تحول بودجه‌شهر با شفافیت و عدالت

مجید جباری ـ خبر‌نگار

 صحبت‌های زیادی درباره نخستین برنامه دخل و خرج اداره شهر تهران در قرن 14 مطرح می‌شود؛ اما آنطور که پیداست ارقام بودجه براساس نیازها و ضرورت‌های شهر و کیفیت و بهبود زندگی شهروندان تدوین شده است. پیروز حناچی، شهردار تهران، یکشنبه گذشته، لایحه بودجه حدود 37هزارمیلیارد تومانی پایتخت را به شورای شهر برد.  بودجه‌ای که البته رقمش همراه با تبصره‌ها به 49 هزار میلیارد تومان رسید. برنامه دخل و خرج تهران قرار است بعد از بررسی و چکش‌کاری تخصصی توسط نمایندگان مردم در پارلمان شهری به تصویب نهایی برسد. نقشه راه مدیریت شهری برای اداره تهران تا پایان سال۱۴۰۰، 4موضوع اصلی را به‌عنوان ضرورت‌ها و نیازهای شهروندان مورد توجه قرار داده است. بهبود حمل‌ونقل و کاهش ترافیک، شادی و نشاط ‌‌اجتماعی، عدالت در شهر و توسعه محله‌ای و ایمنی و مدیریت بحران ازجمله رویکردهای مهمی است که در بودجه 1400 دیده شده و همواره درنظرسنجی‌‌ها نخبگان و شهروندان جزء نیازها و اولویت‌های شهر تهران اعلام شده‌اند و بر همین اساس، بیشترین سهم را در بودجه1400 به‌خود اختصاص داده‌اند.
گزارش توزیع اعتبارات بودجه1400 در 6سرفصل اصلی تنظیم شده است؛ سرفصل‌هایی که هر یک بنا بر وظایف، اختیارات و ماموریت‌های شهرداری پیش‌بینی‌شده، بخش‌های مختلفی را در‌بر‌می‌گیرد. برای روشن‌تر‌شدن اعداد و ارقام این لایحه 775صفحه‌ای، مهم‌ترین موضوعات و محورهایی که اولویت‌های شهر به‌حساب می‌آیند را بررسی می‌کنیم.

حمل‌ونقل و ترافیک 
با وجود اینکه حل مشکل ترافیک و آلودگی هوا سال‌هاست در صدر اولویت‌های تهرانی‌ها قرار دارد، اما بحران کرونا در یک‌سال گذشته فشارهایی روی این ناوگان را که به دلیل عدم تخصیص اعتبارات مناسب در طول سال‌های گذشته با مشکلات بسیاری مواجه بوده، بیشتر نشان داد. حالا بیش از هر زمان دیگر کمبود واگن‌های مترو و نیاز به خرید اتوبوس‌های جدید در کلانشهر تهران احساس می‌شود. بر همین اساس و برای بهبود وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر، شهرداری تهران 37درصد از بودجه1400 تهران را به این حوزه اختصاص داده است. شبکه حمل‌ونقل عمومی تهران (مترو و اتوبوس) کمتر از 40درصد از سفرهای درون‌شهری را بر عهده دارد. این رقم با افزایش واگن‌های مورد نیاز و افتتاح کامل خطوط جدید مترو و همچنین نوسازی اتوبوس‌هایی که 61درصدشان بالای 12سال عمر دارند، می‌تواند تا 70درصد هم افزایش پیدا کند. افزایش جابه‌جایی شهروندان با اتوبوس و مترو و کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین، بخشی از معضل چندین‌ساله ترافیک تهران را برطرف می‌کند و کاهش ترافیک، بخشی از آلودگی هوای شهر را بهبود می‌بخشد.

