• دو شنبه 28 اسفند 1402
  • الإثْنَيْن 8 رمضان 1445
  • 2024 Mar 18
سه شنبه 30 دی 1399
کد مطلب : 122113
+
-

سوگ در سوگ

عزاداران حسینی در آتش‎‌‎سوزی مسجد ارگ تهران سوختند

گزارش ویژه
سوگ در سوگ


  الناز بایرام‌زاده  

26بهمن‎‌‎ماه سال 1383، پنجم محرم بود. در روزهای مراسم عزاداری امام حسین(ع)، مسجد ارگ تهران غلغله و سرشار از شور حسینی بود. جمعیت فراوانی در آن روز دیده می‎‌‎شد. قبل از روایت حادثه، بهتر است به پیشینه این مسجد تاریخی نگاه کنیم.
مسجد ارگ در محوطه ارگ سلطنتی تهران، به‎‌‎دست امیرسلیمان خان قاجار قوانلو ملقب به محمد قاسم‎‌‎خان ظهیرالدوله؛ همسر بیگم‎‌‎جان خانم (دختر فتحعلی‎‌‎‌شاه)، مقابل کاخ گلستان در انتهای خیابان باب‎‌‎همایون تهران ساخته شد. با گذر زمان به دستور دخترش «ملک‌جهان خانم مهدعلیا» مادر ناصرالدین‌شاه قاجار، تغییراتی در بنای مسجد انجام شد و آنجا با نام «مسجد و مدرسه مادر شاه» مشهور شد. مسجد در 2طبقه ساخته شده‌بود، طبقه نخست مخصوص مادر شاه و زنان درباری، به‎‌‎ویژه زنان ناصرالدین شاه قاجار بود و طبقه دوم به کنیزها اختصاص داشت. بعدها در سال 1328شمسی مسجد فعلی، به‎‌‎دست جمعی از بازاریان تهران، در 2طبقه به پیشنهاد آیت‎‌‎الله بروجردی به جای مسجد مادر شاه ساخته‌شد. مسجد جدید در ابتدا تنها دارای یک شبستان و صحن عمومی بود، که مجدداً در سال 1340صحن دیگری به آن اضافه شد. مسجد ارگ مورد علاقه بازاریان تهران بود و اغلب آنجا را برای ادای فرایض دینی انتخاب می‎‌‎کردند. زمانی که مهدعلیا برای اقامه نماز زنان حرمخانه، این مسجد را تعمیر می‎‌‎کرد، هرگز فکرش را هم نمی‎‌‎کرد که یک سده بعد آتش به سراغ مسجد بیاید.
در آن غروب زمستانی سال 83، قرار بود مثل روال چند سال گذشته «حاج منصور ارضی» از مداحان تهران، در ارگ مراسم سوگواری حسینی را اقامه کند. مسجد هم مانند همیشه در چنین ایامی پر از جمعیت بود، عزاداران زیادی برای اقامه نماز مغرب و عشاء داخل مسجد بودند، غافل از اینکه حادثه‎‌‎ای ناگوار در کمین است. صدای بانگ ‎‌‎الله‎‌‎اکبر در فضا طنین انداخت، صدای ملکوتی مؤذن که اذان را با صدای بلند تلاوت می‎‌‎کرد شوری در دل‎‌‎ها به‎‌‎پا کرده بود. نمازگزاران در صف‌های منظم به جماعت ایستادند، که با انفجار کپسول گاز مسجد در طبقه دوم، آتش به بخش زنانه رسید و به سرعت چادر برزنتی مسجد آتش گرفت؛ اینگونه بود که شعله‎‌‎های مهیب آتش همه‎‌‎جا را در برگرفت. نماز به هم خورد، هیاهو در گرفت و سقف روی نمازگزاران فرود‌آمد. به‎‌‎دلیل ازدحام مردم، در ورودی مسجد امکان خروج سریع آن همه جمعیت را نداشت و در زمانی کوتاه دود همه‎‌‎جا را فرا‌گرفت. صدای فریاد و ناله‎‌‎های مجروحان دل سنگ را آب می‎‌‎کرد. دقایقی نگذشته بود که صدای آژیر آتش‎‌‎نشانی چون نویدی آمید‎‌‎بخش بلند شد، آنها سرانجام آتش را به سختی مهار کردند اما خاموش‎‌‎شدن شعله‎‌‎ها به داد قربانیان نرسید. امدادگران مجروحانی را که به‎‌‎شدت سوخته بودند از داخل مسجد بیرون کشیدند، و تعدادی از عزاداران که پیشانی‎‌‎شان مزین به سربند یاحسین شهید بود؛ چنان سوخته بودند که قابل شناسایی نبودند. عده‎‌‎ای از مجروحان نیز بر اثر شدت جراحات وارده در بیمارستان درگذشتند. علت گسترش آتش‎‌‎ این بود که متولیان مسجد، برای جلوگیری از نفوذ سرمای استخوان‎‌‎سوز بهمن‎‌‎ماه، سقف 800متری شبستان را که با برزنت پوشانده شده‌بود، برای عایق‌کاری آغشته به پارافین کرده بودند. پارافین موجود روی برزنت‎‌‎ها باعث گسترش حریق و ریختن آتش بر سر نمازگزاران شده‌بود. چون راه ورودی مسجد باریک بود، بر اثر کثرت جمعیت عده‎‌‎ای زیر دست‌و‌پا ماندند و عده دیگری با شکستن پنجره‎‌‎های مسجد به بیرون فرار کرده و جان خود را نجات دادند.
در این حادثه بیش از 350نفر مجروح و 78نفر نیز جان خود را از دست دادند. زمانی که تحقیق‎‌‎ها برای شناسایی عاملان این حادثه آغاز شد، کارشناسان در بررسی‎‌‎ها و پیگیری‎‌‎های خود، هیأت‌امنای مسجد را 40درصد، هیأت‌امنای عزاداران را 40درصد و نهادهای بالادستی و نظارت بر مساجد را 20درصد در این حادثه مقصر اعلام‌کردند. 16سال از آن واقعه تلخ آتش‎‌‎سوزی گذشته، اما بی‎‌‎شک داغش تا ابد بر دل داغدیدگان می‎‌‎ماند. بیشتر خانواده کشته‎‌‎شدگان مسجد ارگ تهران، از دولت دیه دریافت کردند اما چون دیه ماه‌حرام نبود، برای دریافت دیه‎‌‎ ماه‌حرام مجدداً طرح شکایت کرده‎‌‎اند. این مسجد فراز‌و‌نشیب‎‌‎های زیادی را پشت سر گذاشت، و بعد از آتش‎‌‎سوزی مرمت شد و دوباره به پایگاه عزاداری حاج منصور ارضی تبدیل شد. امروز اما همچنان پرونده آن سانحه سرگردان و بلاتکلیف است.
 

این خبر را به اشتراک بگذارید
در همینه زمینه :