رستگاری در سینما

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار

همه ما روزی می‌میریم و کل تاریخ زندگی هر انسان‌ و حتی مجموع تاریخ زندگی بشر، در برابر عظمت خلقت خداوند هیچ ارزشی نخواهد داشت. برای جا افتادن بهتر مطلب، کافی است این عبارت را در اینترنت جست‌وجو کنید؛ نقطه آبی کمرنگ. تصویری که در سال 1990از فاصله 6میلیارد کیلومتری از زمین گرفته شده است و در آن، سیاره‌ای که هرلحظه بر سر حاکمیت هر گوشه‌اش جنگ و نزاع خونریزی برپاست را می‌توان به‌سختی در میان تاریکی و بازتاب تشعشعات نور خورشید مشاهده کرد. این ناچیزی زمین و حیات حقیقتی است که معمولا انسان‌ها به جای مواجه شدن، پذیرش و زندگی کردن براساس آن، همواره از آن گریزان بوده‌اند و برای فرار و مختل ساختن تمرکز ذهن از این واقعیت، راهکارهای متنوعی برای خود خلق کرده‌اند.عده‌ای راهکارهای مخربی مانند جنگ‌افروزی یا قدرت‌طلبی را در پیش گرفته‌اند، عده‌ای دیگر به روزمرگی پناه برده‌اند یا به انواع اعتیاد و گروهی به شیوه‌های سازنده‌تری مانند موسیقی، کتاب و فیلم. تأثیر این راهکارها برای فرار از واقعیت جهان معمولا کوتاه‌مدت و موقت است. اما دست‌کم پناه بردن به کتاب و موسیقی و فیلم می‌تواند بدون آسیب زدن به‌خود و دیگران تأثیرات موقت مثبتی بر روان انسان‌ها داشته و حتی سازنده باشد. به‌ویژه فیلم که به‌واسطه شبیه‌سازی دقیق لحظات زندگی یا روایت داستان‌های حقیقی می‌تواند برای مخاطب ملموس‌تر و تأثیرگذارتر باشد. تأثیر مثبت، نه از طریق پیام‌های شعار زده و سری‌دوزی شده‌ای که در سال‌های اخیر از طرق فیلم‌ها و کتاب‌های انرژی مثبت به خورد مخاطبان داده می‌شود. منظور مفاهیمی است که در دل روایت‌های ساده و گاه حقیقی به مخاطب نشان می‌دهند چطور می‌توان در دل سیاه‌ترین و تلخ‌ترین لحظات هم بر زندگی متمرکز بود، مسئولیت زندگی را پذیرفت و سنگینی آن تحمل کرد. فیلم‌های زیادی با چنین محتوایی ساخته شده است؛ فیلم‌هایی که بدون شعارزدگی و پیچیدگی، به سادگی نمایش دادن برق امید در چشمان شخصیت اندی در فیلم «رستگاری در شاوشنگ» می‌توانند دست‌کم برای مدتی نگاهی حقیقتا مثبت را نسبت به زندگی برای بیننده ایجاد کنند؛ نگاهی که شاید به برداشتن نخستین قدم در مسیر متحول ساختن زندگی‌تان کمک کند.

رستگاری در شاوشنگ

فیلم که براساس داستان کوتاهی از استفان کینگ ساخته شده است، داستان رابطه دوستی عمیق و امیدی پایان‌ناپذیر را روایت می‌کند. اندی، شخصیت اصلی داستان که تیم رابینز ایفای آن را به‌عهده دارد، ناعادلانه به زندان افتاده است و در آنجا با رد با بازی مورگان فریمن، آشنا می‌شود. در شرایط بحرانی و غیرانسانی زندان که فساد، ظلم و بی‌عدالتی در آن بیداد می‌کند، اندی به جای تسلیم و افسرده شدن، نه‌تنها به‌تدریج و با اقدامات ساده زندگی روزمره خود در زندان را بهبود می‌بخشد و انرژی‌اش را برای هدف نهایی خود، یعنی فرار از زندان حفظ می‌کند بلکه به حفظ روحیه دیگر زندانی‌ها، ازجمله دوست صمیمی‌اش رد هم کمک می‌کند.در کل داستان، اندی با تکیه بر رؤیای آزادی نقشه‌هایش را پیش می‌برد و شاید به همین دلیل باشد که این دیالوگ به یکی از ماندگارترین دیالوگ‌های فیلم تبدیل شده است: «یادت باشه رد، امید چیز خوبیه، شاید بشه گفت بهترین چیزهاست و چیزهای خوب هیچ‌وقت نمی‌میرن».

