مسئولان بهداشت غرب تهران از چگونگی اجرای طرح ملی «هر خانه، یک پایگاه سلامت» می گویند
کرونا را در محله‌ها زمینگیر می‌کنیم
سحر جعفریان
حدود یک سال است ازشیوع ویروس «کرونا» در جهان می‌گذرد. طرح‌های بسیاری از سوی سازمانها و نهادهای مختلف با هدف کنترل و قطع زنجیره سرایت این ویروس اجرا شده است. طرح‌هایی که‌گاه کارکرد مطلوب داشته‌اند و تا حدودی از شتاب مرگبار شیوع «کووید ۱۹» کاسته‌اند. این میان، مراکز و پایگاه‌های بهداشت پایتخت به‌عنوان یکی از ارگان‌های متولی امور سلامت و درمان شهروندان با اجرای طرح محله‌محور «هر خانه، یک پایگاه» پا به میدان رویارویی با کرونا گذاشته‌اند. در این طرح بیش از ۲۵۰ پایگاه بهداشت زیرنظر مراکز جامع بهداشت شمال، شمال‌غرب، غرب، شرق و جنوب به ارائه خدمات مختلف در ۳ بخش مراقبت، حمایت و نظارت خانوارها و اعضای شناسایی شده در هر محله می‌پردازند. این روند در محله‌های نهمین تکه از پایتخت و پهنه غربی شهر نیز اجرا می‌شود. در گزارش پیش‌رو ضمن گفت‌وگو با مسئولان مراکز بهداشت غرب تهران به بررسی ابعاد گوناگون این طرح که با نام شهید «قاسم سلیمانی» گره خورده است، می‌پردازیم.
«ماهرخ علایی»، رئیس مرکز بهداشت غرب تهران، در توضیح چگونگی اجرای طرح هر خانه، یک پایگاه سلامت، می‌گوید: «این طرح با هدف ارتقا دانش و مهارت شهروندان در مواجه با ویروس کرونا با مشارکت پایگاه‌های بسیج و مساجد محله‌ها اجرا می‌شود. در واقع پایگاه‌های بهداشتی که تا مدتی پیش تنها به اموری مانند واکسیناسیون نوزادان و دانش‌آموزان، تشکیل پرونده ویژه بانوان باردار، سالمندان، ارائه مشاوره‌های تغذیه و رفتاری، غربالگری‌ها، آموزش برای بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، فشارخون و چربی می‌پرداختند، از یک ماه پیش تیم‌های عملیاتی، مراقبتی، حمایتی و نظارتی کرونایی تشکیل داده‌اند و آموزش، جمع‌آوری و ارائه کمک‌های خیرخواهانه مادی و معنوی، ضدعفونی اماکن پر تردد و نظارت بر چگونگی رعایت پروتکل‌ها از سوی افراد و اصناف را نیز به شرح وظایفشان اضافه کردند.» علایی می‌افزاید:
غربالگری تلفنی، ترغیب شهروندان
به مشاوره گرفتن از سامانه‌های بهداشت و سلامت مانند ۴۰۳۰، تهیه لیست افراد سالم، بیمار و در معرض خطر ابتلا، ارائه مراقبت‌های ضروری برای افراد نیازمند، تأمین دارو، معرفی خانوارها و افراد نیازمند به قرنطینه، تهیه نقشه گستردگی کرونا (محله‌های سالم، کم خطر و پر خطر از نظر شیوع و ابتلا)، مشارکت با نیروهای بسیج محله‌ها و مساجد، کمیته امداد و بهزیستی در جمع‌آوری کمک‌های نیکوکارانه، تأمین بسته‌های ارزاق و بهداشتی، نظارت کارشناسان سلامت و بهداشت بر کیفیت رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، شناسایی مراکز و اماکن پر خطر با هدف اجرای ضدعفونی از سوی شهرداری مناطق و آتش‌نشانی و ارائه آموزش‌های محیطی و حضوری از جمله اقدامات مهم طرح هر خانه، یک پایگاه سلامت است. با اجرای دقیق طرح می‌توان فرایند بیماریابی را به درستی انجام داد و با شناسایی افراد مشکوک به ویروس کرونا از شیوع و گسترش روزافزون آن در جامعه جلوگیری کرد.»
