1400؛ سال واکسیناسیون

مرضیه ثمره‌حسینی ـ روزنامه‌نگار

خبر شیوع ویروس کرونا در ووهان چین که درز کرد، کسی گمانش را نمی‌کرد کرونا عالم‌گیر شود و نه برای چند‌ماه و چند فصل بلکه صحبت از این باشد که ماندگار است. این بلای جهانی خیلی زود دامنگیر ایران نیز شد و در تمام روزهای یک سال اخیر، خانواده‌های بسیاری را به سوگ عزیزانشان نشاند. در مقابل کرونا، جهان اما از پا نایستاد و مؤسسات علمی در چهار گوشه دنیا به‌سرعت به سراغ کشف واکسن رفتند و خیلی زودتر از آنچه تصور می‌رفت، رونمایی از واکسن‌هایی ایمن با اثربخشی بالا بشر را به پایان روزهای سخت امیدوار ساخت. در روزهایی که جهان در تب و تاب واکسیناسیون کروناست، مرگ مهرداد میناوند و پس از او، علی انصاریان، ایرانیان زیادی را بهت‌زده کرد و تحت‌تأثیر آن، خبر خرید واکسن «اسپوتنیک‌ وی» از روسیه چندان خوشایند جلوه نکرد و شک و تردید درباره ایمن‌بودن آن بالا گرفت. اما با انتشار نتایج این واکسن مؤسسه گامالیای روسیه در مجله پزشکی معتبر لنست که نشان می‌داد میزان اثرگذاری آن در جلوگیری از ابتلا به کرونا بیش از 91درصد است، دل‌ها کمی آرام گرفت.

واردات واکسن کرونا
21بهمن، واکسیناسیون کرونا در ایران با واکسن اسپوتنیک وی روسیه آغاز شد و خیلی‌ها امیدوار شدند که این آغازی بر پایان کرونا باشد. قرارداد ایران با روسیه دریافت 2میلیون دوز از این واکسن است که قرار است در قالب چند محموله تا فروردین آینده ارسال شود. با ارسال محموله نخست، تزریق واکسن مطابق برنامه ملی واکسیناسیون مقابله با کرونا با اولویت کادر درمان شاغل در آی‌سی‌یو آغاز شد و طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته تلاش می‌شود در قالب فاز اول حدود یک‌میلیون و 300هزار نفر شامل کادر درمان و افراد سالمند آسیب‌پذیر یا دارای بیماری زمینه‌ای تا پایان سال واکسینه شوند. فاز دوم برنامه ملی واکسیناسیون در بهار و تیر سال 1400، فاز سوم مردادماه تا آذر و فاز چهارم زمستان آینده اجرا خواهد شد. همزمان با آغاز واکسیناسیون با واکسن اسپوتنیک وی، مسئولان وزارت بهداشت خبر دادند که قرارداد ساخت این واکسن روسی در ایران امضا شده است و به‌زودی تولید انبوه آن با مشارکت بخش خصوصی کلید خواهد خورد.
جز واکسن روسی، بخش دوم واردات واکسن به ایران از طریق کوواکس (نهاد هماهنگ‌کننده تلاش‌های جهانی برای دسترسی کشورها به واکسن کووید- 19) انجام خواهد شد. ایران 4میلیون و 200هزار دوز واکسن تولیدشده آکسفورد-آسترازنکا را از کره‌جنوبی سفارش داده است. تاکنون تنها 2واکسن فایزر- بیون‌تک و مدرنا تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را جهت استفاده اضطراری دریافت کرده‌اند اما نتایج واکسن دانشگاه آکسفورد و شرکت داروسازی آسترازنکا نیز درخشان بوده و با وجود آنکه آفریقای جنوبی خبر از اثرگذاری پایین این واکسن دربرابر گونه جهش‌یافته کرونا داد، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که فواید این واکسن بیش از هر ریسکی است و در مراحل نهایی تأیید قرار دارد. در شرایط خاص کرونا، طبق اعلام سازمان‌ بهداشت جهانی، واکسن‌هایی که بیش از 50درصد اثربخش باشند، واکسن مطلوبی هستند. در این میان واکسن‌هایی که اثربخشی آنها بیش از 70درصد است، کاندیداهای خوبی برای استفاده در جمعیت‌های بزرگ هستند.

