لیستی برای تفاهم

  صالحی: با آغاز غنی‌سازی‌ 60درصدی هر غنایی را اراده کنیم، امکان‌پذیر است

امیر محمد حسینی ـ خبرنگار

 دور سوم مذاکرات  احیای برجام با تحولاتی آغاز شد که به‌گفته مذاکره‌کنندگان «منفی» بود. با این همه، سایه این تحولات منفی چندان بر نشست کمیسیون مشترک برجام سنگینی نکرد و خبرها حکایت از گام‌های مثبت در آینده نزدیک داشت. آماده‌شدن فهرست تحریم‌های قابل لغو در آینده نزدیک مهم‌ترین اقدام و تصمیم نشست وین محسوب می‌شد که عباس عراقچی، رئیس هیأت ایران از آن سخن گفت. دور سوم مذاکرات 1+4 به‌دلیل ابتلای یکی از اعضای هیأت اروپایی به کرونا با یک روز تأخیر آغاز شده بود و در فاصله تنفس بین مذاکرات در هفته گذشته هم اتفاقات تنش‌زایی رخ داد. در تاسیسات هسته‌‌ای نطنز ایران خرابکاری شد و شروع غنی‌سازی 60درصدی به‌عنوان پاسخی به این حمله از سوی ایران بود. حوالی ظهر دیروز رئیس سازمان انرژی اتمی هم خبر داد که دانشمندان ایرانی به اورانیوم با غنای 60درصد دست پیدا کردند و در هر ساعت 9گرم اورانیوم با غنای 60درصد تولید می‌کنند؛ خبری که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس هم آن را با ذکر ساعت و تاریخ در توییترش منتشر کرد. طرف‌های اروپایی هم که حمله به تاسیسات نطنز را مطابق با انتظار ایران محکوم نکرده بودند، از شروع غنی‌سازی 60درصدی ابراز نگرانی کردند. حتی وزیر خارجه آمریکا این اقدام را «تحریک‌آمیز» دانست و گفت که «جدیت ایران در مذاکرات هسته‌ای وین را برای احیای توافق هسته‌ای تضعیف می‌کند.» اما در ایران رئیس‌جمهوری تأکید کرد که همین امروز ایران توانایی رسیدن به غنی‌سازی 90درصدی را هم دارد. حسن روحانی گفت که آمریکا باید همه تحریم‌ها را لغو کند و ایران نیز به سرعت به تعهدات خود در چارچوب برجام بازخواهد گشت و غنی‌سازی را به زیر 4درصد می‌رساند.

چالش مذاکرات وین
مذاکرات روز پنجشنبه در وین 2ساعت طول کشید و به‌گفته حاضران «چالشی و جدی» بود. در نهایت هم توافق شد تا 2گروه کارشناسی «هسته‌ای» و «تحریم» به کار خود برای مشخص‌کردن اقدامات ایران و آمریکا برای بازگشت به توافق ادامه دهند. به گزارش ایسنا، معاون وزیرخارجه ایران در این‌باره گفت: «همه توافق داشتند که ما باید وارد یک کار جدی و عملی بشویم و مجموعه اقداماتی که آمریکا باید انجام بدهد و مجموع تحریم‌هایی که باید بردارد، باید لیست شود و مجموعه اقداماتی هم که ایران در مقابل انجام خواهد داد، لیست بشود و دقیق بشود و توافق در مورد آنها صورت بگیرد و هر چه سریع‌تر اجرایی شود. این توافقی بود که صورت گرفت.» به‌گفته سید عباس عراقچی، در این جلسه درباره تحولاتی که در این فاصله رخ داده گفت‌وگو شده است. گفت‌وگو درباره ضعف موضع‌گیری از سوی اروپایی‌ها درباره خرابکاری نطنز نیز از بحث‌های «چالشی» نشست کمیسیون مشترک برجام بوده است: «ضعف واکنش اروپایی‌ها درخصوص نطنز موضوعی بود که امروز مورد انتقاد شدید ما قرار گرفت که بحث چالشی امروز هم همین بود.» به‌گفته عراقچی، در این بحث روسیه و چین مواضع خوبی گرفتند اما اتحادیه اروپا و بعضی کشورهای اروپایی «یک موضعی را گرفتند که البته خیلی پایین‌تر از انتظارات است، با این حال، واکنش جمهوری اسلامی ایران در جای خود انجام شده است و احتیاجی به موضع‌گیری این کشورها نداریم و دردی را از ما دوا نمی‌کند و فقط حسن‌نیت آنها را نشان می‌دهد.» استقبال ایران از مواضع چین و روسیه به اظهار نظر محدود نشد و 3 کشور در نشستی سه‌جانبه به بحث و رایزنی در وین پرداختند.

