پرسش های جامعه‌شناسان و کارشناسان آموزشی و بهداشتی از نامزدهای ریاست جمهوری
سایه سیاست بر سر ابرچالش‌های اجتماعی
نیما شایان- خبر‌نگار
نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری 1400در حالی این روزها برنامه‌های تبلیغاتی خود را ارائه می‌کنند که خلأ نگاه اجتماعی در بین مواضع و برنامه‌های هر 7 نفر، به‌شدت احساس می‌شود. نگاه آنها در سخنرانی‌های تک‌نفره، گفت‌وگوهای تلویزیونی و رادیویی، مستندهای تبلیغاتی و مناظره‌ای که روز شنبه برگزار شد، صرفاً به مسائل سیاسی و اقتصادی معطوف بوده و تقریبا هیچ اشاره‌ای به بحران‌های اجتماعی موجود در کشور نداشتند. بحران سالمندی و کاهش نرخ جایگزینی جمعیت، ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی، کاهش رفاه اجتماعی، خشکسالی و مهاجرت، بحران کرونا و چالش‌های متعدد مربوط به آن همچون چگونگی تامین واکسن بخش اعظمی از جمعیت کشور که هنوز واکسینه نشده‌اند، بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و بی‌عدالتی در آموزش عمومی کشور، کمبود معلم در مدارس دولتی و... از جمله مسائلی هستند که نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، هنوز برنامه‌ای برای علاج آنها ارائه نکرده‌اند. بدتر آنکه متولیان برگزاری مناظره‌های انتخاباتی، بررسی معضلات اجتماعی کشور را با مسائل سیاسی در مناظره دوم کنار هم گنجانده‌اند و از همین الان می‌توان پیش‌بینی کرد که سایه سنگین سیاست داخلی و خارجی، اجازه طرح مسائل اجتماعی را خواهد گرفت.در گزارش پیش رو به چند مسئله مهم که نامزدهای انتخاباتی باید به آن پاسخ دهند، اشاره خواهیم کرد:
بحران کرونا و واکسن در ایران
کرونا از بزرگ‌ترین بحران‌های قرن حاضر است که گریبان جامعه ایرانی را محکم گرفته و دچار مشکلات متعدد و گوناگونی کرده است. برخی معتقدند که این بیماری که تاکنون 4 پیک اصلی در کشور داشته و باعث مرگ بیش از 80هزار ایرانی در طول یک سال و 4ماه گذشته شده، در صدر معضلات اجتماعی است که اگر حل نشود می‌تواند آثار خطرناکی بر روح و روان جامعه ایرانی بگذارد.بر اساس پیش‌بینی کارشناسان حوزه سلامت، تا پایان دولت دوازدهم تنها 6 درصد جمعیت کشور واکسینه می‌شوند و کاندیداها باید پاسخ دهند که برنامه‌شان برای واکسیناسیون بالغ بر 90درصد جمعیت ایران چیست؟
حسین کرمان‌پور، مدیرکل روابط‌عمومی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با همشهری در این‌باره گفت: انتظار داریم نامزدهای انتخاباتی، ارزیابی‌شان از مدیریت کرونا تاکنون را اعلام کنند و نقاط ضعف را برشمرند و بگویند چه برنامه‌ای برای حل آن دارند؛ ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود سطح واکسیناسیون تا شهریور‌ماه که رئیس‌جمهور منتخب مردم مستقر می‌شود حداکثر به 6درصد برسد. یعنی دولت در حالی به رئیس‌جمهور بعدی تحویل داده می‌شود که بالای 90درصد جمعیت ایران واکسینه نشده‌اند. کاندیداها باید بگویند که برنامه‌شان برای واکسیناسیون مردم چیست؟
ابرچالش جمعیتی ایران را چگونه حل می‌کنند؟
کاهش جمعیت و بی‌تمایلی زوج‌های جوان به فرزند‌آوری از دیگر معضلات اصلی جامعه ایرانی است که جامعه‌شناسان و متخصصان جمعیت‌شناسی در طول سال‌های اخیر، بارها نسبت به آن هشدار داده و معتقدند که اگر دولتمردان برنامه‌ای برای حل این مسئله نداشته باشند، در اواسط دهه پیش‌رو تبدیل به ابرچالش اجتماعی خواهد شد. حالا خواسته اصلی کارشناسان این است که نامزدهای انتخاباتی برنامه‌هایشان را در این‌باره ارائه دهند.محمد میرزایی، رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران به همشهری گفت: باروری در سطح جانشینی یعنی فرزندانی که یک زن تا پایان دوره باروری‌اش به‌دنیا می‌آورد باید بالاتر از 2یعنی حدود 2.1 باشد. اما متأسفانه نرخ باروری در ایران از نیمه اول 1390به نزدیک 2رسیده و هم‌اکنون حدود 1.7تا 1.8 است یعنی 0.3 زیرسطح جانشینی قرار دارد. اگر نرخ باروری در کشور به همین میزان کنونی بماند تا 20سال دیگر نرخ رشد جمعیت صفر و حتی منفی خواهد شد.
رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران تأکید کرد: ما همچنان در پنجره جمعیتی قرار داریم؛ یعنی بالاترین نسبت جمعیت فعال در اختیارمان است. قرار داشتن در پنجره جمعیتی یعنی 70درصد نیروی بالقوه برای کار داشته باشیم؛ بنابراین باید از این فرصت استفاده کنیم و علاوه بر توسعه کشور، با ایجاد اشتغال و تسهیل ازدواج جمعیت جوان، ابرچالش جمعیتی کشورمان را حل کنیم. جوانان دهه شصتی ما در سال 1430به بالای 65سال می‌رسند و ظرفیت آنها از دست می‌رود. اگر نرخ باروری به بالاتر از سطح جانشینی برسد، دیگر نرخ رشد جمعیت‌مان صفر و منفی نخواهد شد و گرفتار سالخوردگی افراطی جمعیت نیز نمی‌شویم. نامزدهای ریاست‌جمهوری برنامه‌های خود در این‌باره را منتشر کنند تا با نظراتشان در این‌باره آشنا شویم.میرزایی از مهاجرت گسترده نخبگان، به‌عنوان دیگر ابرچالش جمعیتی کشور نام برد و گفت: افرادی در حال مهاجرت هستند که در بین ممتازها و نخبه‌ها قرار دارند. در بین مهاجران به آمریکا، تحصیل‌کرده‌ترین‌شان مهاجران ایرانی هستند. فقط در سال اول شیوع کرونا، 3هزار پزشک و پرستار از ایران مهاجرت کرده اند؛ اما همچنان نسبت به مهاجرت نخبگان و متخصصان بی‌توجه هستیم، آقایان بگویند که برای نگهداشت این جمعیت نخبه و جوان چه ایده‌ای دارند و چگونه می‌خواهند آنها را از مهاجرت منصرف کنند.
با معضل خصوصی‌سازی آموزش چه خواهند کرد؟
روند صعودی خصوصی‌سازی مدارس در دهه 90، باعث طبقاتی شدن دسترسی به آموزش با کیفیت در دوره 12ساله عمومی شده و تأثیر خود را در قبولی دانشگاه‌ها نیز گذاشته است. طبق اعلام سازمان سنجش، بالای 50درصد نفرات برتر کنکور را دانش‌آموزان مدارس خاص مانند تیزهوشان، غیردولتی، هیأت امنایی و نمونه دولتی تشکیل می‌دهند، این درحالی است که در دهه 70و 80، اغلب نفرات برتر کنکور از مدارس دولتی شهری و روستایی بودند.ایجاد پردیس‌های دانشگاهی در کنار دانشگاه‌های برتر کشور و جذب دانشجوی پولی هم از دیگر معضلاتی است که نظام آموزشی ایران در دهه اخیر دچار آن شده و عدالت آموزشی را خدشه‌دار کرده است. حالا پرسش اساسی کارشناسان آموزشی این است که نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری برای تحقق عدالت آموزشی چه برنامه‌ای دارند؟
علی پورسلیمان، معلم و کارشناس آموزشی در این‌باره به همشهری گفت: این 7 نفر به‌طور شفاف بگویند که نگاهشان به مولفه آموزش چیست؟ آیا طرفدار خصوصی‌سازی آموزش هستند یا پایبند به اصل سی‌ام قانون اساسی مبنی بر دسترسی به آموزش رایگان برای همه فرزندان این کشور خواهند بود؟ هم‌اکنون بزرگ‌ترین مسئله خانواده‌ها، گران شدن هزینه آموزش 12ساله مدرسه و سپس دانشگاه فرزندان شان است و این، لزوم ارائه برنامه و دیدگاه نامزدها در این حوزه را بیشتر می‌کند.او افزود: بحران بعدی نظام آموزشی ایران، تنزل جایگاه معلمان در آموزش و پرورش و از بین رفتن مرجعیت علمی آنها در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌ها است. آقایانی که قصد نشستن بر مسند ریاست‌جمهوری دارند، بگویند که با کدام برنامه و براساس کدام ایده علمی و عملی می‌خواهند این جایگاه را ارتقا داده و نگاه جامعه به معلم را تغییر دهند.
