برنده‌ها و بازنده‌ها

احسان ظلی‌پور _روزنامه نگار و کارشناس اکران 


 «شنای پروانه» مهم‌ترین قربانی اکران ۹۹ که در شرایط عادی می‌توانست به گیشه ۱۵ میلیاردی فکر کند، یک‌بار ابتدای سال شکست خورد و یک‌بار هم همین اواخر. بیرون آمدن نسخه قاچاق در آستانه اکران دوم فیلم هم که حکم تیر خلاص را داشت. وقتی سراغ آمار گیشه می‌رویم به این نتیجه بدیهی می‌رسیم که اکران ۹۹ بدترین سال اکران در تاریخ سینمای ایران است. هیچ سالی را نمی‌شود مثال زد که در آن سینماها، ماه‌ها تعطیل بوده باشند و در ایام بازگشایی هم، پرنده مقابلشان پَر نزند. خلاصه اینکه از این بدتر نمی‌شد. سینماهای بسیاری عملا ورشکسته شدند و کارکنان شان بیکار و خانه نشین و شاید امیدوار به بازگشت به روزهای قبل از کرونا. خالی بودن سالن‌های سینما در مقابل شلوغ بودن پاساژها از آن موارد قابل توجه است که می‌شود به آن پرداخت. ظاهرا مردمی که در این یک سال مهمانی و سفر رفتند، به تفرج و تفریح در پاساژها و مراکز شلوغ خرید پرداختند، فقط از سینما رفتن هراس داشتند! 

ظرفیتی به نام اکران آنلاین
کرونا با تمام مشکلاتی که آفرید ظرفیت تازه ای را برای سینمای ایران آشکار کرد. اکران آنلاین که پیش از این جدی گرفته نمی‌شد، با تعطیلی سینماها به‌عنوان گزینه‌ای تازه در معرض توجه قرار گرفت. نکته دیگر اینکه اکران آنلاین، فرصتی برای نمایش فیلم‌هایی را فراهم کرد که در شرایط عادی بعید بود بتوانند اکران عمومی را تجربه کنند و یا در بهترین شرایط باید به اکرانی از جنس هنر و تجربه رضایت می‌دادند. سال ۹۹ با اکران آنلاین فیلم‌های زیادی که به هر دلیل منطبق با سلیقه سینمادار و پخش‌کننده نبودند امکان دیده شدن یافتند.

رونق تولید 
 در سالی که آخرین روزهایش را پشت سر می‌گذاریم با اینکه عملا خبری از اکران نبود ولی چرخ تولید از حرکت باز نایستاد. بخشی از فیلم‌ها با سرمایه دولتی ساخته شدند و برای سینمای بودجه بگیر اکران شدن یا نشدن خیلی مسئله مهمی نیست. در مورد بخش خصوصی اما داستان کمی پیچیده است. به‌نظر می‌رسد بخشی از سرمایه‌ای که به‌عنوان بخش خصوصی وارد تولید می‌شود خیلی اهداف سودآورانه را دنبال نمی‌کند. چرا و چگونه‌اش نیاز به بحث مفصل دارد. اما نتیجه‌اش را می‌توانیم در توقف نکردن چرخه تولید با وجود تعطیلی چرخه توزیع مشاهده کنیم.

سریال به جای فیلم 
در سال کرونا زده، بخشی از سرمایه‌های سرگردان جای سینما سراغ شبکه نمایش خانگی رفته است. امکان بازگشت سرمایه با سریال بسیار فراهم‌تر از سینما بود و همچنان هم هست. احتمالا در سال ۱۴۰۰ هم سریال‌سازی‌ با رونقی بیشتر دنبال خواهد شد. سریال امکانی است که سرمایه‌گذار را زودتر به سرمایه‌اش می‌رساند. امکانی که با دورکاری و خانه نشینی مردم در عصر کرونا، چشم‌انداز روشن‌تری را هم نوید داد و نتیجه‌اش افزایش کمی سریال‌های شبکه نمایش خانگی بود.

اکران ۱۴۰۰ 
فیلم‌های اکران نوروزی امسال نمایندگان 3 گرایش مسلط سینمای ایران هستند. «خون شد» مسعود کیمیایی از بخش خصوصی‌ای که خیلی گرایش گیشه‌ای را دنبال نمی‌کند و متعلق به سینمایی اجتماعی با گرایش فرهنگی است، یک سلیقه را بازتاب می‌دهد. «لاله» فیلم پرهزینه بازمانده از دولت احمدی‌نژاد به‌عنوان محصول پر حاشیه مرکز گسترش، نماینده سینمای دولتی است. «تک خال» هم به‌عنوان محصولی از پویا فیلم، نماینده بخش خصوصی‌ای است که گرایش تجاری‌اش بیشتر و تولیداتش ارزان‌تر و به صرفه‌تر است. فیلم‌های زیادی هم در نوبت مانده‌اند و صاحبان شان با رصد کردن شرایط و درصورت موفقیت آمیز بودن اکران نوروزی، رضایت به نمایش عمومی‌شان بدهند.
در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد که خیلی‌ها انتظار خروج از شرایط کرونایی را می‌دهند. به این ترتیب ممکن است نیمه اول سال ۱۴۰۰ هم با این امید و آرزو سپری شود. سینمای ایران در شرایط فعلی اختیارش در حوزه اکران، دست خودش نیست. باید واکسن بیاید و کرونا برود تا شرایط عادی شود.