دولت بایدن؛ 100روز بعد

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

 بیشتر از 3‌ماه از حضور جو بایدن در کاخ سفید می‌گذرد و حالا فرصت مناسبی است تا کارنامه او در حوزه‌های بحث‌برانگیزی مانند کنترل کرونا، اقتصاد، سیاست خارجی و مهاجرت زیر ذره‌بین قرار بگیرد. رئیس‌جمهور دمکرات آمریکا تاکنون دستاوردهای قابل دفاعی داشته است؛ او و دوستانش در کنگره توانستند طرح بسته حمایتی 1.9تریلیون دلاری مقابله با کرونا را به تصویب برسانند. اقتصاد، رونق گرفته و به لطف واکسیناسیون، آمار مرگ ومیر ناشی از این بیماری در این کشور سیر نزولی پیدا کرده است.
نظرسنجی‌های عمومی نیز نشان می‌دهد که بایدن از حمایت اکثریت مردم آمریکا برخوردار است و جایگاه خیلی بهتری نسبت به 4سال پیش دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق این کشور دارد. خیلی از آمریکایی‌ها که دیگر از یک رئیس‌جمهور جنجالی و غیرقابل پیش‌بینی خسته شده بودند، حالا از وجود یک دولت آرام و محتاط استقبال می‌کنند. بایدن همچنین موفق شده پست‌های کابینه‌اش را بدون چالش جدی، پُر و چند مقام قضایی را نیز منصوب کند.
با وجود همه این دستاوردها، میزان محبوبیت بایدن در مقایسه با روسای جمهور قبلی آمریکا نسبتا پایین است. ارزیابی میزان محبوبیت روسای جمهور آمریکا در 58سال گذشته نشان می‌دهد که از بین 11رئیس‌جمهور، بایدن با 57درصد محبوبیت، رتبه هشتم را دارد. ترامپ با 41درصد در انتهای این جدول قرار دارد.
با وجود وعده اتخاذ رویکرد دوحزبی، اتحاد و پایان «درگیری‌های داخلی»، طرح‌های رئیس‌جمهور آمریکا هنوز مهر تأییدی از نمایندگان جمهوریخواه کنگره دریافت نکرده است. اجرای سیاست‌های مهاجرتی او با مشکل کندی روبه‌روست و تاکنون از هر دو جناح مورد انتقاد قرار گرفته است. برنامه‌های بایدن در حوزه‌هایی مانند تجارت، سیاست خارجی، آموزش و محدودیت استفاده از اسلحه نیز نامشخص است. وب‌سایت شبکه بی‌بی‌سی جهانی در تحلیلی، مهم‌ترین اقدامات رئیس‌جمهور آمریکا را در 100روزی که از حضورش در این پست می‌گذرد، مورد بررسی قرار داده است.

کرونا
مسلما برجسته‌ترین اقدام بایدن در 100روز گذشته، کنترل شیوع کروناست. وقتی او به کاخ سفید راه پیدا کرد، مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری در آمریکا، روزانه بالای 3هزار نفر بود. اما به‌دنبال موفقیت دولت بایدن در انجام واکسیناسیون سراسری، هم‌اکنون متوسط آمار روزانه در این کشور به 700نفر رسیده است.
رئیس‌جمهور آمریکا وعده داده بود که 100میلیون دوز واکسن در 100روز نخست دولتش توزیع خواهد شد؛ درحالی‌که تا به حال بیش از 200میلیون دوز واکسن تزریق شده و 52درصد بزرگسالان آمریکایی دست‌کم یک دوز واکسن را دریافت کرده‌اند.
وقتی بایدن کار خود را آغاز کرد، هر ایالت به‌طور مستقل برنامه توزیع واکسن را پیش می‌برد و به همین دلیل وضعیت در نقاط مختلف متفاوت بود. او با اتخاذ رویکرد سراسری و افزایش بودجه فدرال از محل لایحه‌های حمایتی که در اواخر پاییز و اواسط زمستان تصویب شد، طوری برنامه واکسیناسیون را پیش برد که امروز آمریکا یکی از بهترین کشورهای جهان در این زمینه است.
چالش فعلی دولت بایدن، مقاومت برخی آمریکایی‌ها در برابر واکسن زدن است که مشکلات خاص خود را در زمینه سلامت و سیاست به‌دنبال خواهد داشت. اما به هرحال رئیس‌جمهور آمریکا موفق شد از نخستین و مهم‌ترین امتحان خود سربلند بیرون بیاید.