بیماران چگونه شناسایی می‌شوند؟
مهم‌ترین چالش طرح هر خانه، یک پایگاه سلامت این است که افراد و خانوارها چگونه شناسایی می‌شوند و سپس به عضویت در شبکه‌های سلامت محلی در می آیند؟ رئیس مرکز بهداشت غرب در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «این طرح با توجه به محله‌محور بودن، امکان دستیابی به آمار و اطلاعات خانوارها را آسان کرده است. بخشی از آمار از طریق سامانه «سیب» (پرونده الکترونیک بهداشت افراد که از اواخر سال ۱۳۹۴ راه‌اندازی شده است) به‌صورت منطقه‌ای، ناحیه‌ای و بلوک‌بندی شده، به دست می‌آید. بخشی نیز از طریق سامانه ۴۰۳۰ ثبت‌نام می‌شوند. تعداد قابل توجهی هم با همراهی پایگاه‌های بسیج و مساجد که پیشتر به شناسایی افراد نیازمند و بیمار محله‌ها اهتمام داشتند، در طرح شرکت داده می‌شوند.» علایی ادامه می‌دهد: «۲۰درصد از آمار نیز در روند نظارت محیطی و حضوری کارشناسان بهداشت در محله‌ها شناسایی می‌شوند. به این‌ترتیب پیش‌بینی می‌شود تا کمتر از یک ماه آینده همه افراد ساکن در محله‌ها در پایگاه‌های نزدیک محل سکونت خود دارای پرونده سلامت و کد پیگیری باشند و از آموزش‌های مختلف طرح مربوطه بهره‌بگیرند. ارزیابی روزانه سلامت افراد نسبت به درگیری با علائم و نشانه‌های کووید ۱۹ از جمله مهم‌ترین اقدامات پایگاه‌های محلی بهداشت است. تاکنون در منطقه ۹ برای بیش از ۳۰ هزار خانوار و جمعیتی بالغ بر ۹۰ هزار نفر پرونده تشکیل شده است. نیمی از آنها از انواع خدمات تلفنی، مشاوره‌ای، معاینه سرپایی و نمونه‌گیری استفاده کرده‌اند. تست کرونا و نمونه‌گیری‌های مراکز جامع سلامت برای همه افراد رایگان است. اگر فردی آسیب‌پذیر مانند سالمند، بانوی باردار با شرایط خاص یا فردی دارای بیماری خاص امکان حضور در ایستگاه‌های نمونه‌گیری را نداشته باشد، تیم سلامت این مراکز به در منزل این افراد مراجعه و اقدام به نمونه‌گیری می‌کنند. البته تیم‌های بهداشت، روزانه بیش از ۱۰۰ نمونه‌گیری در شرایط خاص و در منازل را انجام می‌دهند.»
پیشگیری، درمان و حمایت‌های مادی و معنوی
اهدای بسته‌های حمایتی به افراد و خانوارهای واجد شرایط یکی دیگر از اقدامات طرح هر خانه، یک پایگاه سلامت است که «سوسن تقی‌زاده»، مسئول سلامت مرکز بهداشت غرب پایتخت، درباره آن توضیح می‌دهد: «بسته‌های حمایتی و بهداشتی به افراد بیمار و گروه‌هایی که به دلیل شیوع بیماری، شغل و کسب و کار خود را از دست داده‌اند، بانوان سرپرست خانوار، افراد سالمند و خانواده‌های دارای چند معلول اهدا می‌شود. این بسته‌ها شامل وجوه نقدی جمع‌آوری شده از خیّران و مؤسسه‌ها و انجمن‌های خیریه، سبد مواد غذایی، تأمین یک تا ۲ وعده غذای گرم و روزانه، تأمین نوشت‌افزار برای دانش‌آموزان، تأمین پوشاک گرم و وسایل گرمایشی، تهیه دارو و فراهم کردن نقاهتگاه در صورت لزوم است. خدمات مراقبتی و نگهداری در منزل از سوی تیم‌های مراقبتی و کمکی به افرادی که توان مراقبت از خود یا بیمار را ندارند نیز با توجه به شرایط اضطرار ارائه می‌شود.» تقی‌زاده می‌افزاید: «جمع‌آوری و ارائه این بسته‌ها در قالب‌های تعیین شده با مشارکت خیّران و معتمدان محلی، مساجد و پایگاه‌های مردمی و بسیج محقق شده است تا آسیب‌های کرونا و پساکرونا به حداقل برسد. خانواده‌ها برای دریافت یا آگاهی از خدمات کرونایی می‌توانند به نزدیک‌ترین مرکز بهداشت محله خود مراجعه و با راهنمایی کارشناسان نسبت به تشکیل پرونده خود اقدام کنند.»
