تغییر در خوزستان با نگاه همدلی

محمد کاموس- دبیر گروه ایرانشهر

  با رفتن «غلامرضا شریعتی» از استانداری خوزستان «قاسم سلیمانی دشتکی» با حکم رئیس‌جمهوری و رأی اعتماد هیأت وزیران از ایلام به خوزستان آمد. پس از این جابه‌جایی، «حسن روحانی» به وزرای نفت، نیرو، جهادکشاورزی، راه و شهرسازی و سایر دستگاه‌های مرتبط به‌ویژه سازمان‌های برنامه و بودجه و حفاظت محیط‌زیست دستور داد برای توسعه و آبادانی خوزستان و استمرار پروژه‌های کشاورزی، محیط‌زیست و ساخت راه‌آهن شلمچه- بصره با استاندار جدید همکاری تنگاتنگ داشته باشند. این توصیه در شرایطی مطرح می‌شود که خوزستان در همه سال‌های گذشته انباشتی از مشکلات و محرومیت‌ها را در خود داشته که بخشی از آنها نتیجه کم‌کاری همین وزارتخانه‌های نفت، نیرو، راه و شهرسازی و... است. ریزگرد و دیگر مشکلات زیست‌محیطی، محرومیت از آب آشامیدنی سالم و شبکه فاضلاب، راه‌های ایمن و توسعه و بهره‌مندی از سهم عادلانه نفت، دغدغه‌هایی است که شهروندان با خود حمل می‌کنند.

رفت‌وآ‌مد در ماه‌های پایانی دولت
آمدن و رفتن یک استاندار در ماه‌های پایانی دولت یا توصیه رئیس‌جمهوری به همکاری وزارتخانه‌ها، موضوعی نیست که بتواند تأثیر آن‌چنانی در رفع مشکلات یا توسعه یکی از بحران‌خیزترین استان‌های ایران داشته باشد. نباید فراموش کرد همین وزارتخانه‌ها در دوره‌های گذشته هم ادعای همکاری کامل را داشتند و در گزارش عملکردهای سالانه ردشان در خوزستان دیده می‌شد.
معاون سیاسی – اجتماعی استانداری خوزستان هم این موضوع را تأیید می‌کند و ضمن تشکر از این تأکید رئیس‌جمهوری معتقد است با یک دستور به چند وزارتخانه شرایط فرق خاصی نخواهد کرد.
«علی حسین حسین‌زاده» با بیان اینکه وزارتخانه‌ها و نهادهای نام برده شده در گذشته هم هماهنگی و همکاری لازم را با استاندار قبلی داشتند به همشهری می‌گوید: «خوزستان به‌دلیل ظرفیت‌ها و جایگاه استراتژیک در کشور در همه حوزه‌های نفت، آب، برق و... و همینطور همسایگی با خلیج‌فارس و داشتن مرز مشترک با بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به یک نگاه جدید فراتر از اعتبار سالانه نیاز دارد.»

خوزستان، نیازمند یک نگاه جدید
نگاه جدیدی که حسین‌زاده از آن یاد می‌کند می‌تواند به اعتبار ویژه ختم شود‎؛ نکته‌ای که در سال‌های گذشته در برخی حوزه‌ها ازجمله مبارزه با ریزگردها، ساماندهی آب و فاضلاب اهواز یا حل مشکل سیل‌زدگان اتفاق افتاد. هرچند همین نگاه ویژه هم نتوانست   از مشکلات خوزستان کم کند و بررسی عملکرد اداره‌های مختلف نشان می‌دهد ضعف مدیریت مهم‌ترین مانع بهره‌برداری درست از اعتبار ویژه بوده است.
البته معاون سیاسی –  اجتماعی استانداری خوزستان نگاه ویژه را محدود به اعتبار نمی‌داند و معتقد است تمرکززدایی از مرکز و نگاه کلان به مشکلات مانند آنچه مقام معظم رهبری درباره استان داشتند، می‌تواند به کمک بیاید.
حسین‌زاده در این‌باره توضیح می‌دهد: «ما همه از دانشگاه آمده‌ایم، اما تا زمانی که تصمیم‌گیری در تهران متمرکز باشد، نمی‌توانیم در استان مؤثر باشیم. هم‌اکنون شرایط طوری است که برای خوردن یک لیوان آب هم باید با تهران هماهنگ باشیم. این سیستم ممکن است در یک استان‌ کوچک بدون ظرفیت‌ خاص اهمیت نداشته باشد، اما در استانی مانند خوزستان یک مانع جدی است. وقتی هر کاری را با تهران هماهنگ می‌کنیم لزوما افرادی متخصص آن را بررسی نمی‌کنند و نکته دیگر اینکه معمولا هم بومی نیستند و نگاه محلی ندارند.»