نشاط اجتماعی
در سرفصل «اجتماعی و فرهنگی» اعتبارات بودجه سال آینده، شهرداری پایتخت مثل 3سال گذشته، نگاه ویژه‌ای به پر‌کردن اوقات فراغت شهروندان و ایجاد شادی و نشاط بین شهروندان دارد؛ نگاهی که از همان ابتدا با اجرای ویژه‌برنامه‌های روزانه، فصلی و مناسبتی در محله‌ها، بوستان‌ها و فضاهای عمومی شهر دنبال شد، سال آینده هم با تمرکز بر شادی و نشاط اقشار مختلف تداوم دارد. به‌ویژه اینکه امسال چالش‌هایی مثل بحران کرونا، آلودگی هوا، ترافیک، مشکلات اقتصادی و... بر روحیه شهروندان سایه انداخته و مردم بیش از هر زمان دیگری به اجرای برنامه‌های شاد و مفرح نیاز دارند.
اجرای پروژه بزرگ تهران 1400 ( با ورود به قرن جدید)، اجرای دستورالعمل رنگ در شهر، برگزاری جشنواره تابستانی، برنامه‌های نوروزی و استقبال از بهار، برگزاری تورهای تهرانگردی، ویژه‌برنامه‌های بزرگداشت هفته تهران و... از برنامه‌های متنوعی است که مدیریت شهری برای سال آینده برنامه‌ریزی کرده است.

ایمنی و مدیریت بحران
تهران، شهر مخـاطرات غیـرقابل پیش‌بینی است؛ شهری که پرشتاب توسعه پیدا کرده و سایه انواع خطرات را بالای سر خود می‌بیند. سیل، زلزله و فرونشست زمین، پایتخت را در معرض خطر قرارداده است. بر همین اساس این شهر همیشه باید برای رویدادهایی که از پیش خبر نمی‌کنند، آماده باشد. علاوه بر آن، ایمنی ساختمان‌ها و بنا‌های بلند‌مرتبه‌ای که با کمترین الزامات ایمنی در سرتاسر شهر در سال‌های قبل قد کشیده‌اند هم در کنار مخاطرات طبیعی، سلامت شهروندان را ‌تهدید می‌کند. فاجعه پلاسکو و کلینیک سینا اطهر 2 مورد از این دست تهدیدات است.
توجه به ایمنی شهر و مدیریت بحران با انجام اقدامات پیشگیرانه در تهران، اولویت دوچندانی دارد که طبیعتا این اولویت‌ها در بودجه‌های هرسال شهر باید به آن توجه شود.
مهم‌ترین اقداماتی که در زمینه مدیریت بحران و ایمنی در دستور کار مدیریت شهری قرار دارد: 
  توسعه تجهیزات و تقویت سیستم ایمنی و آتش‌نشانی 
  نصب سامانه‌های هشدار سریع در زمان بحران‌هایی مثل زلزله و سیل 
  احداث پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران در زمان وقوع مخاطرات
  صدور شناسنامه ایمنی برای ۳۲۰۰ ساختمان بالای 8طبقه
  شناسایی ساختمان‌های ناایمن و نظارت بر ایمن‌سازی‌‌ آنهاست.

عدالت شهری و توسعه محله‌ها
اجرای پروژه‌های توسعه محله‌ای در پایتخت در قالب طرح‌های کوچک، از رویکردهای اصلی شهرداری تهران در این دوره بوده است. طرح‌هایی که برخلاف رویه گذشته توجه به محله‌های کم‌برخوردار‌تر را مورد توجه قرار داده و با پیگیری عدالت در شهر بر خواسته‌ها و نیازهای ساکنان این محلات تمرکز کرده است. با این حساب و با تمرکز بیشتر بر این رویکرد، در سال‌های نه‌چندان دور می‌توان در مرز‌بندی شمال، جنوب پایتخت که سال‌هاست شهر را به دو بخش بالاشهر و پایین‌شهر تقسیم‌بندی کرده، تغییراتی ایجاد کرد. طرح‌ها و برنامه‌های ویژه‌ای در راستای عدالت شهری و توسعه محله‌ها  در بودجه 1400 شهرداری دیده شده است؛ برنامه‌هایی که در اولویت اقدامات مدیریت شهری قرار گرفته و در سال آینده هم ‌پیگیری می‌شود:
   تقویت جایگاه شورایاری‌ها و پیگیری مطالبات مردم از طریق مدیریت محله‌ها 
   اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری و نوسازی بافت‌های فرسوده
   توجه به رفع مشکلات فضای سبز و بوستان‌‌های محلی و ایجاد حداقل یک بوستان در هر محله تهران 
   ساخت پلازاها و میدانگاه‌ها در محله‌های تهران 


