محدوده خودرو‌ممنوع در پاریس

محمد سرابی- خبرنگار

شهرداری پاریس می‌خواهد ورود خودرو‌ها را به بخشی از مرکز شهر ممنوع کند. این کار با طرح ترافیک تفاوت دارد، زیرا حق رانندگی در مرکز شهر را کاملا از خودرو‌های شخصی «می‌گیرد» نه اینکه آن را «محدود» کند. طرح ترافیک که در شهری مانند تهران به اجرا در‌می‌آید، به معنی منطقه‌ای است که خودرو‌های شخصی اجازه ورود به آن را دارند اما در بعضی اوقات ورود آنها کنترل می‌شود. محدوده 14کیلومترمربعی خودرو‌ممنوع پاریس، اما جایی است که خودرو‌ها اساسا اجازه ورود به آن را ندارند. وسعت طرحی که قرار است در پاریس اجرا شود، از برخی مناطق 22گانه شهر تهران بیشتر است. مساحت مناطق 8، 10، 11، 13و 17شهرداری تهران کمتر از 14کیلومترمربع و منطقه 14کمی بیش از این مقدار است.
شهردار پاریس خانم «آنه هیدالگو» و شورای این شهر اخیرا طرحی را ارائه کردند که بخش بزرگی از شهر را تغییر می‌دهد. این طرح مربوط به یک یا دو خیابان نیست بلکه محدوده تاریخی، پر‌رفت‌وآمد و گردشگری پایتخت فرانسه را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. هدف از طرح کاهش سر‌و‌صدا، افزایش فضای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، بیشتر‌شدن سطح رویش درختان و آرامش‌بخشی به خیابان‌ها‌ست. این منطقه تنها 7درصد از مساحت کل شهر پاریس است اما طبق محاسبه، روزانه 100هزار خودرو از این محدوده عبور می‌کنند و این طرح 55درصد آنها را کم می‌کند. تأکید اصلی روی خودرو‌هایی است که بدون توقف از خیابان می‌گذرند و جریان عبوری را در نیمی از سطح معابر ایجاد می‌کنند.

پیاده‌راه‌سازی‌ قبلی
طرح ممنوعیت تردد در مرکز پاریس بخشی از برنامه‌های شهرداری در دوران هیدالگو برای کاهش خودرو‌ها‌ست که از مدتی قبل شروع شد. آنه هیدالگو، حقوقدان اسپانیایی‌تبار، نزدیک 20سال در مدیریت شهری پایتخت فرانسه نقش داشته است. او از سال‌2001 عضو شورای شهر و معاون شهردار بود و از سال‌2014 به‌عنوان شهردار انتخاب شد. بنا به آنچه در سایت «بلومبرگ» آمده است، طرح‌های قبلی او شامل ممنوعیت ورود خودرو‌های دیزلی به مرکز شهر، پیاده‌راه‌سازی‌ اطراف رود سن، کاهش دسترسی خودرو‌ها به بعضی خیابان‌ها و تبدیل آنها به فضای سبز و مانند آن بود. حالا شیوع بیماری کرونا فرصت بیشتری ‌فراهم کرده و شهرداری می‌خواهد بازهم محدودیت بیشتری برای خودرو‌های شخصی ایجاد کند.
سایت «لوکال» خبر می‌دهد که سال پیش وقتی نخستین قرنطینه کرونا به‌مدت 3‌ماه اعلام شد، شهرداری پاریس دست به‌کار شد و مسیر 50کیلومتری دوچرخه‌سواری با نشانه‌هایی به رنگ زرد را به نام coronapistes ‌ایجاد کرد. این مسیر که با موانع بتنی و پلاستیکی در کنار خیابان‌های اصلی ساخته شده بود، در ابتدا به‌نظر موقت می‌آمد اما شهرداری هنوز آن را حفظ کرده است.
یکی از دلایل اینکه شهرداری می‌خواهد دقیقا در همین زمان قوانین جدید را ایجاد کند، این است که بعد از پایان‌یافتن قرنطینه کرونا، شهرنشینان شروع به استفاده بیش‌ازحد خودرو‌های شخصی نکنند. بررسی‌های آوریل‌2021 نشان می‌دهد، کرونا باعث شده است که رانندگی با خودرو‌های سواری در حد 60درصد قبل از کرونا قرار بگیرد.
مشاوره عمومی و نظر‌سنجی برای اجرای طرح شروع شده است و در سایت paris.fr می‌توان نقشه این محدوده را دید که در اطراف رود سن و خیابان عمود بر آن یعنی بلوار سباستوپل‌ قرار دارد. این محدوده بین محل قلعه تاریخی «باستیل» و میدان «کنکورد» قرار می‌گیرد. بسیاری از معابر این محدوده و همینطور 2 جزیره درون رودخانه سن قبلا پیاده‌راه شده‌اند. خیابان مشهور «شانزه‌لیزه» و مراکز خرید اطراف «سالن اپرای گارنیر» خارج از این محدوده قرار گرفته‌اند. دوربین‌های ترافیکی با الگوی کاری دوربین‌های لندن خودرو‌ها را کنترل و درصورت ورود به محدوده جریمه می‌کنند. تخمین زده می‌شود که 70درصد رفت‌وآمد‌ها را بتوان با وسایل حمل‌ونقل عمومی انجام داد. 30درصد باقیمانده سفر‌هایی است که یا نیازمند حمل بار است یا نقشه حرکت آن با هیچ شبکه حمل‌ونقل عمومی قابل اجرا نیست.