سفیران سلامت چه کسانی هستند؟
یکی از مؤلفه‌های اجرایی طرح ملی و سلامت محور هر خانه، یک پایگاه سلامت، مشارکت و اجتماعی شدن سلامت است. تقی‌زاده در این‌باره می‌گوید: «سفیر سلامت نیز یکی دیگر از بخش‌های مهم طرح یاد شده است که به ۲ قسمت «سفیر سلامت خانواده» و «سفیر سلامت محله» تقسیم می‌شود. سفیر سلامت خانواده یکی از اعضای هر خانواده با تحصیلات بیش از ۸ کلاس و سن بالای ۱۸ سال است. سفیر سلامت خانواده به‌صورت داوطلبانه در برنامه‌های آموزشی حضوری و مجازی مراکز جامع بهداشت که در ۳ موضوع پیشگیری، درمان و توانبخشی برگزار می‌شود، شرکت می‌کند. توان و دانش‌افزایی این سفیر به سلامت اعضای خانواده کمک شایانی خواهد کرد تا ضمن رعایت نکات بهداشتی و درمانی، سبک زندگی سالم را پیروی کنند. تأثیر سفیران سلامت خانواده را می‌توان به مرور زمان در کاهش سرایت بیماری‌ها، مرگ و میر و صرفه‌جویی قابل توجه در هزینه‌های درمانی پایه و تخصصی شاهد بود. اما سفیر سلامت محله، نقش کلی و جامع‌تری نسبت به سفیر سلامت خانواده برعهده دارد. چراکه علاوه بر شرکت در جلسات آموزشی بهداشت، باید دوره‌های آموزشی با موضوع چگونگی برقراری ارتباط‌جمعی را نیز بگذراند. در دسترس بودن، قابلیت انتقال آموزش‌ها، خودمراقبتی، دیگر مراقبتی، توانایی انجام امور گروهی و مشارکت در بحران از ویژگی‌هایی است که سفیر سلامت محله را از دیگر سفیران متمایز می‌سازد. در حال حاضر، بیش از ۵۰۰ سفیر در منطقه ۹ فعالیت‌های بهداشتی و اجتماعی دارند. شهروندان علاقه‌مند می‌توانند در قالب اجرای این طرح آموزش‌های لازم را دریافت کنند. ما مطمئن هستیم با اجرای این طرح می‌توانیم کرونا را در زمینگیر کنیم و شکست دهیم.»
ارائه خدمات در کوتاه‌ترین زمان ممکن
تقی زاده معتقد است: «برای گذر از دوران بحران نیاز به اراده ملی است. او می گوید: «اراده‌ای که سهم فراوانی از آن برعهده شهروندان است. شهروندان می‌توانند با رعایت نکات بهداشتی و محدودیت‌ها و همکاری صادقانه با نیروهای بهداشت و درمان در دریافت آموزش‌ها و تکمیل پرسشنامه‌ها به قطع زنجیره کرونا ویروس کمک کنند. این در حالی است که گروه‌های سلامت محلی به‌صورت روزانه و مستمر در محله‌ها و معابر به ارائه آموزش‌های پیشگیرانه و بیماریابی مشغول هستند. این روند با به کارگیری دستگاه‌های تست کووید ۱۹ که قادر هستند در کوتاه‌ترین زمان ممکن نتیجه تست و نمونه را مشخص کنند، سرعت یافته است.» کریمی می‌افزاید: «ایستگاه‌های نمونه‌گیری با هدف کاهش مراجعه به بیمارستان‌ها و مشاوره‌های به موقع پیش از وخامت حال عمومی افراد مشکوک و بیمار در مراکز بهداشت محلی راه‌اندازی شده‌اند. برای رفاه هرچه بیشتر شهروندان مسیرهای ورودی و خروجی به این ایستگاه‌ها جدا از مسیرهای دسترسی به سایر خدمات مراکز تعیین شده است. با این حال شهروندان باید با رعایت کامل نکات ایمنی بهداشت به این مراکز و ایستگاه‌ها مراجعه کنند تا به امید خدا با هم کرونا را شکست دهیم.»
