آی انگوری، چراغ زنبوری!

بهاره خسروی

در بیشتر روایت‌ها، تهران، این کهنه پایتخت ایرانی، به چنارها و باغ‌های اناری‌اش مشهور است. اما تهران، به‌جز چنار و انار، باغ‌های انگور باصفایی هم داشت؛ باغ‌های انگوری که کمتر از آنها سخن به میان می‌آید. «داریوش شهبازی» نویسنده کتاب «برگی از تاریخ تهران»، با یادی از باغ‌های فراموش‌شده انگور تهران می‌نویسد: « «انگوری، ‌ای ‌انگوری، مثل چراغ زنبوری، بیا که باغت‌آباد شد، چه انگوری آوردم! ‌» این عبارات آهنگین با صدایی رسا و آوازگونه، فضای صبح‌های کوچه‌پسکوچه‌های تهران دست‌کم پنجاه، شصت سال پیش را پر می‌کرد. این عبارات از حنجره مردانی زحمتکش خارج می‌شد که انگورفروشی دوره‌گردی را برای کسب درآمد برگزیده و رزق و روزی حلال را برای زن و بچه خود انتخاب کرده بودند.» شهبازی در بخش دیگر این کتاب به مکان‌هایی که باغ‌های انگور در آنجا وجود داشت، اشاره دارد: «اگر به نقشه‌های تهران قدیم و اسناد تاریخی آن زمان نظرافکنیم، چندین باغ و خیابان را با نام انگوری درمی‌یابیم. مثلاً باغ انگور در جنوب‌شرقی میدان کنونی محمدیه، زمانی که هنوز میدان ساخته نشده بود و تنها محوطه‌ای برای انجام اعدام‌های دولتی بود. خیابان مولوی هم احداث نشده بود و قسمت غربی‌اش به نام خیابان معیرالممالک و قسمت شرقی‌اش به‌صورت نامنظم به نام خیابان جلو قبرستان شهرت داشت و خیابانی از محوطه اعدام به جنوب کشیده شده بود با نام قاپوق. در این خیابان قواره اول ضلع شرقی، عمارت بزرگ و مفصل قوام‌الدوله در میان باغ وسیعش واقع بود و در جنوب و مجاور آن باغ، باغ دیگری قرار داشت. این باغ را بدان سبب که در آن انگور فروخته می‌شد و پاتوق انگورفروش‌ها بود، انگوری می‌گفتند.» به گفته این نویسنده، باغ انگور دیگری هم در محل باغ فرمانفرما (کاخ مرمر سابق) در فاصله خیابان امام خمینی(ره) (سپه سابق) تا جامی بوده است.