تحولات «منفی» و ارزیابی «مثبت» از مذاکرات
با وجود سایه خرابکاری نطنز، غنی‌سازی 60درصدی ایران و تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه فرماندهان نظامی، مذاکره‌کنندگان در وین ارزیابی مثبتی از جلسات داشتند. عراقچی در این زمینه گفت که لیست‌های رفع تحریم‌ها در حال آماده‌شدن است و «موضع ما این است که همه تحریم‌ها باید برداشته شود و فهرستی که تهیه می‌شود باید کامل باشد.» او به صداوسیما توضیح داد: «در این خصوص قرار است که گروه‌های کاری کار خود را جدی‌تر پیش ببرند. همه اعضای برجام ازجمله ۳‌کشور اروپایی این توافق را دارند که ما در مرحله‌ای هستیم که دیگر نیازی به بحث‌های کلی وجود ندارد و باید وارد کار شد و لیست‌ها را تهیه و نهایی کرد و بعد در مورد اختلافات صحبت کرد و لیست نهایی تهیه شود.» به‌گفته عراقچی، هر‌چند اختلافات بین اعضا وجود دارد اما منافع مشترک بیش از اختلاف‌ها‌ست. عراقچی درباره لزوم «فرسایشی‌نشدن» مذاکرات هم توضیح داد: «ما فرصت برای مذاکرات فرسایشی نداریم و مایل به مذاکرات فرسایشی نیستیم و باید سریع‌تر به جمع‌بندی برسیم و این را باید در عمل ببینیم که حرکت و شتاب به سمت رسیدن به توافق در حد معقول و مقبولی وجود دارد در غیراین صورت ما دلیلی برای ادامه مذاکره نمی‌بینیم.» عراقچی تأکید کرد که ایران برای مذاکره «عجله» و «اصرار» ندارد و «فعالیت‌های خود را متوقف به خواسته‌های» طرف‌های مذاکره نمی‌کند. البته عراقچی تأکید کرد که «در مسیر خوبی قرار داریم» و باید «تحولات منفی» چند روز گذشته را مدیریت کرد.

لیست‌هایی برای تفاهم 
عراقچی همچنین تأکید کرده است که آنها- آمریکایی‌ها- باید همه تحریم‌ها را بردارند البته ما به لیست تحریم‌ها نیاز داریم و این باید کار ما در این دور از بحث‌ها باشد، زیرا بدون لیست (تحریم‌ها) من فکر نمی‌کنم که بتوانیم پیشرفتی داشته باشیم. او می‌گوید تهران همچنین آماده است لیستی مشابه درباره اقدامات هسته‌ای که باید اتخاذ شود، تهیه کند. معاون وزیر امور خارجه ایران همچنین بر ضرورت تهیه لیستی از تحریم‌ها توسط ایالات متحده تأکید کرد، زیرا بدون آن «هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.» او تأکید کرده است: لیست تحریم‌ها باید شامل اشخاص ثالثی باشد که به‌دلیل همکاری با ایران تحریم شده‌اند.