اقتصاد
دومین چالش جدی بایدن بعد از مهار شیوع کرونا، مقابله با عواقب اقتصادی آن بود. نظرسنجی‌های عمومی حاکی است که با سرعت گرفتن واکسیناسیون و کاهش میزان مرگ‌ومیرها، خیلی از آمریکایی‌ها حالا اقتصاد را به‌عنوان نخستین دغدغه خود می‌دانند.
بایدن در شرایطی به کاخ سفید راه پیدا کرد که این کشور در حال احیای اقتصاد خود از رکود عمیق ناشی از محدودیت‌های کرونا در سال2020 بود. بایدن و دمکرات‌های کنگره، حجم زیادی از بودجه دولتی را به رشد اقتصادی اختصاص داده‌اند. بسته کمکی 1.9تریلیون دلاری که اواسط زمستان سال گذشته تصویب شد، شامل پرداخت مستقیم به مردم، تمدید حقوق بیکاری، کمک مالی به مشاغل و دولت‌های ایالتی و حمایت از کودکان بود. برآورد می‌شود این طرح، نرخ فقر را در این کشور به نصف برساند.
اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کنند که رشد اقتصادی آمریکا در سال‌جاری میلادی به 6درصد برسد؛ رقمی که از دهه1980 تاکنون بی‌سابقه است. حتی این نگرانی وجود دارد که اقتصاد چنان رشد سریعی داشته باشد که منجر به تورم شود. البته افزایش نابرابری‌ها در حوزه درآمد که با شیوع کرونا تشدید هم شد، عواقب طولانی‌مدتی خواهد داشت که می‌تواند جایگاه سیاسی بایدن را دچار تزلزل کند.
هم‌اکنون اما بیکاری روبه کاهش است، کسب‌وکارها در حال بازگشایی هستند و بازار سهام رونق گرفته است. همه اینها، خبرهای امیدبخشی برای رئیس‌جمهور آمریکاست.

مهاجرت
رویارویی با عواقب شیوع کرونا در حوزه سلامت و اقتصاد، 2چالش قابل پیش‌بینی برای بایدن در 100روز نخست ریاست‌جمهوری‌اش بودند، اما افزایش موج مهاجرت به آمریکا یک بحران غیرمنتظره بود که تیم رئیس‌جمهور جدید برای آن آماده نبود.
طی ماه‌های گذشته، مشکلات ناشی از کرونا، تصور اینکه بایدن با آغوش باز به استقبال مهاجران می‌رود و سیاست جدید پذیرش کودکانی که از خانواده‌هایشان جدا مانده‌ بودند، تعداد مهاجران غیرقانونی را که تلاش دارند از مرز مکزیک وارد آمریکا شوند به میزان بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. اقامتگاه‌های مرزی که بایدن بارها ترامپ را به‌دلیل بی‌توجهی به وضعیت آنها ملامت کرده بود، حالا از جمعیت پناهجویان موج می‌زند.
در همین حال، بایدن به‌دلیل عمل نکردن به وعده‌هایش در حوزه مهاجرت با انتقاد گروه‌های چپ روبه‌روست. او گفته بود که سقف اسکان پناهجویان در آمریکا را از 15هزار نفر در سال به 125هزار نفر افزایش می‌دهد. اما بعد از ورود به کاخ سفید اعلام کرد که امسال این میزان همچنان بدون تغییر باقی می‌ماند. هرچند دولت بایدن به‌سرعت تغییر موضع داد و گفت که در ‌ماه جاری میلادی آمار جدیدی را در این زمینه اعلام می‌کند؛ واکنشی که به‌نظرمی‌رسد برای راضی کردن فعالان حقوق پناهجویان کافی نباشد. آنها اگرچه از لغو قوانین سختگیرانه رئیس‌جمهور سابق در زمینه ورود مهاجران به آمریکا خوشحال هستند، اما خواسته آنها لغو همه سیاست‌های مهاجرتی دوره ترامپ است. اگر موج مهاجرت به مرزها آرام نگیرد و روی زندگی آمریکایی‌هایی که در مناطق مرزی زندگی می‌کنند تأثیر منفی بگذارد، یک دردسر سیاسی بزرگ برای دولت بایدن ایجاد خواهد شد.

محیط‌زیست
مواضع محیط‌زیستی بایدن در طول مبارزه انتخاباتی‌اش یک تحول چشمگیر را تجربه کرد. او از یک چهره میانه‌روی مدافع اصول زیست‌محیطی به یک صدای بلند و قاطع در زمینه مخاطرات تغییرات آب وهوایی تبدیل شد. بخشی از آن به اقتضای شرایط سیاسی بود و به‌هرحال باید به شیوه‌ای رأی جوانان را به‌دست می‌آورد. اما وقتی که رئیس‌جمهور شد همچنان به تلاش خود برای ایجاد اصلاحات در این حوزه ادامه داد.
رئیس‌جمهور آمریکا به سرعت به توافق آب وهوایی پاریس برگشت و مجوز ساخت خط لوله نفتی Keystone XL را که قرار بود از کانادا به آمریکا کشیده شود، لغو کرد. چند روز پیش هم وعده داد تولید گازهای گلخانه‌ای در کشورش تا سال2030، 50درصد نسبت به سال2005 کاهش پیدا می‌کند. او حدود یک‌ماه پیش در اجلاس آب‌وهوایی با حضور سران کشورهای جهان سعی کرد وانمود کند که آمریکا می‌تواند این عرصه را رهبری کند.
بایدن در بسته زیرساختی 2تریلیون دلاری خود که یک ‌ماه پیش از آن رونمایی کرد، مهم ترین گام‌های زیست‌محیطی خود را در کنار طرح‌های کلان حمل‌ونقل و فناوری، گنجانده است. طرح بایدن شامل اختصاص صدها میلیارد دلار به تولید انرژی پاک، خودروهای برقی، کاهش تولید سوخت‌های فسیلی و تحقیقات در حوزه آب وهوا می‌شود. از نظر خیلی از فعالان محیط‌زیست، بودجه آب وهوایی بایدن کافی نیست، اما با این حال، این یکی از بلندپروازانه‌ترین برنامه‌های رئیس‌جمهور آمریکا تا به امروز بوده است.

