قطار شارباغ، نوروز در ایستگاه نخست

  محمود مولایی- خبر‌نگار

 زندگی لب خط راه‌آهن کم‌کم جای خود را با محور شارباغ عوض می‌کند. لب خط راه‌آهن تهران-تبریز پیش از اینها جایی برای عبور قطار از میان خانه ساکنان برخی محله‌ها در مناطق 17 و 18 بود و حالا با عبور قطار از زیرزمین، ساکنان لب خط نفس راحتی می‌کشند؛ البته جدا از ساکنانی که خانه‌های‌شان در بخش غربی رودخانه کن قرار دارد؛ آنهایی که جان‌شان به لب رسید، اما خطوط ریلی با وجود همه وعده‌های دولت دهم و پیگیری‌ها، روی سطح ماند.
اما در بخش شرقی رودخانه کن، ماجرا فرق می‌کند. خطوط ریلی سال‌هاست به زیر زمین منتقل شده و دیگر خبری از سروصدا و ‌لرزه در آن محدوده به‌واسطه عبور قطار نیست. اکنون 9کیلومتر از بخش فوقانی این مسیر قرار است جای سبزی شود، همراه با مبلمان و فضاهایی که می‌تواند به تعاملات اجتماعی مردم محل کمک کند و از سوی دیگر فضای حضور بزهکاران را از بین ببرد. با اجرای این طرح، فضای سبزی برای تفریح خانواده‌ها با اولویت پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ایجاد خواهد شد.
طول پروژه ساماندهی اراضی روسطحی خطوط ریلی جنوب پایتخت، 9کیلومتر است؛ با عرضی حدود 30متر. آزادسازی این زمین‌ها در جنوب شهر تهران، یکی از اتفاقات مهم محسوب می‌شود که پیش‌تر با عنوان محور نیلوفری و حالا با عنوان محور شارباغ عملیات اجرایی پروژه شروع شده است. کارگران 2ماهی است که مشغول کارند و در 2.7کیلومتر آزادشده از 9کیلومتر فعالیت خود را ادامه می‌دهند؛ به همین منظور و برای اینکه بیشتر از حال و هوای عملیات اجرایی پروژه آگاه شویم همراه با عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران، از محور شارباغ بازدید کردیم. در این بازدید، زهرا نژادبهرام احتمال داد که اقدامات فاز یک محور شارباغ تا آخر اسفندماه به پایان برسد. 
او به همشهری گفت: «اقدامات فاز یک ان‌شاءالله تا پایان سال و در نگاه بدبینانه در بهار سال آینده به نتیجه خواهد رسید.»‌  او ادامه داد: «از همان زمانی که وارد شورای شهر شدم، محور نیلوفری برای من بسیار جدی بود. درواقع برایم اهمیت داشت که بتوانیم اتفاقی را در شارباغ رقم بزنیم. با همت و کمک شهرداری تهران و تلاش همکاران‌مان که در سازمان نوسازی انجام دادند، برای نخستین‌بار در بافت فرسوده یک طرح توسعه شهری به مسابقه گذاشته و یک طراح شهری در این مسابقه برنده و درنهایت به اقداماتی اجرایی منجر شد.»
محور شارباغ در مرحله طراحی در اختیار سازمان نوسازی شهرداری تهران بود. در این مرحله، مسابقه‌ای بین‌المللی برگزار شد که از میان 240طرح، در اردیبهشت‌ماه سال98 طرح برتر مشخص شد. کاوه حاجی‌علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران در این رابطه به همشهری می‌گوید: «پروژه شارباغ فضای فوقانی خط‌آهن تهران-تبریز است که مساحتی حدود 27هکتار دارد و از سال1397 فرایند برنامه‌ریزی و طراحی آن در سازمان نوسازی شهر تهران شروع شده است. به این ترتیب، طی مسابقه‌ای بین‌المللی آثار برگزیده مشخص شدند و اجرایی کردن طرح برگزیده در این سازمان پیگیری شد و در اواخر سال98 در 4نقطه حدود 30هزار مترمربع کار آماده اجرا شد.»  در ادامه پیرو انعقاد تفاهمنامه بین شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی و شهرداری تهران در مهرماه99 بخشی از این مسیر آزادسازی شد و شرکت یادمان سازه عملیات اجرایی را شروع کرد. 
