ضرورت احیای خط ویژه مشاوره

امیرحسین جلالی ندوشن‌- روانپزشک اجتماعی

خودکشی موضوع ویژه‌ای است که باید خط جداگانه‌ای از اورژانس اجتماعی برای آن در نظر گرفته شود؛ کما اینکه در تمام دنیا هم این گونه است. در کشورهای دیگر منابع گوناگون ملی و محلی وجود دارند که توسط سرویس‌های مختلف علمی و اجتماعی برای حمایت از افرادی که افکار خود‌آسیب‌زننده دارند یا احتمال دارد نیازمند کمک باشند، تدارک دیده شده است. در واقع آنها برای خودکشی خط بحران جداگانه‌ای دارند که در ایران هم بارها متخصصان این حوزه پیشنهاد راه‌اندازی آن را داده‌اند اما توجهی به آن نمی‌شود.
مسئولان حوزه آسیب‌های اجتماعی باید توجه داشته باشند که تکالیف تعیین شده برای اورژانس اجتماعی، بسیار زیاد و متنوع است و محول کردن این مسائل به این بخش نمی‌تواند اثربخشی لازم را داشته باشد ضمن اینکه مداخله در بحران‌هایی مانند خودکشی فقط به امکانات فنی محدود نمی‌شود و باید کارشناسانی مجرب، مهارت‌های پیشرفته و جدی را چه در تئوری و چه در میدان در این‌باره آموزش ببینند؛ چرا که روانشناسان و مددکاران از تبحر کافی در این زمینه برخوردار نیستند و نمی‌توانند در این زمینه نقش آفرینی کنند. یقینا این موضوع نیازی است که دیده نشده و صدایی است که شنیده نشده و اینکه حالا به مدد رسانه‌ها بخشی از این مشکل را می‌بینیم یعنی این نیاز اجتماعی مورد مطالبه جامعه است.
دیروز در رادیو، خبری در حال پخش بود که می‌گفت دولت فرانسه احتمال افزایش خودکشی در این کشور را هشدار داده است درحالی‌که این مسئله در ایران هم وجود دارد. البته آمار خودکشی در ایران، طبقه بندی محرمانه دارد و فقط به شکل معینی طی سال گزارش می‌شود که چندان مؤثر نیست؛ چرا که محققان، کنشگران اجتماعی و رسانه‌ها در طول سال نمی‌توانند این روند را به شکل علمی ببینند و راهکار کوتاه‌مدت و بلندمدت برای آن ارائه دهند.
این روش اشتباهی است چرا که در دوره‌ای مانند شیوع کووید-19 باب حدس و گمان باز شده و وقتی خبر خودکشی چند نوجوان یا جوان، رسانه‌ای می‌شود، عده‌ای آن را به کل کشور تعمیم می‌دهند و می‌گویند این آسیب در حال افزایش است. حالا اگر آمار ماهانه و روزآمد داشته باشیم و شفافیت بیشتری در این مسئله اعمال شود، از دامن زدن به شایعات و ایجاد فضای مبهم و غیرعلمی جلوگیری می‌شود.
باید توجه داشت که در ایران به جز جامعه عمومی که در خطر ابتلای بالای اختلالات روانی هستند، افرادی که بیماری کووید-19 گرفته‌اند، کسانی که عزیزی را بر اثر ابتلا به این بیماری از دست داده‌اند، آنهایی که مشاغل‌شان از بین رفته و افرادی که بیش از این سابقه بیماری روانی داشته‌اند نیز جزو گروه‌های پرخطری هستند که احتمال وقوع خودکشی و آسیب‌های جدی دیگر در آنها می‌رود و قطعا منابع موجود همچون بیمارستان‌ها و کلینیک‌های روانپزشکی کفایت لازم را برای ارائه خدمت به این گروه ندارند و همین مسئله لزوم ایجاد سرویس‌های برخط و تلفنی برای مشاوره خودکشی را نشان می‌دهد.
راه‌اندازی این خط بسیار تخصصی است و در ایران فقط دولت می‌تواند آن را راه‌اندازی کند؛ چرا که جوانب متعدد حقوقی و اجتماعی دارد. یعنی جدا از اقدامات علمی و اجتماعی، قوانین دقیق و کارآمدی نیاز است که کار را در عمل به بن بست نکشاند. مثلا در برخی مواقع مداخله در لحظه آخر نیاز به اختیارات بیشتری دارد که باید قانون آن را ببیند؛ بنابراین نباید تلقی شود که فقط خط مشاوره‌ای راه بیندازیم که با فرد در معرض خطر، صحبت شود بلکه مداخله در عرصه عمل نیز مهم است.
متأسفانه در دوره کرونا، زمان طلایی ایجاد این خط را از دست دادیم و الان باید آن را جبران کنیم. خط 4030تجربه خوبی بود که بخشی از خدمات روانشناختی را ارائه می‌داد که بعد از کاهش کرونا فعالیتش کمرنگ شد. الان باید این خط دوباره احیا و توسعه پیدا کند؛ چرا که در موج چهارم شیوع کووید-19 و بعد از آن به این خط نیاز داریم.