سؤال مهم بیمه‌شده‌های تامین اجتماعی
جبران ناپایداری مالی سازمان تامین اجتماعی به‌عنوان بیمه مهم و عمده درمان پایه کشور، از جمله مواردی است که بیمه‌شدگان این سازمان منتظرند تا ببینند که نگاه نامزدهای ریاست‌جمهوری درباره آن چیست.امیرعباس فضائلی، دکتری اقتصاد سلامت و رئیس سابق گروه اقتصاد درمان سازمان تامین اجتماعی در گفت‌وگو با همشهری درباره وضعیت ناپایداری مالی تامین اجتماعی می‌گوید: «طبق برخی برآوردهای صورت گرفته، در پی اجرای طرح تحول سلامت، در سال‌های 93 و 94 بار مالی سالانه 6هزار میلیارد تومانی به‌صورت مازاد برگذشته بر سازمان تامین اجتماعی تحمیل شد. رشد تعرفه‌های درمانی که تا قبل از سال 93 سالانه حدود 20 تا 30درصد بود، از سال 93ناگهان رشد 120درصدی را به‌خود دید و در یک سال 2.2 برابر شد؛ به این ترتیب رشد 120درصدی تعرفه‌های درمانی باعث رشد هزینه‌های درمانی تامین اجتماعی به اندازه60درصد و حتی بیشتر شد.وی افزود: در سال‌جاری هم شاهد رشد قابل توجه تعرفه‌ها به‌خصوص در بخش خصوصی هستیم. بودجه بخش درمان تامین اجتماعی در سال‌جاری بالغ بر50هزار میلیارد تومان خواهد شد و با توجه به اینکه رشد منابع مالی این سازمان مستقیما تابع وضعیت نرخ اشتغال و نرخ رشد دستمزدهای جمعیت تحت پوشش است، بی‌توجهی به استقرار اصول مدیریت مصارف در سیاستگذاری‌های کلان نظام سلامت، می‌تواند به بروز ناپایداری مالی تامین اجتماعی در سال‌جاری منجر شود. نامزدهای انتخاباتی به‌طور شفاف بگویند که با چه برنامه‌ای می‌خواهند این معضل را حل کنند؟سؤالات کارشناسان در حوزه اجتماعی زیاد است، آنها انتظار دارند که نامزدهای انتخاباتی در یک برنامه جداگانه درباره معضل اعتیاد، خشکسالی و مهاجرت، حاشیه‌نشینی، بیمه و اشتغال زنان سرپرست خانوار، خدمات رفاهی به سالمندان، بیکاری فارغ‌التحصیلان و...صحبت کرده و نظراتشان را شفاف بگویند.
سؤالات اجتماعی از کاندیداها از دیدگاه مددکاری
اینکه دولت برای ارتقای سلامت اجتماعی مردم و اجرای نظام چندلایه تامین اجتماعی چه برنامه‌ای دارد و برنامه و نوع مواجهه اش در حوزه فضای مجازی، آسیب‌های اجتماعی و حاشیه‌نشینی چیست، اولویت‌دارترین سؤالاتی است که اگر سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، طراح سؤالات حوزه اجتماعی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری بود، از آنها می‌پرسید.موسوی چلک در گفت‌وگو با همشهری، در برشمردن سؤالات دیگری که کاندیداهای ریاست‌جمهوری در حوزه اجتماعی باید پاسخ دهند، اظهار کرد: «آیا برنامه‌ای برای تجمیع فعالیت‌ها ، سازمان‌ها و شوراهای موازی در حوزه اجتماعی دارند؟ در زمینه رعایت حقوق قربانیان و مجرمان و خانواده‌های آنها برنامه‌ای دارند؟ رویکردها و راهکارهای شان برای افزایش سرمایه اجتماعی چیست؟»
