اخلال‌های اقتصادی در 1400کمرنگ‌تر می‌شوند

هادی حق‌شناس ـ ‌اقتصاد‌دان

 شاید بهتر باشد بگوییم دهه90 طی 4دهه گذشته یعنی از دهه40به بعد، به لحاظ رشد اقتصادی و شاخص‌های کلان اقتصادی دهه‌ای استثنائی بوده است. در این دهه هم بیشترین سال‌ها به لحاظ فراوانی وجود دارند که تورم بالای 30درصد را در آنها داشته‌ایم، هم 2سال پیاپی با نرخ تورم یک‌رقمی را در این دهه تجربه کردیم. در این دهه هم رشد اقتصادی دو‌رقمی داشتیم، هم سال‌های پیاپی رشد اقتصادی منفی. این دهه همچنین دهه‌ای بوده که میانگین رشد اقتصادی نزدیک صفر را تجربه کرده است. در شروع این دهه، یعنی در سال90 ایران بیشترین درآمد ارزی را در تاریخ خود داشت. سال‌هایی در این دهه بودند که کشور بیشترین صادرات غیر‌نفتی را داشته است و همزمان در این دهه کشور بیشترین سال‌های تحریم‌های خارجی با اجماع جهانی را پشت سر گذاشت. از این‌رو دهه90 را باید یک دهه استثنائی دید.
به‌نظر می‌آید در سال آینده به‌عنوان آخرین سال این دهه، کشور با دو اخلالی که اقتصاد ایران را تحت‌تأثیر خود قرار داده بود، یعنی همه‌گیری کرونا و تحریم‌های اقتصادی، کمتر دست وپنجه نرم کند. چشم‌انداز 1400 این است که این دو اخلال در اقتصاد کشور کمرنگ‌تر خواهند شد. باتوجه به تولید و توزیع واکسن کووید-19 در سرتاسر جهان و ایران، این امید وجود دارد که شاهد کاهش شیوع همه‌گیری در کشور باشیم.
 همچنین درخصوص تحریم‌ها، اینطور به‌نظر می‌رسد که در سال1400 نه‌تنها افزایشی نخواهند بود، بلکه علائم و قرائن نشان از کاهشی بودن آنها دارند. در عین حال اینطور به‌نظر می‌آید که میزان مشارکت مردم در انتخابات سال1400 به‌عنوان یک مولفه مهم می‌تواند در دفع بعضی از عوارض سیاسی مؤثر بر اقتصاد کشور بسیار اثرگذار باشد. شاید بتوان این انتخابات را به لحاظ محیط سیاسی و بین‌المللی با انتخابات دوم خرداد سال 1376مقایسه کرد. ما باید این نکته را بپذیریم که اقتصاد ایران و پارامترهای مهم آن متاثر از پارامترهای سیاسی است. یعنی اگر ما تحت تحریم‌های ظالمانه آمریکا واقع نمی‌شدیم، صادرات نفتی ما روال عادی داشت، می‌توانستیم محصولات پتروشیمی را صادر کنیم، بخش گردشگری ما فعال و روابط تجاری ما عادی بود، در چنین شرایطی احتمالا 2سال 95و 96، سال‌هایی با نرخ بیکاری و نرخ تورمی پایین و یک‌رقمی بود و ممکن بود این وضعیت در سال‌های 97و 98 هم تکرار شود اما قطع درآمد‌های نفتی و صادرات غیرنفتی بر اساس برآورد‌ها اقتصاد ایران را حداقل از 200میلیارد دلار محروم کرد. 
بنابراین این عامل سیاسی بود که منجر به اخلال در پارامترهای اقتصادی شد. لذا سال آینده اگر آن اخلال سیاسی و تحریم‌ها رفع بشوند شاید بتوان گفت ایران 1400حداقل بتواند شبیه سال‌های 95 و 96 باشد که در یکی از آنها ما رشد اقتصادی دورقمی را تجربه کردیم.
علائم و قرائن نشان از آن دارند که هم بخش صنعت و کشاورزی و هم بخش خدمات این استعداد و ظرفیت را دارند که تجربه رشد اقتصادی قابل‌قبولی را در سال آینده تجربه کنند، مگر اینکه آن فشار حداکثری که در 3سال گذشته بر اقتصاد ایران تحمیل شد در ایران 1400هم ادامه پیدا کند  یا ویروس کرونای جدید بر اقتصاد ایران فشار جدیدی وارد آورد. در غیراین صورت پیش‌بینی این است که اقتصاد ما به ذیل برگردد. همچنان که اطلاعات 2فصل گذشته بانک مرکزی یعنی فصل‌های تابستان و پاییز نشان می‌دهد اقتصاد ایران پس از 10فصل پیاپی که رشد اقتصادی منفی را تجربه کرده است، آماده خروج از رکود و شروع یک دوران بهبود کسب‌وکارها خواهد بود. با این همه 2فرض تحریم‌ها و کرونا بسیار اهمیت دارند و باید دید عملا در سال 1400چه اتفاقی رخ خواهد داد.