اپیدمی اتصال به شبکه جهانی

مائده امینی ـ روزنامه‌نگار

بسته‌های اینترنتی گوشی‌های هوشمند، مودم‌های باسیم و بی‌سیم و این وابستگی عجیب لحظه‌ای به شبکه جهانی احتمالا مهم‌ترین پدیده‌های دهه 90باشند. براساس آمارهای منتشر شده از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تا پایان خرداد سال گذشته، بیش از ۷۸ میلیون و ۸۶ هزار و ۶۶۳ نفر در ایران از اینترنت استفاده می‌کنند. اگرچه تاریخ حضور این فناوری به دهه‌های قبل برمی‌گردد اما بلوغ همه این امکانات در دهه‌ای که گذشت رخ داده است. در سال 91، ضریب نفوذ اینترنت در کشور 46.9درصد اعلام شد و این در حالی است که براساس آخرین آمار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ضریب نفوذ اینترنت در کشور به 91درصد رسیده. امروز دیگر هر کس در هر مکانی می‌تواند با گوشی همراه خود به شبکه جهانی اینترنت وصل شود؛ خواه با مودم‌های جیبی، خواه با بسته‌های اپراتورها. در اوایل دهه 90، برخی از دارندگان گوشی‌های هوشمند می‌توانستند با سرعت پایینی اینترنت EDGE داشته باشند و در واقع از نسل دوم اینترنت همراه بهره می‌بردند. سرعت این نسل اینترنت به حداکثر 384کیلوبایت می‌رسید. در همین دوره در کشورهای پیشرفته نسل سوم شبکه مخابراتی (3G) در حال فراگیر شدن بود. در واقع، در دسامبر ۲۰۰۷ (آذر ۱۳۸۶) تعداد ۱۹۰ اپراتور در ۴۰ کشور جهان خدمات نسل سوم را به مشتریان خود ارائه کردند. در سال‌های پایانی دولت دهم و سال‌های نخست دهه 90اما بنا بر این شد که یکی از اپراتورها به شکل انحصاری نسل سوم شبکه مخابراتی را وارد ایران کند و 2اپراتور اول و دوم، از ارائه این خدمت، منع شدند. این محدودیت در دولت یازدهم و در سال 93برداشته شد و پس از پایان زمان انحصار رایتل، وزیر ارتباطات اعلام کرد که هر سه اپراتور پروانه تجهیز شبکه به نسل سوم، چهارم و حتی بالاتر را در اختیار دارند. این مانع در حالی برداشته می‌شد که در سال 93طیف گسترده‌ای از جامعه با تهیه مودم‌های خانگی به شبکه جهانی اینترنت وصل شده بودند. روند رو به رشد اینترنت برای همه با سرعت قابل‌قبولی پیش می‌رفت. مثلا تنها 2سال بعد از رفع انحصار اینترنت نسل سوم برای گوشی‌های همراه، یعنی در سال 95، ضریب نفوذ اینترنت نسل چهارم یا 4G در کشور به بیش از 47درصد رسید.

پرواز آمار 
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی آمارهایی مربوط به شش ماهه نخست سال گذشته منتشر کرده که گویای تحولات این دهه است. در حوزه اینترنت سیار از اشتراک صفر در سال 92به 76میلیون و 531هزار و 176اشتراک در سال 99رسیده‌ایم. همچنین تعداد اشتراک‌های اینترنت ثابت از 58هزار و 310 اشتراک در سال 92به 9میلیون و 479هزار و 337 اشتراک در سال 99رسیده است. براساس گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ضریب نفوذ اینترنت ثابت از 7.63درصد در سال 92به 11.28درصد در سال‌جاری و ضریب نفوذ پهن باند سیار از صفر درصد در سال 92به 91.07درصد در سال 99رسیده. در این آمار سهم نفوذ اینترنت ثابت 11.28درصد و سهم نفوذ اینترنت موبایل  91درصد اعلام شده است. رشد آمارها در این حوزه نوعی رکورد محسوب می‌شود. در شش ماهه نخست سال گذشته، 92.6درصد کاربران از فناوری 4G، 34.9درصد کاربران از فناوری 3G و 12.9درصد کاربران از فناوری ADSL  استفاده می‌کنند.