انجمن شاعران مرده

فیلمی ساخته سال1989 به کارگردانی پیتر ویر است که داستان رابطه معلمی ساختارشکن به‌نام جان کیتون با بازی رابین ویلیامز را با دانش‌آموزان آکادمی مقرراتی ولتون روایت می‌کند. کیتون که حین تدریس هیچ توجهی به مقررات سختگیرانه و اصولگرایانه آکادمی ندارد، به دانش‌آموزانش بسیار فراتر از کتاب‌های درسی آموزش می‌دهد. او در قالب ادبیات و شعر به دانش‌آموزانش می‌آموزد که چگونه جهان را از زاویه‌ای دیگر ببینند و قدر لحظه را درک کنند و نهایت بهره را از زندگی ببرند. فیلم روایتی است از دنبال کردن رؤیاها و قدرتی که برای پایبندی به باورهایمان در مقابله با مخالفت‌ها به آنها نیازمندیم.

درجست‌وجوی خوشبختی

این فیلم محصول سال2006 به کارگردانی گابریل موچینو است که براساس زندگی واقعی کارآفرینی آمریکایی به‌نام کریس گاردنر ساخته شده است. واقعی بودن داستان خود به تنهایی در تأثیرگذاری فیلم برای ایجاد انگیزه در بیننده کافی است، اما حین تماشای این فیلم نباید در انتظار شنیدن جمله‌های امیدوارکننده زیادی باشید. زیرا شخصیت اصلی فیلم که ویل اسمیت نقش آن را ایفا می‌کند، کاملا عملگراست و تا آخرین دقایق فیلم در تلاش و تقلا است تا با چالش‌های بزرگ زندگی‌اش مانند جدا شدن همسر، بی‌خانمان شدن و بیکاری دست و پنجه نرم کند. باوجود وضعیت وخیمی که کریس با آن مواجه است، تمام تلاش‌اش را می‌کند برای پسر خردسالش پدری الهام‌بخش و مهربان باقی بماند. از این‌رو در برابر بی‌عدالتی‌هایی که روزانه با آنها مواجه می‌شود تسلیم نمی‌شود و هرچه در توان دارد برای تامین آینده فرزندش به‌کار می‌بندد.

ویل‌هانتینگ خوب

این درام آمریکایی محصول سال1997 به کارگردانی گاس ون سنت است. ویل‌هانتینگ با بازی مت دیمون جوانی 20ساله است که از نبوغ ریاضیاتی بالایی برخوردار است، اما به‌عنوان سرایدار در دانشگاه بوستون مشغول به‌کار است. او به‌صورت اتفاقی موفق به حل یک مسئله پیچیده ریاضی که روی تخته یکی از کلاس‌ها نوشته شده است می‌شود و توجه مقامات دانشگاه را به‌خود جلب می‌کند. در نهایت ویل هانتینگ برای اینکه بتواند از نبوغ خود بهره ببرد، باید تحت درمان روان‌درمانگری به نام ‌شان مک‌گوایر، با بازی رابین ویلیامز قرار گیرد. او در این روند درمانی به تدریج می‌آموزد که چطور قدر زندگی‌اش را بداند و به‌خود باور داشته باشد. راجر ابرت منتقد مشهور فیلم به ویلهانتینگ خوب از 4ستاره 3ستاره داده است و معتقد است با اینکه داستان فیلم قابل پیش‌بینی است اما تأثیرگذاری فیلم مدیون لحظات منحصر به فرد آن و نه نتیجه‌گیری نهایی داستان است.

گرن تورینو

فیلم داستان کهنه سربازی به نام والت کوالسکی با بازی کلینت ایستوود را روایت می‌کند که تحت‌تأثیر تجربیاتش از جنگ کره، دچار تعصب و تنفر شدید علیه جهان مدرن و مهاجران غیرآمریکایی شده است. یکی از این مهاجران نوجوانی چینی به‌نام تائو است که در همسایگی کوالسکی زندگی می‌کند. او تلاش می‌کند فورد گرن‌تورینوی محبوب کوالسکی را بدزدد اما توسط کوالسکی دستگیر می‌شود. خانواده تائو از ایستوود می‌خواهد فرزند خطاکارشان را در شرکتی ساختمانی مشغول به‌کار کند شاید به راه راست برگردد. مقاومت اولیه کوالسکی، موافقت او برای کمک به پسر و رابطه‌ای که میان او و نوجوان چینی شکل می‌گیرد به‌تدریج باعث می‌شود رسوبات تعصب و ضد‌نژادی در کوالسکی از بین بروند. فیلم روایت جست‌وجویی درونی برای یافتن انسانیت در وجود یک کهنه سرباز است؛ مردی که در سال‌های پایانی زندگی خود موفق می‌شود وجهی زیباتر از خود را درونش کشف کند.


گرن تورینو؛ فیلم داستان کهنه سربازی به نام والت کوالسکی با بازی کلینت ایستوود را روایت می‌کند که تحت‌تأثیر تجربیاتش از جنگ کره، دچار تعصب و تنفر شدید علیه جهان مدرن و مهاجران غیرآمریکایی شده است. یکی از این مهاجران نوجوانی چینی به‌نام تائو است که در همسایگی کوالسکی زندگی می‌کند. او تلاش می‌کند فورد گرن‌تورینوی محبوب کوالسکی را بدزدد اما توسط کوالسکی دستگیر می‌شود