به‌دنبال همدلی
بومی نبودن و ناآشنایی مرکزنشینان با مشکلات و ظرفیت‌های خوزستان که حسین‌زاده به آن اشاره می‌کند، یکی از مواردی است که همیشه به‌عنوان دغدغه مردم هم مطرح بوده.
استاندار جدید خوزستان هم دست روی همین دغدغه گذاشته است. «قاسم سلیمانی دشتکی» که هنوز به‌طور رسمی معارفه نشده است در نخستین گفت‌وگوی خود به‌عنوان استاندار خوزستان به همشهری می‌گوید: «عادتم این است که وحدت و همدلی بین نیروهای مؤثر در استان ایجاد کنم. در خوزستان هم این برنامه را در پیش خواهم گرفت و امیدوارم بتوانم بین اقوام و طوایف، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مدیران استانی، مجلس خبرگان و نماینده ولی فقیه و... همدلی و همفکری ایجاد کنم تا محرومیت موجود را با کمک هم رفع کنیم.»
استفاده از همدلی نیروهای موجود، همان چیزی است که مردم را هم امیدوار کرده. «معصومه عامری»‌ روزنامه‌نگار معتقد است: طرح موضوع رویکرد همدلی میان اقوام و نیروهای مؤثر استان از سمت استاندار جدید، بارقه امید و بهبودی اوضاع را در دل مردم خسته از وعده و وعیدهای واهی روشن خواهد کرد.
او اظهار امیدواری می‌کند  استاندار جدید به دور از ذهنیت و با انگیزه اصلاح و خدمت به این منطقه پا بگذارد؛ چراکه افراد زیادی آمدند و رفتند و مشکلات استان به قوت خود باقی است.استفاده از کارشناسان و صاحب‌نظران و حذف مدیران ضعیف در شکل گرفتن آینده استان مؤثر است که عامری آن را به‌عنوان پیشنهادی به «قاسم سلیمانی دشتکی»‌ مطرح می‌کند.