آنچه بر استان‌ها گذشت...
تا پیش از ورود به دهه 90، اینترنت که در دست همه مردم قرار داشت، از نوع دایال آپ بود؛ همان مدلی که اتصال آن به زحمت، با سر و صدا و نسبتا پرخرج بود. کم کم در سال‌های پایانی دهه 80اگرچه تعدادی از مردم به خرید مودم‌های خانگی و اینترنت ADSL روی آورده بودند اما محدودیت در سرعت و سیار نبودن این قسم از اتصالات موجب می‌شد که این جریان با وجود همه تازگی‌هایش فراگیر نشود. در دهه 90اما، با شیوع مودم‌های خانگی و کمی بعد در اواسط این دهه با فراگیر شدن مودم‌های بی‌سیم، جیبی و... روبه‌رو شدیم. حتی مدتی بعد فناوری هات‌اسپات آنقدر فراگیر شد که طیف گسترده‌ای از افراد گوشی‌های خود را تبدیل به مودم می‌کردند تا لحظه‌ای از این قافله جا نمانند. در سال 90استان تهران با داشتن 8میلیون و 859هزار کاربر بالاترین ضریب نفوذ اینترنت کشور را از آن خود کرده بود و با نفوذ 60درصدی در صدر جدول قرار گرفته بود. استان گیلان نیز با ضریب نفوذ 54درصد در رده دوم قرار داشت و پس از آن اصفهان و سمنان به‌طور مشترک با نفوذ 52درصدی اینترنت سومین استان‌های پرنفوذ کشور بودند. کرمانشاه 34درصد، اردبیل 35درصد، استان مرکزی 37درصد، ایلام و همدان 36درصد، استان‌هایی بودند که کمترین ضریب نفوذ را به‌خود اختصاص داده بودند. گفتنی است که توسعه شبکه‌های اجتماعی و اقبال عمومی نسبت به آنها هم در این فرایند بی‌تأثیر نبودند. در سال‌های نخست این دهه که مصادف با سال‌های اوج فیسبوک هم بود، شبکه‌هایی مثل وی‌چت، وایبر و بعدها تلگرام و واتساپ هم مورد استقبال شدیدی واقع شدند که این خود منجر به ایجاد نیاز و تقاضای گسترده از سوی جامعه شد و اپراتورها را برآن داشت تا عرضه‌کننده باشند.

حدود قیمت
  بسته‌های ارزان 
در سال‌های نخستین دهه 90، تقریبا بیشتر مردم جامعه در قالب خرید ADSL برای بهره‌مند بودن از اینترنت هزینه می‌کردند. شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت خانگی در آن زمان برای بسته یک سال اینترنت و مودم رایگان بسیار تبلیغ می‌کردند. نرخ خرید اینترنت یک سال به همراه مودم بین 35تا 70هزار تومان بود. مدتی بعد شرکت‌ها به ترافیک فروشی روی آوردند و هر گیگ را بین هزار تا 3هزار تومان برای فروش می‌گذاشتند. در سال‌های بعد که خرید بسته‌های اینترنتی اپراتورها فراگیر شد، نرخ‌ها هم شکست و متنوع شد. از 2هزار و 500تومان تا 15هزار تومان هزینه خرید یک بسته در سال‌های 92تا 94بود. برای مثال در سال 93، تعرفه بسته‌های یک روزه اپراتور دوم با حجم ۱۵ مگابایت، ۵۰۰تومان، ۳۰مگابایت ۹۰۰ تومان، ۱۲۰مگابایت هزار و ۸۰۰ تومان، ۲۰۰ مگابایت دوهزار و ۵۰۰ تومان، ۱ گیگابایت شبانه یک هزار تومان و ۲۰۰ مگابایت شامل ۵۰ مگابایت روزانه و ۱۵۰ مگابایت ترافیک شبانه هزار و ۲۰۰ تومان تعیین شده بود. در همان سال، حداقل دستمزد اسمی 608هزار تومان و نرخ تورم 15.6درصد اعلام شده بود. همچنین هر دلار آمریکا حدود 3هزار تومان ارزش داشت. قیمت گوشی آیفون سیکس در آن ایام 2میلیون و 400هزار تومان و قیمت پراید صفر حدود 15میلیون تومان بود.