سیاست خارجی
بایدن ریاست‌جمهوری خود را با این وعده که به سیاست خارجی «اول آمریکا» ترامپ پایان می‌دهد، آغاز کرد. این موضع رئیس‌جمهور سابق آمریکا، واکنش منفی متحدان بین‌المللی این کشور را به‌دنبال داشت.
اما شاید مهم‌ترین اقدام بایدن در عرصه بین‌المللی در 100روز نخست کارش، صدور فرمان خروج همه سربازان آمریکایی از خاک افغانستان تا آخر تابستان باشد. اگرچه او نتوانست به ضرب‌الاجل قبلی اول می‌ (11اردیبهشت1400) که در دولت ترامپ تعیین شده بود، پایبند بماند.
بایدن همچنین در بازگشت به میز مذاکره با ایران محتاط بوده است. ترامپ به‌طور یکجانبه از توافق برجام خارج شد و خیلی از تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کردند جانشین او سیاستی عکس را در پیش بگیرد، اما به‌نظر می‌رسد موضع بایدن تغییر زیادی با رئیس‌جمهور سابق آمریکا ندارد.
بایدن با وضع تحریم‌های جدید مالی علیه روسیه، در مقایسه با ترامپ، موضع محکم‌تری در مقابل این کشور گرفته است. چالش‌های آمریکا با چین بر سر مسائل نقض حقوق بشر و فناوری نیز همچنان ادامه دارد. در کل، دولت بایدن سعی کرده در کنار متحدان آمریکا قرار بگیرد تا برای چالش‌های جهانی آینده که از نظر او بین کشورهای دمکراتیک و کشورهای غیردمکراتیک خواهد بود، آماده شود.
رئیس‌جمهور آمریکا در این 100روز تلاش کرده پیش از آنکه رسما سیاست خارجی جدیدی را اعلام کند، شرایط را مورد موشکافی و تحلیل قرار بدهد. او در واقع در این حوزه بیشتر حرف زده و کمترعمل کرده است.

تجارت
پیش از اینکه ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شود، رهبران این کشور چه دمکرات و چه جمهوریخواه، اصل تجارت آزاد را پذیرفته و راه را برای توافق‌های بین‌المللی چندجانبه به‌منظور توسعه بازارها و تجارت کشورشان باز کرده بودند.
پیمان نفتا یا تجارت آزاد آمریکای شمالی در دولت جوج دابلیو بوش عملیاتی شد. بیل کلینتون به شکل‌گیری سازمان تجارت جهانی کمک کرد. پیمان شراکت ترانس پسیفیک نیز به نام دولت باراک اوباما ثبت شد. ترامپ اما با نیت پیش بردن منافع اقتصادی آمریکا، با وضع تعرفه و در پیش گرفتن سیاست تهدید، به این طرح‌ها پشت کرد یا در آنها تغییراتی ایجاد کرد. بایدن به‌عنوان یک سیاستمدار کهنه‌کار و مدافع سازوکارهای بین‌المللی، تا به حال قدم جدی برای تغییر سیاست‌های ترامپ در حوزه تجارت برنداشته است. از یک طرف، تعرفه‌های وضع شده علیه چین هنوز پابرجاست، از سوی دیگر، بایدن، معافیت امارات از پرداخت تعرفه واردات آلومینیوم را که ترامپ در روز آخر حضورش در کاخ سفید اعمال کرده بود، لغو کرد. دولت بایدن همچنین برخی تعرفه‌های واردات کالاهای اروپا و انگلیس را تقلیل داده، اما با این حال هشدار داده که ممکن است در پاسخ به اقدام لندن در وضع مالیات برای شرکت‌های فناوری واشنگتن، برای اجناس انگلیسی تعرفه تعیین کند. این تهدیدی بود که ترامپ هم در زمان حضورش در کاخ سفید آن را مطرح کرده بود.
تعرفه‌‌گذاری، ابزار محبوب ترامپ برای پیش بردن سیاست‌های تجاری‌اش بود؛ ابزاری که به‌نظرمی‌رسد بایدن هم نسبت به آن بی‌رغبت نیست.