رویکرد اروپایی
در شهر‌های دیگر فرانسه مانند لیل و نانت طرح‌های مشابه با اولویت پیاده‌ها اجرا شده و سرعت حرکت خودرو‌ها در بعضی معابر کاهش پیدا کرده است. اسلو در نروژ از سال‌2022 تردد خودرو‌های سوخت فسیلی را محدود‌ می‌کند و لندن و میلان برای خودرو‌هایی که وارد مرکز شهر می‌شوند، نوعی عوارض شلوغی تعیین می‌کنند. در برخی شهر‌ها هم این کار به مشکلاتی برخورد کرده است. در کشور اجدادی هیدالگو، طرح «مادرید مرکزی» که برای کاهش آلودگی هوا تدوین شده بود و خودرو‌های آلاینده را جریمه می‌کرد، در یک تجدید‌نظر قضایی متوقف شد. محدوده این طرح 5کیلومترمربع بود و آلایندگی خودرو‌ها با استاندارد‌های اتحادیه اروپا مصوب سال‌2010 سنجیده می‌شد‌. مخالفان طرح و دادگاه می‌گویند که جنبه‌های اقتصادی این محدودیت و جریمه‌ها مشخص نیست. در این نوع درگیری‌های مدیریتی، اینکه شهرداران عضو چه حزب سیاسی هستند و این حزب در چه سطحی از قدرت قرار دارد، تعیین‌کننده است. هیدالگو عضو حزب سوسیالیست است که درباره اصلاحات ترافیکی با او همراهی می‌کند.
طرح ممنوعیت خودرو‌ها هنوز در پاریس به اجرا در‌نیامده و مخالفانی دارد. احتمالا نظرسنجی‌ها هم موافقت عمومی را نشان دهد زیرا قبلا قسمت‌های زیادی از این محدوده به شکل پیاده‌راه درآمده و مورد استقبال عمومی قرار گرفته بود اما مخالفان هیدالگو او را به «دشمنی با خودرو‌ها» و بی‌توجهی به‌نظر‌ات رانندگان متهم می‌کنند. ظاهرا ملاحظات مالی و اقتصادی هم در ممنوع‌کردن ورود خودرو‌ها به مرکز پاریس وجود دارد که باید بررسی شود. درباره ورود موتورسیکلت‌ها و بعضی از خدمات گردشگری نیز هنوز تصمیمی گرفته نشده است. ساکنان، مغازه‌داران، معلولان و احتمالا خدماتی مانند تحویل کالا‌ها می‌توانند همچنان از خودرو استفاده کنند. طبیعتا‌ تاکسی‌ها، پلیس و نیروهای امدادی شامل این قوانین نخواهند شد. شهرداری تهران نیز از نزدیک یک دهه قبل نمونه‌هایی از پیاده‌راه و خیابان‌هایی را که ورود خودرو‌ها به آن ممنوع است، در این شهر به اجرا درآورده بود. در دوره اخیر مدیریت شهری این رویکرد بیشتر مورد توجه قرار گرفت و جایگزین پروژه‌های عمرانی - ترافیکی بزرگ شد. طرح 14کیلومترمربعی پاریس ازنظر وسعت خود جالب توجه است و درصورت موفقیت پیروزی بزرگی برای سیاست‌ اروپایی محدودیت خودرو‌ خواهد بود.