حسن صفات، مدیرعامل شرکت یادمان سازه نیز که در بازدید از محور شارباغ همراه‌مان بود، در توضیحات تکمیلی گفت: «استارت این پروژه در سال83 زده شد. روگذر بود و به همین دلیل، مشکلات عدیده‌ای را برای ساکنان این محله به‌وجود آورده بود. در همین سال گفته شد که راه‌آهن را به زیرزمین انتقال دهند و سال86 این طرح اجرا شد و تا سال92 توسط شرکت راه‌آهن و پیمانکار آن طول کشید. از سال92 محوطه روی تونل که حدود 9کیلومتر بوده و طول و عرض آن حدود 30متر است، رها شده بود. متأسفانه با سوله‌هایی که قرار بود بابت تهویه تونل انجام شود و عملا خالی افتاده بود، این محل مامنی برای بزهکاران و افراد معتاد شده و همین مسئله مشکلاتی را برای این منطقه به‌وجود آورده بود.»
بالا رفتن سرانه فرهنگی و رفاهی
با توجه به اینکه منطقه 18 و به‌خصوص 17 از آسیب‌پذیرین مناطق شهر تهران محسوب می‌شوند و تراکم جمعیت در این 2 منطقه زیاد است، ایجاد یک فضای سبز بزرگ، سرانه فرهنگی و رفاهی در آنجا را افزایش می‌دهد. درواقع این پروژه در مسیر شعار «تهران شهری برای همه»‌ و برای کاهش شکاف اجتماعی شکل گرفته است؛ چنان‌که استخوان‌بندی اصلی آن شامل گستره‌های «فرهنگی-تفرجی»‌، «گردشگری-تفرجی» و «تجاری-تفرجی» با 91درصد فضای سبز در این مناطق است. پروژه شارباغ در جنوب شهر تهران به بهبود فضای شهری در آنجا کمک قابل‌‌توجهی می‌کند و با درنظر گرفتن خواسته‌های چندین ساله اهالی آن مناطق سبب کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌شود. در همین راستا، زهرا نژادبهرام محور شارباغ را پروژه‌ای بی‌نظیر در ایران قلمداد کرد و گفت: «به‌نظر می‌رسد که طرح محور شارباغ در نوع خودش  در کلانشهری مانند تهران بی‌نظیر است و می‌تواند یک الگو برای سایر شهرهای کشور و حتی شهرهای خاورمیانه باشد. نوع سازه‌ای که از آن استفاده می‌شود یا ارتباط آن با شهروندان به‌خصوص که این منطقه بافتی‌ مسکونی دارد، بسیار مهم است؛ طوری‌که سعی شده سازه‌ها در قالب انسان و فضا صورت بگیرد. در‌واقع اینکه طول آن 9کیلومتر است، یک اتفاق بزرگ شهری و انسان‌محورانه محسوب می‌شود که در 2 منطقه محروم ما قرار دارد.»  
نژادبهرام از بررسی مداوم شورای شهر نسبت به وضعیت محور شارباغ نیز خبر داد و افزود: «از شرکت یادمان‌سازه درخواست کردم که به کفپوش‌ و به‌طور کلی مصالحی که استفاده می‌کنند، توجه شود. همچنین از شهرداران مناطق 17 و 18 درخواست کردم که در تامین مالی راهکار مناسبی را به‌صورت مشترک طراحی کرده و بتوانند خودشان به شکلی بخشی از منابع موردنیاز این محور را تامین کنند.»
 او تأکید کرد: «در نهایت به‌نظرم اقدامات مناسبی صورت گرفته و امیدوارم بتوانیم در نخستین فرصت، بخشی از یک گام بلند در جهت انسان‌محور کردن شهر تهران را مشاهده کنیم.»  