پزشک بخش کرونا:
سالمندان درصدر فهرست مراجعه کنندگان هستند
۲ مرکز جامع سلامت، ۸ پایگاه بهداشت و ۲ ایستگاه نمونه‌گیری در منطقه ۹ فعال هستند که روزانه به‌طور میانگین ۹۰۰ نفر به این مراکز مراجعه می‌کنند. بیشترین مراجعه‌های کرونایی در محله‌های امامزاده عبدالله(ع) و مهرآبادجنوبی و کمترین آنها در محله استادمعین ثبت شده است. با اعتماد به این الگو می‌توان مدعی بود که آمار شیوع، ابتلا و مرگ و میر با موضوع ویروس کرونا در ناحیه ۲ منطقه فراوانی قابل توجهی دارد که زحمت کادر درمان را بیشتر می‌کند. «بهاره کریمی» پزشک بخش کرونا مرکز بهداشت غرب تهران، با بیان این مطالب ادامه می‌دهد: «اغلب مراجعه‌کنندگان مراکز منطقه ۹، گروه سنی ۶۰ تا ۸۰ سال، سالمندان هستند. سالمندانی که اغلب در تماس با افراد ناقل کووید ۱۹ در دورهمی‌های خانوادگی و فامیلی بوده‌اند و اکنون برای معاینه و تست می‌آیند. پس از گروه سالمندان می‌توان گروه سنی ۳۰ تا ۴۵ سال، رده سنی جوان را قرار دارد که معمولاً علائم خفیفی از خود بروز می‌دهند. مراقبان سلامت مراکز، پس از تأیید کرونا و مثبت بودن نتیجه تست این افراد به‌صورت روزانه و تلفنی با آنها در تماس هستند و شرایط جسمی و روند بیماریشان را بررسی می‌کنند. این کار تا پایان دوران قرنطینه خانگی ادامه خواهد داشت. گروهی از کارشناسان و روان‌شناسان مراکز نیز به افزایش روحیه بیماران و تشویق به رعایت بهداشت روانی مشغول هستند. این میان اگر فرد مبتلا، سرپرست خانوار باشد، گروه‌های بسیج و جهادی وارد میدان می‌شوند.» کریمی همچنین از وضعیت «در معرض خطر» منطقه ۹ می‌گوید: «منطقه ۹ با توجه به ورودی و خروجی بودن در پهنه غربی پایتخت و با در نظر گرفتن چند معبر اتصالی پر تردد در آن، می‌تواند در معرض خطر تلقی شود. البته این منطقه در آمارهای رسمی اعلام شده از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا در تهران و در بازه‌های زمانی ۳ ماهه، وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر مناطق شهر دارد که نشان از پایین بودن آمار مرگ و میرهای کرونایی است. در کنار این موضوع می‌توان به راسته‌ها و بازارهای تجاری که بُرد فرامنطقه‌ای ندارند، اشاره کرد. بازارهایی که معمولاً افراد محلی و بومی در آنها تردد دارند و این امر از جابه‌جایی ویروس به دیگر مناطق و محله‌ها جلوگیری می‌کند. این‌گونه می‌شود که قطب تجاری محسوب نشدن و پرهیز از پاساژگردی‌ها در شرایط بحران کرونا، به سود اهالی منطقه تمام می‌شود. همچنان که در مناطق تجاری و اداری شهر، آمار کرونا بسیار نگران‌کننده است.»
- نشانی مراکز جامع سلامت غرب تهران کجاست؟
منطقه ۲۱
مرکز خدمات جامع سلامت تهرانسر: تهرانسر، خیابان نیلوفر غربی، خیابان دستغیب، روبه‌روی‌تره‌بار.
مرکز خدمات جامع سلامت شهرک آزادی: شهرک آزادی، میدان شهرک.
مرکز خدمات جامع سلامت وردآورد: کیلومتر ۱۹ جاده مخصوص، خیابان منبع آب یا شهید حسن یزدی.
منطقه ۲۲
مرکز خدمات جامع سلامت المپیک: بلوار دهکده، جنب سینما دهکده.
منطقه ۹
مرکز خدمات جامع سلامت والفجر: خیابان استاد معین، خیابان شهید دستغیب، تلفن ۶۶۰۲۳۰۴۲.
مرکز خدمات جامع سلامت تقی‌نیا: خیابان قزوین، خیابان ۱۶ متری امیری، خیابان جرجانی، تلفن
۶۶۶۹۱۲۲۲.
منطقه ۸
مرکز خدمات جامع سلامت سازمان برنامه: جنت‌آباد جنوبی، لاله غربی، نبش گلستانه، پلاک ۱۱.
مرکز خدمات جامع سلامت شقایق:جنت‌آباد مرکزی، بالاتر از بلوار بعثت، کوچه عسگری، پلاک ۶.
مرکز خدمات جامع سلامت شهید فکوری: جاده مخصوص کرج، بعد از میدان آزادی، شهرک شهید فکوری.
مرکز خدمات جامع سلامت سردارجنگل: خیابان سردارجنگل، خیابان اردیبهشت، روبه‌روی پارک شاهد.
مرکز خدمات جامع سلامت شهر زیبا: انتهای شهر زیبا، خیابان آشوری، بلوک ۱۱.
مرکز خدمات جامع سلامت شهید غفاری:
اکباتان، فاز ۲، مجتمع گلها.
مرکز خدمات جامع سلامت کن: شهران، خیابان کوهسار، روبه‌روی خیابان یکم شهران، خیابان شهید ادهمی.
نشانی ایستگاه‌های نمونه‌گیری کرونایی منطقه ۹
ایستگاه شماره یک: خیابان مهرآبادجنوبی، خیابان تفرش، تلفن ۶۶۶۱۸۸۶۵.
ایستگاه شماره ۲:خیابان آزادی، انتهای پل یادگار امام(ره)، نبش خیابان شهید دستغیب، مجموعه شهربانو، تلفن ۶۶۸۵۸۳۷۰.
در همینه زمینه :