 تحول ساختاری در بودجه1400
 روح‌الله شهیدی‌پور، مدیر کل  برنامه و بودجه شهرداری تهران

اشتباهی که درتحلیل بودجه1400 به‌عنوان نخستین بودجه قرن جدید رخ می‌دهد، این است که این لایحه بودجه با بودجه سال99 و سال‌های قبل مقایسه می‌شود. این در حالی است که بودجه1400 تحول ساختاری داشته و مهم‌ترین اتفاقی که در این زمینه رخ داده این است که تبصره‌های بودجه که قبلا شفاف نبود و اعداد و ارقام کلی و غیردقیقی داشت، با اعداد و ارقام دقیق‌تری در ردیف‌های بودجه جاگرفته است. این رقم 11هزارو523میلیارد تومانی در سال قبل هم حدود 13هزار میلیارد تومان بود که به نوعی کاهش تبصره‌ها به‌حساب می‌آید. جاگرفتن تبصره‌ها در ردیف‌های بودجه، مبتنی بر تکلیف شورای شهر و دستورالعمل بودجه‌ای وزارت کشور بوده است. با این اوصاف، اگر بودجه1400 با بودجه سال قبل و با همان ساختار سال99 مقایسه شود، درواقع رقم بودجه، 36هزارو333میلیارد تومان می‌شود که 19درصد افزایش را نشان می‌دهد. بحث دیگری که در بودجه اهمیت دارد، عدالت در شهر است. کار مهمی که در بودجه1400 پیش‌بینی شده، لایحه اخذ عوارض ساختمانی براساس مرغوبیت ملک است که لایحه آن در شورای شهر در حال بررسی است. مبنای برآوردهایی که در بودجه آمده همین موضوع است. اگر این لایحه و لایحه بودجه در شورای شهر به تصویب برسد، معنایش این است که از سال آینده تفاوت‌هایی که املاک شهر به لحاظ مرغوبیت مکانی دارند، در محاسبه عوارض لحاظ خواهد شد. بر این اساس، علاوه بر تفاوت منطقه‌ای، تفاوت در محلات و حتی تفاوت در کوچه‌ها و پلاک‌های مختلف در یک کوچه هم در محاسبه عوارض دیده می‌شود. ارزش مکانی و مرغوبیت این املاک با هم متفاوت است؛ بنابراین همین موضوع، عدالت در اخذ عوارض ساختمانی را ارتقا می‌دهد. بودجه توسعه محله‌ای که در لایحه بودجه امسال شهرداری تهران 2450میلیارد تومان پیش‌بینی شده، در راستای برقراری عدالت خواهد بود. در تخصیص بودجه به مناطق و محلات مختلف هم شاخص کم‌برخورداری محله درنظر گرفته شده و محلات کم‌برخوردار‌تر بیشتر از این بودجه استفاده خواهند کرد. از سوی دیگر، ممیزی املاک نیز به‌عنوان یکی از پروژه‌های بزرگ و جدی شهرداری تهران در سال1400، باعث می‌شود اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت املاک در دسترس شهرداری قرار بگیرد. این اطلاعات دقیق می‌تواند مبنای شهرداری برای اخذ انواع عوارض از ساختمان‌ها و املاک در شهر باشد. موضوع دیگری که در بودجه1400 وجود دارد، بودجه توسعه محلی است که در سال99 هم به مناطق کم‌برخوردار اختصاص داشت. وی‍ژگی خاصی که بودجه توسعه محلی دارد این است که محلاتی که برخورداری کمتری دارند، بودجه بیشتری به آنها تعلق می‌گیرد. البته نقش مردم و شورایاری‌ها هم در این زمینه مؤثر است. درواقع شورایاران به‌عنوان نمایندگان مردم محلات باید پیشنهادهای خود را در زمینه پروژه‌های توسعه محلی به شهرداری مناطق ارائه بدهند. بر این اساس، مناطقی که شورایاری‌های فعال‌تری داشته و پیشنهادهای عملی و اجرایی بهتری را ارائه داده‌اند در جذب بودجه توسعه محلی موفق‌تر بوده‌اند.