تأثیرات اولیه یک پروژه عظیم
بعد از اینکه راه‌آهن تهران-تبریز در مناطق 17 و 18 به زیرزمین منتقل شد، فضای زیادی در بخش فوقانی با مشکلات متعدد روبه‌رو ‌شد. البته بخش بزرگ آن به احداث تونل برمی‌گشت. حسن صفات در این رابطه گفت: «واقعیت این است که به‌دلیل عدم‌مناسب‌سازی تونل هر باد و توفانی ساکنان منطقه را اذیت می‌کرد. اما در مدیریت جدید شهری توافقی با وزیر محترم راه و شهرسازی و مدیرکل راه‌آهن صورت گرفت و به این نتیجه رسیدند که ساماندهی سطح روی پروژه را به شهرداری تهران انتقال دهند. شهرداری تهران به ازای تحویل سطح روی پروژه به نفع شهروندان قرار شد مبلغ 180میلیاردتومان به پیمانکار راه‌آهن، یعنی قرارگاه شهیدرجایی کمک مالی کند.» مدیرعامل شرکت یادمان سازه ادامه می‌دهد: « در حال حاضر 2.7کیلومتر آزاد شده و در اختیار شهرداری قرار دارد. ما در ارتباط با فاز یک پروژه هم‌اکنون 4قسمت را تعریف کرده‌ایم؛ 2 قسمت در منطقه17 و 2قسمت در منطقه18 که طول هر کدام از اینها حدود 250متر با عرض 30متر است.»  در محور شارباغ 22کوشک به‌عنوان ایستگاه دوچرخه‌، موزه، مراکز فرهنگی، فضای تجاری، مراکز اختصاصی بانوان و... در فضای سبز طراحی شده است؛ فضای سبزی که گرچه هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته، اما به‌نظر می‌رسد اهالی 2منطقه از تأثیرات مثبت و اولیه آن رضایت دارند. مرد میانسالی که ساکن منطقه17 است و در نزدیکی پارک 15خرداد زندگی می‌کند، درباره تأثیرات این اقدام، اینطور به همشهری توضیح داد: «تا 2‌ماه قبل معتادان بسیاری در این محدوده حضور داشتند و مزاحمت‌های زیادی برای ساکنان محله ایجاد می‌کردند. کارهایی انجام می‌دادند که ناشایست بود و برخی از آنها متجاهر بودند. هم‌اکنون دیگر معتادی در این محدوده نمی‌بینیم.» او ادامه داد: «از موقعی که کارشان شروع شده، اتفاقات خوبی افتاده است. شهردار و نیروهای شهرداری منطقه مدام در اینجا حضور دارند و کار می‌کنند. این پروژه بزرگ برای آسایش و آرامش مردم طراحی شده است. شهرداری اینجا را هموار کرده و مطمئنا آینده خوبی دارد.» 

 جزئیات محور شارباغ

بخش اول آزادسازی اراضی:
   طول: 2770مترمربع
   عرض متوسط: 34مترمربع
   مساحت: 94180مترمربع در 2قطعه

قطعه یک آزادسازی اراضی: 
   واقع در منطقه 17، حد فاصل میدان شهدای مدافع حرم و امامزاده حسن(ع)
   طول: 1530مترمربع
   عرض: 34مترمربع
    مساحت: 52020مترمربع

قطعه 2آزادسازی اراضی:
   واقع در منطقه 18، حدفاصل پارک 15خرداد و خیابان آیت‌الله  طالقانی
   طول: 1240متر
   عرض: 34متر
   مساحت: 42160مترمربع

 فاز اول عملیات اجرایی پروژه شارباغ
 محدوده 1و 2:
   2قطعه در منطقه 17، در حدفاصل میدان شهدای مدافع حرم و امامزاده حسن(ع)
   طول: 520متر
   عرض: 34متر
   مساحت: 17680مترمربع

محدوده 3و 4:
   2قطعه واقع در منطقه 18، حدفاصل پارک 15خرداد و خیابان آیت‌الله طالقانی
   طول: 500متر 
   عرض: 34متر
   مساحت: 17000مترمربع