واکسن‌های داخلی 
در شرایط پاندمی، تا زمانی که ویروس در همه‌جا کنترل نشود، هیچ کشوری در امان نخواهد بود. راه درازی تا واکسیناسیون عمومی در جهان مانده اما با تلاش‌های گسترده امید می‌رود که شر کرونا هر چه زودتر کنده شود. هم‌اکنون گروه‌های مختلفی در سراسر جهان در حال ساخت واکسن کرونا هستند که مؤسسات سرم‌سازی ایران نیز جزو این گروه‌ها قرار دارند. 3واکسن داخلی کرونا شامل برکت، رازی و پاستور طبق پروتکل‌های سازمان غذا و داروی کشور در حال انجام مراحل کارآزمایی بالینی هستند و درصورتی‌که مطالعات اثربخشی و بی‌ضرری آنها تأیید شود، بهار و تابستان به تولید انبوه خواهند رسید. واکسیناسیون عمومی در ایران قرار است با همین واکسن‌های داخلی انجام ‌شود.
نخستین واکسن ایرانی کرونا، واکسن شرکت شفا فارمد با نام «کووبرکت» است که اوایل دی‌ماه نخستین تزریق آن انجام شد و جزو دسته واکسن‌های غیرفعال‌شده است که نمونه‌های مشابه آن در سراسر دنیا ازجمله در کمپانی‌های سینوفارم و سینووک چین و باهارات هندوستان استفاده می‌شود. محصولات این کمپانی‌ها در کشورهای زیادی ازجمله حوزه خلیج‌فارس، ترکیه، آمریکای جنوبی، برزیل و جمعیت بزرگ چین مجوز استفاده دریافت کرده‌اند.
واکسن بعدی، واکسن مشترک ایران و کوباست که مراحل کارآزمایی بالینی آن از سوی انستیتوپاستور ایران پیگیری می‌شود. پیش از این، این دو کشور در ساخت واکسن هپاتیت B همکاری داشته‌اند. طبق گفته مسئولان انستیتوپاستور ایران، فاز حیوانی، فاز اول و دوم کارآزمایی این واکسن مشترک در کوبا با نظارت کارشناسان ایرانی انجام گرفته و کارآزمایی بالینی فاز سوم نیز به‌زودی آغاز خواهد شد. پیش‌بینی شده است که این واکسن مشترک در ایران در خردادماه آینده عرضه شود. واکسن نوترکیب پروتئین اسپایک
 کووید- 19محصول مؤسسه سرم‌سازی رازی سومین واکسن ایرانی است که گفته شده در سال آینده بخشی از بار واکسیناسیون عمومی را بر عهده گیرد. واکسن «کووپارس» به مرحله تست انسانی رسیده است. طبق گفته کارشناسان مؤسسه رازی، این واکسن کاملاً بدون خطر است و دوز اول و دوم آن تزریقی است و با تزریق این دو دوز ایمنی در بدن فرد ایجاد می‌شود. اما دوز سوم واکسن به‌صورت استنشاقی استفاده می‌شود تا فرد دیگر حتی ناقل ویروس هم نباشد.

اتکا به واکسن‌های داخلی 
پیام طبرسی، عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا، درباره علت اینکه ایران بیشترین سرمایه و وقت خود را بر تولید واکسن کرونا به جای واردات آن گذاشته است، می‌گوید: «باید حدود 80درصد جمعیت دربرابر کرونا واکسینه شوند تا چرخه انتقال ویروس قطع شود. با توجه به صف‌های خرید و از طرف دیگر تقلای کشورهای سازنده برای تأمین نیاز داخلی خود، هیچ کشوری نمی‌تواند در زمان نزدیک و به اندازه نیاز ما واکسن در اختیارمان بگذارد. از سوی دیگر، تحقیقات و مراحل ساخت واکسن‌های ایرانی به‌صورت شفاف در دسترس است، با توجه به این مسائل، بهترین گزینه واکسن‌های داخلی هستند». با آغاز واکسیناسیون در ایران، امید ریشه‌کن‌شدن کرونا جان گرفته است اما تا بازگشت شرایط به حالت عادی زمان زیادی مانده و نباید با عادی‌پنداشتن وضعیت، شادکامی بهار را از خانواده‌ها و اطرافیان خود دریغ کرد.