس شروع به حرکت و پس از برخورد با کوه به داخل دره سقوط کرد.

سقوط اتوبوس سربازان به دره
ساعت یک بامداد دوم تیرماه سال95 یک دستگاه اتوبوس حامل سربازان که از کرمان به سمت شیراز در حرکت بود تا سربازان پادگان 05 کرمان راهی مرخصی شوند در گردنه لای‌رز شهرستان نی‌ریز ترمز برید و لحظاتی بعد به دره سقوط کرد. در این حادثه 19سرباز جانشان را از دست دادند و دست‌کم 16نفر نیز زخمی شدند.

اردوی خونین
۱۶ اردیبهشت96 یک دستگاه اتوبوس حامل دانش‌آموزان مدرسه دخترانه اندیشه رباط کریم جهت بازدید پارک ژوراسیک عازم تهران بود که به‌دلیل مستهلک بودن اتوبوس و نقص فنی ترمز از مسیر خارج و پس ازبرخورد با حفاظ کنار کانال موجود درمحل به داخل آن  وارد شد. در اتوبوس ۳۴دانش‌آموز حضور داشتند که ۷نفر دچار مصدومیت و شکستگی دست و پا شدند.

سقوط به دره جاجرود
22شهریور96 و به‌دنبال سقوط یک دستگاه اتوبوس مسافربری به دره جاجرود، دست‌کم ۱۱نفر کشته و ۲۷نفر مجروح شدند. پس از این حادثه و با حضور دادستان تهران در محل تحقیقات آغاز و مشخص شد که علت سقوط اتوبوس به دره، نقص فنی سیستم ترمز بوده است.

اتوبوس مرگ در مسیر گنبد
ساعت 18 و 55 دقیقه یکشنبه 14آبان96 اتوبوسی که از تهران به مقصد شهرستان گنبد در استان گلستان در حرکت بود در جنگل‌های مازندران ترمز برید و یک کیلومتر در سراشیبی بدون ترمز حرکت و در نهایت با یک خودروی سواری و دیوار بتنی برخورد کرد. در این حادثه 14نفر جانشان را از دست دادند و 24نفر مصدوم شدند.

اتوبوس دانشجویان
ظهر چهارم دی‌ماه سال97 یک دستگاه اتوبوس دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران که در حال انتقال دانشجویان بود، در شیب جاده ترمز برید و از مسیر خارج و لحظاتی بعد واژگون شد. در این حادثه ۱۰نفر (۸دانشجو، راننده و پدر یکی از دانشجویان) کشته و ۲۶نفر زخمی شدند که چند نفر از مصدومان این حادثه تا مدت‌ها پس از آن همچنان تحت درمان قرار داشتند.

تصادف زنجیره‌ای
حدود ساعت14:50 روز پنجشنبه 11بهمن سال97 در محدوده جاده دماوند در شرق استان تهران، یک دستگاه اتوبوس ولوو به‌دلیل نقص فنی سیستم ترمز با ۱۲دستگاه خودروسواری برخورد کرد که در این حادثه ۹نفر مجروح شدند.

سفر ناتمام به بندرعباس
حدود ساعت8:20 صبح 14اسفند99 اتوبوس مسافربری که از زاهدان به سمت بندرعباس در حرکت بود در محور منوجان به رودان و در محدوده تونل رودان ترمز برید و لحظاتی بعد با یک کامیون تصادف کرد. در این حادثه 6نفر جان باختند و 29نفر مجروح شدند.