در آرزوی ایمنی کامل

زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار

هرکدام از واکسن‌های موجود که تزریق شود، مدتی طول می‌کشد تا سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با بیماری به‌طور کامل تقویت کند. براساس داده‌های بالینی، هیچ‌یک از واکسن‌ها، در برابر این بیماری، 100درصد مصونیت ایجاد نمی‌کنند؛ بنابراین احتمال ابتلا و بروز علائم بیماری کووید-۱۹، هرچند کم، همچنان وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (سی‌دی‌سی) گزارشی منتشر کرد که نشان داد تا دوهفته پس از دریافت دوز دوم واکسن‌های 2دوزی فایزر و مدرنا، در بدن افراد مصونیت ایجاد می‌شود؛ بنابراین اکثریت دریافت‌کنندگان واکسن به ویروس مبتلا نخواهند شد و آن را به دیگران منتقل نخواهند کرد. اما اگر با واکسن هم امکان ابتلا به کووید-۱۹ وجود دارد، چرا واکسن بزنیم؟

احتمال ابتلا پس از واکسن وجود دارد؟
واکسن‌ها 100درصد از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ جلوگیری نمی‌کنند، اما از بیماری شدید منجر به بستری‌شدن در بیمارستان یا مرگ پیشگیری می‌کنند. به‌گفته متخصصان بهداشت، ابتلا به ویروس کووید-1۹ در افرادی که واکسن زده‌اند، احتمالا بدون علامت یا با علائم خفیف است. این امر نشان‌دهنده واکنش‌های اثرگذاری است که آنتی‌بادی در بدن ایجاد می‌کند.
پیام طبرسی، عضو ستاد علمی مبارزه با کرونا و رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری، دراین‌باره معتقد است: «پس از تزریق واکسن کرونا، به‌ویژه تزریق دوز دوم آن، دوتا چهار هفته طول می‌کشد تا ایمنی مناسب در بدن فرد ایجاد شود. بنابراین تا قبل از ایمنی کامل، اگر افراد در مواجهه قرار گیرند امکان دارد به بیماری مبتلا شوند. ضمن اینکه هم‌اکنون حتی با کسب ایمنی مناسب هم باید همچنان از ماسک استفاده کرده و فاصله اجتماعی را رعایت کنیم تا چرخش ویروس در جامعه متوقف شود و بتوانیم با خیال راحت ماسک را برداریم». اما نگرانی دیگر این است که این واکسن‌ها در فرد واکسینه شده می‌تواند ویروس جدید را به افراد واکسینه نشده منتقل کند؟ مطالعات نشان داده‌ که واکسن‌ها در جلوگیری از انتقال بیماری از افراد واکسینه‌شده به افراد واکسینه‌نشده، بسیار مؤثر است.
حال مصونیت ایجادشده با واکسن تا چه مدتی دوام دارد؟ براساس داده‌های شرکت فایزر، مصونیت حاصل از واکسن حداقل شش‌ماه پس از دریافت دوز دوم دوام پیدا می‌کند. این مطالعه نشان می‌دهد میزان کاهش آنتی‌بادی در بدن پس از شش‌ماه جزئی است. داده‌های شرکت مدرنا نیز نشان دادند که شرکت‌کنندگان، پس از شش‌ماه واکسیناسیون کامل، از سطح بالایی از آنتی‌بادی در سیستم‌ایمنی خود برخوردار بودند.
هنوز هیچ مدرک قطعی وجود ندارد که نشان دهد واکسن فایزر/بیوان‌تک می‌تواند از ابتلا به کرونا و درنتیجه سرایت آن جلوگیری کند ولی نشانه‌هایی هستند که شاید این توانایی را داشته باشد. تاکنون ارزیابی واکسن‌های کرونا براساس قابلیت آنها در جلوگیری از سرایت نبوده است. اخیرا چنین ارزیابی‌ای، به‌عنوان هدف ثانوی برای بسیاری از این واکسن‌ها شروع شده است. هرچند نشانه‌هایی وجود دارد که بعضی از واکسن‌های کرونا ممکن است سرایت را کم کنند حتی اگر کاملا از آن پیشگیری نکنند. یک احتمال این است که واکسن با کاهش تعداد ویروس در بدن احتمال انتقال به دیگران را کم می‌کند.

واکسن بر نمونه‌های جهش‌یافته کارگر است؟
اما نگرانی تازه‌تر این خواهد بود که آیا واکسن‌ها از پس ویروس جهش‌یافته کرونا برمی‌آیند؟ مهرداد روانشاد، ویروس‌شناس معتقد است: «جهش این ویروس، وضعیت مصونیت در مقابل بیماری را تغییر می‌دهد و موجب توسعه بیماری‌زایی می‌شود. بعضی کشورها با وجود واکسیناسیون سراسری (نزدیک به ۱۰۰درصد) پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنند، ماسک می‌زنند و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت می‌کنند. درواقع واکسیناسیون سراسری پایان این بیماری نیست، اما این ضرورت (واکسینه‌شدن) از شدت بیماری کاسته و روند مرگ‌ومیر را کنترل خواهد کرد». طبرسی نیز درباره گونه‌های جهش‌یافته می‌گوید: «تنها راه پیشگیری، رعایت موارد بهداشتی است. ویروس انگلیسی در ایران پخش شده، اما این نباید باعث دلهره مردم شود. راه‌حل جلوگیری از آن زدن ماسک و عدم‌ورود به تجمعات و رعایت تمامی موارد بهداشتی است». زیرا واکسن‌ها اگرچه بخشی از این جهش‌یافتگی را پیش‌بینی و مهار می‌کنند، اما از روی ویروس‌های قدیمی نمونه‌برداری و آزمایش شده‌اند. چنان‌که امروز شاهد جهش این بیماری در هند هستیم؛ مثلا واکسن بهارات در هند با چنین مشکلی روبه‌رو است. این واکسن که از ویروس قدیمی کرونا ساخته شده، نتوانسته ویروس هندی تازه پدیدآمده را مهار کند. اما در هند با ویروس جدیدی مواجه هستیم که به‌نظر می‌رسد واکسن‌ها روی آن اثربخشی چندانی ندارند.