از نشست کمیسیون مشترک با آمریکا تا طرح «مالی» 
پس از نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور ایران، مذاکره‌کنندگان به محل استقرار آمریکایی‌ها رفتند. این خبر را میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی داد. او در توییتی نوشت: «برای نخستین‌بار روسای هیأت‌های کشورهای عضو برجام (بدون حضور ایران) با رئیس هیأت آمریکایی در نشستی غیررسمی در وین دیدار کردند تا گفت‌وگویی درخصوص تلاش‌های مداوم جهت احیای توافق هسته‌ای داشته باشند.» این مقام روسی در توییت دیگری هم گفت که «رایزنی‌های غیررسمی در شکل‌های مختلف» از دیروز در وین ادامه دارد. پیش از ایران سخنگوی کاخ سفید هم ادعا کرده بود آمریکا با ایران «مذاکره غیرمستقیم» خواهد داشت. به گزارش «رویترز» جن ساکی ادعا کرد که گفت‌وگوهای غیرمستقیم دیپلماتیک میان ایران و آمریکا پنجشنبه در وین ادامه پیدا می‌کند. ساکی اضافه کرد: «مذاکرات ما همچنان به‌صورت غیرمستقیم ادامه می‌یابد اما هنوز احساس می‌کنیم این مذاکرات یک گام رو به جلوست.» در همین زمان فارین پالسی از قول منابع آگاه نوشت که نماینده آمریکا در امور ایران مشغول طراحی نقشه‌ای برای احیای برجام است. به نوشته فارین پالیسی، رابرت مالی می‌خواهد پیشنهاد رفع تحریم‌ها را به ایران ارائه کند. بر این اساس طرح مالی ایران را به بازگشت به توافق راضی می‌کند و البته واکنش تندروها در آمریکا که مخالف توافق با ایران هستند را به‌دنبال نخواهد داشت. تاکنون مقام‌های رسمی آمریکا و ایران چنین ادعایی را تأیید نکرده‌اند و البته ایران بارها تأکید کرده که پیشنهاد بازگشت گام‌به‌گام به برجام را نمی‌پذیرد. با این حال، حضور همزمان مقامات ایران و آمریکا مورد استقبال اروپایی قرار گرفته است. وزیرخارجه اتریش به‌عنوان میزبان مذاکرات درباره حضور نمایندگان ایران و آمریکا به‌صورت همزمان در وین گفت: «مذاکرات کنونی در وین شاید آخرین تلاش دیپلماتیک برای نجات توافق هسته‌ای باشد.» به‌گفته الکساندر شالنبرگ، فشار روی دو طرف بسیار زیاد است و آنها «می‌دانند که روی یخی نازک حرکت می‌کنند و ساعت با صدای بلند و قابل‌توجهی در حال تیک‌تاک کردن است.» اشاره وزیرخارجه اتریش به پایان زمان توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پایان‌ماه مه (اواخر خرداد) است. زمانی که البته انتخابات ریاست‌جمهوری نیز برگزار خواهد شد و 2‌ماه پس از آن کار دولت دوازدهم به پایان می‌رسد. در چنین شرایطی نماینده چین در مذاکرات وین هم خواستار «سرعت‌بخشیدن به مذاکرات» و «دوری از عوامل مخرب» شد. اما اینکه عوامل مخرب چگونه پایان پیدا می‌کند و مذاکرات چه زمانی به نتیجه می‌رسد، هنوز مشخص نیست.

 مکث
حاشیه‌های یک خرابکاری

با گذشت 5روز، همچنان خرابکاری در تاسیسات هسته‌ای نطنز محل بحث و اختلاف‌نظر بین مقامات است؛ اتفاقی که به‌گفته سخنگوی وزارت خارجه می‌توانست تبدیل به یک «فاجعه» شود. اما گفته‌های رئیس سازمان انرژی اتمی و پیگیری‌های «همشهری» از نمایندگان بازدیدکننده تأیید می‌کند که آسیب‌ها پس از این خرابکاری جزئی بوده است. نمایندگان کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز این موضوع را در گفت‌وگویی در کلاب‌هاوس تأیید کردند. این در حالی است که علیرضا زاکانی، رئیس مرکز پ‍ژوهش‌های مجلس در برنامه «تا ثریا» ادعا کرده که در جریان حادثه نطنز «چندین هزار سانتریفیوژ ما آسیب دیده و از بین رفته است» و گفته‌های مقام‌های دولتی مبنی بر نصب امکانات پیشرفته، «وعده نادرست» است. زاکانی همچنین گفت که «جاسوس‌ها دارند جولان می‌دهند» و ایران «بهشت جواسیس» شده است. پس از زاکانی اما فریدون عباسی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس پا را فراتر گذاشت و به فردی خاص اشاره کرد که امنیت مراکز اتمی را به‌عهده دارد اما اقدامات مخرب انجام می‌دهد. به گزارش مهر، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی گفت:  : «چرا باید شهید فخری‌زاده که دشمن دنبال ترورش است، این فرد هم به نوعی دنبال زدنش باشد؟ این آدم چرا باید مسئول امنیت اتمی باشد؟» عباسی حتی گفت که رئیس سازمان انرژی اتمی باید در این زمینه به شورای‌عالی امنیت ملی بیاید و پاسخگو باشد. این اظهارنظرها درباره نفوذ در مراکز امنیتی در شرایطی مطرح می‌شود که تیر‌ماه سال گذشته نیز انفجاری در نطنز، به مرکز سانتریفیوژهای پیشرفته آسیب جدی رساند.