بگذارید مردم زندگی‌شان را بکنند
با وجود امیدواری مردم اما نباید فراموش کرد خوزستان کوهی انباشته از مشکلات است. «غلامرضا شریعتی» استاندار پیشین خوزستان هم در پیام خداحافظی خود از این دیار اشاره کرده بود که استان وارث مشکلات و مسائل مزمن، تاریخی و حل نشده‌ای است که در سال‌های گذشته هم شاهد ریزگردها، قطعی برق، سیل و خشکسالی شدید و در یک سال گذشته شاهد بزرگ‌ترین پاندمی 100سال اخیر جهان بوده است.
یکی از مدیران پیشین استان با استناد به همه مشکلات دور و نزدیک خوزستان تأکید می‌کند: «سال‌هاست در خوزستان فرصت‌سوزی شده و استاندار جدید هم در ماه‌های پایانی کار دولت فرصتی برای آشنایی با استان یا برنامه‌ریزی برای آن ندارد و عملا نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. در‌ماه پایانی سال، استاندار جدید راهی برای تامین بودجه ندارد، تا چند‌ ماه دیگر هم که دولت بعدی آمده است و احتمالاً استاندار تغییر می‌کند. پس همه وعده‌هایی که داده می‌شود در حد شعار باقی خواهد ماند.»
به اعتقاد این کارشناس، خوزستان مشکلی در همدلی اقوام و طوایف ندارد، اما سال‌هاست اهالی حس می‌کنند حق‌‌شان حتی در ابتدایی‌ترین موارد هم به جا آورده نمی‌شود و خوزستان در مقایسه با 30-40سال قبل پیشرفت نداشته و اتفاقا پسرفت هم کرده است.
این مدیر پیشین خوزستان به سخنرانی رئیس‌جمهوری در نخستین سفر استانی‌اش اشاره می‌کند و می‌گوید: «آقای روحانی در این سفر وعده حل مشکل انتقال آب کارون یا تامین آب آشامیدنی و رفع مشکل ریزگرد را دادند. همه ما ازجمله خود من با شور و شعف تشویق می‌کردیم، انگار قرار است معجزه‌ای اتفاق بیفتد. این وعده‌ها که عملی نشد، اما یادمان نرود خوزستان 30سال پیش بهترین آب آشامیدنی را داشت یا آبادان نخستین شهری بود که مجهز به شبکه فاضلاب شد و حالا اینها برای مردم استان رؤیایی دست‌نیافتنی شده است.»او در پایان صحبت‌های خود تأکید می‌کند که مدیران قدیم و جدید به جای دادن وعده‌هایی که امیدی به عملی‌ شدن‌شان نیست بگذارند مردم زندگی عادی‌شان را بکنند. مردم درصورت عملی نشدن وعده و رفع نشدن مشکلات ناامید و سرخورده می‌شوند. هیچ اتفاقی نمی‌افتد اگر مردم زندگی عادی‌شان را داشته باشند و دلخوش به امید واهی نباشند.

این استاندار و آن استاندار فرقی نمی‌کند. خوزستان وارث بزرگ‌ترین سرمایه‌های طبیعی است؛ از نفت و گاز گرفته تا کشاورزی. مردم این استان چشم‌شان نه به تأکید رئیس‌جمهوری است و نه به گزارش عملکرد وزارتخانه‌های نفت و نیرو و راه و کشاورزی. اینجا مردم یک چیز می‌خواهند‎؛ رفع محرومیت‌هایی که وجب به وجب در خاک‌شان ریشه دوانده؛ حق طبیعی‌شان از زندگی.

مکث
هموارسازی مسیر همگرایی
قاسم آل‌کثیر/ فعال اجتماعی در خوزستان
مشارکت جوامع محلی مهم ترین رکن توسعه پایدار است. لازم است «تمرکززدایی» و توزیع ثروت و بازتوزیع ثروت ملی به صورت مناسب در مناطق محروم انجام بگیرد، یعنی به عبارت دیگر هدف، آمایش سرزمین و پراکنش بهتر و عادلانه تر امتیازات در یک پهنه سرزمینی باشد. استحکام همدلی میان فرهنگ‌ها زمانی عملی می‌شود که مشارکت را به دنبال داشته باشد و تغییر با رویکردِ تقویت همدلی اعمال شود.
به رسمیت شناخته شدن هر چه بیشتر «تفاوت»های فرهنگی، محلی، جغرافیایی و سبک زندگی نیز باعث همدلی می‌شود. حتی حساسیت‌زدایی از برخی دغدغه‌های فرهنگی باید با تدبیر باشد تا مسیر همگرایی هموارتر شود.
از دیگر نکات مهم قائل بودن اولویت برای مردم بومی است. آیا می‌توان در یک منطقه نفت خیز مثل خوزستان، زندگی کرد و کمتر از دیگر نقاط کشور از امتیازات مربوط به تجارت و ثروت این ماده برخوردار بود؟ این موضوع در تضاد با همبستگی کشور در سطح ملی نیست.
استخراج نفت در همان حال که ثروت تولید می‌کند مردم بومی را با انواع خطرات طبیعی (آلودگی محیط زیست) و غیرطبیعی تهدید می‌کند. آیا اینجا نباید اولویت محلی را به رسمیت شمرد؟