کامنت‌ها
تجربه نخستین مواجهه آدم‌ها با اینترنت خانگی یا بسته‌های اینترنتی که خریداری کرده‌اند پر از قصه‌های خواندنی است. عماد می‌گوید سال 88نخستین باری بود که نام اینترنت خانگی و مودم به گوشش خورده است. او تعریف می‌کند: آن روزها مثل حالا نبود که تنوع منو وجود داشته باشد. تنها سرعتی که به اینترنت خانگی تعلق می‌گرفت 128مگابایت بود. من بعد از مدت‌ها دوندگی توانستم بالاخره در سال 1390، با سرعت 256مگابایت ADSL بخرم. خیلی خوشحال بودیم. چند سال بعد مودم را عوض کردیم و نت با سرعت یک گیگابایت گرفتیم اگرچه سرعتش فقط اسمی زیادشده و در واقع فرقی نکرده است. او همچنین درباره نخستین باری که گوشی تلفنش را به اینترنت وصل کرده می‌گوید: درست یادم نیست چه شد! فقط دیدم که اه! با زدن یک دکمه می‌توانم روی گوشی اینترنت داشته باشم و بعضی سایت‌ها را به زور باز کنم. آن زمان برای باز کردن یاهومسنجر روی گوشی که اینترنت E بود و سرعت خیلی پایینی داشت خیلی ذوق کردم و حس و حال اینکه می‌توانم هرجای شهر سری به پیام‌هایم بزنم حس و حال بی‌نظیری بود...حالا هم این امکان با اینترنت 4G برایمان فراهم است اما دلمان به اندازه 10 سال پیش خوش نیست.
  
«اولین باری که گوشی‌ام را به اینترنت وصل کردم، سال 91بود. یک گوشی نوکیا 5800داشتم که وقتی دیدم می‌توانم با آن ایمیلم را باز کنم حس خوش عجیبی پیدا کردم. فکر می‌کنم آن وقت‌ها بسته‌ای در کار نبود. همین که نت خط را روشن می‌کردیم می‌شد با 2هزار تومان شارژ همه کار بکنیم!» اینها را جواد می‌گوید و ادامه می‌دهد: «همه اطرافیان ما اول برای خانه‌شان ADSL گرفته بودند بعد کم کم سراغ نت خط آمده بودند اما ما نه. نت خط نداشتیم و این امکان اتصال گوشی‌هایمان به اینترنت هندلی برایمان خیلی خوشایند بود. یادم می‌آید که نخستین باری که توانستم با همان گوشی نوکیا به اینترنت وصل شوم سریع رفتم و ایمیل‌هایم را باز کردم. سومین ا‌یمیل را که خواندم هم شارژ خطم تمام شد و هم شارژ باتری. اما کمی بعد که برای خانه هم اینترنت 128گیگابایت تهیه کردیم، انگشت به دهن مانده بودم از سرعت دانلود و آپلود و اصلا دیگر نمی‌توانستم سرکار بروم. دوست داشتم خانه باشم و شب تا صبح فیلم دانلود کنم و ببینم. اصلا همین که هیچ‌وقت قطع نمی‌شد خودش معجزه بود! 
  
مریم سال‌های ابتدایی دهه 90را به خوبی به یاد دارد: مگر می‌شود یادم برود؟ انگار وارد بهشت شده بودیم! همین که صدای اتصال اینترنت دایال‌آپ دیگر در خانه نمی‌پیچید خودش عین رفاه و نعمت بود. او توضیح می‌دهد: بیست سالم بود که برای خانه مودم گرفتیم و اینترنت خریدیم. پیش از آن هم ما اینترنت داشتیم. از همان کارتی‌ها که موقع اتصال همه را خبر می‌کرد و باید نوبت‌مان می‌شد که پای سیستم بشینیم و مثلا یاهو مسنجر را چک کنیم. بعد که برای خانه مودم خریدیم و کم کم هر کدام‌مان صاحب لپ‌تاپ شخصی شدیم انگار دنیا را به‌من داده بودند. پیش از این مجبور بودم بروم در خیابان اصلی و فیلم‌های مورد نظرم را روی سی‌دی یا بخرم یا کرایه کنم. حالا می‌توانستم به هر ضرب و زوری که شده خودم فیلم‌ها را پیدا و دانلود کنم. سال‌های 94یا 95هم که اینترنت 3G آمد و دیگر نور علی نور شده بود. گوشی را مودم می‌کردم و تند و تند بسته می‌خریدم و فیلم دانلود می‌کردم. فکر می‌کنم برای هر بسته یک ماهه بین 10تا 15هزار تومان باید هزینه می‌کردیم.