حرکت در مسیر سازگاری اقلیمی

شینا انصاری- مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران

شهرها درجهان امروز همچنان کانون ناپایـداری اجتماعـی، اقتصادی و محیط‌زیستی هستند. آلودگی‌های محیطی، انتشار گازهای گلخانه‌ای، محدودیت منابع، شکنندگی اکوسیستم‌های طبیعی شهر و تنگ شدن عرصه برای بقای سایر زیستمندان، از مهم‌ترین مشخصه‌های ناپایداری محیط‌زیستی شهرها هستند. امروز شهرها به‌مثابه گلوگاه‌های مصرف در شبکه گسترده فعالیت‌های انسانی روی زمین و به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف کننده‌های منابع طبیعی به‌شمار می‌آیند و می‌بایست با مصرف کارآمدتر منابع و انرژی و انطباق و هماهنگی بیشتر با طبیعت، پایداری خویش را ارتقا بخشند. از این‌رو این تفکر که بتوان با شهرسازی پایدار بر ارتباط توسعه شهر با بستر طبیعی آن اتکا داشت، همچنان در زمره محوری‌ترین موضوعات مرتبط با شهرها در جهان معاصر است. کاهش اتکا به‌خودرو در حمل‌ونقل شهری، حفاظت و احیای محیط‌های طبیعی و تنوع زیستی شهر، کاهش مصرف منابع و انتشار آلودگی با جلوگیری از مصرف بی‌رویه سوخت‌های فسیلی و جایگزینی انرژی‌های تجدید پذیر، تقویت اقتصاد چرخشی و جلب مشارکت فراگیر شهروندان، از مهم‌ترین مولفه‌ها برای سرعت بخشیدن به حرکت در مسیر شهر پایدار است. هم‌اکنون که بیماری کووید-19 کشورهای جهان را با چالش جدی مواجه کرده، «گرمایش زمین» چالش بزرگ‌تری را مقابل بشرگذاشته است؛ مسئله‌ای که حیات کل جامعه بشری را تهدید می‌کند، ولی به‌واسطه عوارض تدریجی و بلندمدت آن در مقایسه با تأثیرات سریع بیماری کرونا، تبعات و پیامدهای آن همچنان برای بخش اعظمی از سیاستگذاران و مردم نادیده انگاشته می‌شود و این غفلت می‌تواند بقای انسان‌ها را در کره زمین تحت‌تأثیر قرار دهد. ذوب شدن یخ‌ها، بالا آمدن سطح آب دریاها، وقوع توفان‌های مخرب، افزایش سیلاب‌ها، خشکسالی‌ها و آتش‌سوزی‌ها، نشانه‌هایی از واکنش طبیعت به تغییرات اقلیمی انسان‌ساخت هستند؛ بنابراین در‌گذار از بحران این بیماری همه‌گیر ویروسی آنچه را باید عمیقا درک کرد؛ اینکه همه ما در سیستمی همبسته با یکدیگر زیست می‌کنیم و هرگونه اقدام مخرب محیط‌زیست می‌تواند در گستره‌ای وسیع‌تر حیات جمعی همگی انسان‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. کلیماتون یک رویداد بین‌المللی با تمرکز بر ایده‌های کاربردی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، سازگاری و تاب‌آوری شهری در مواجهه با تغییرات اقلیمی است. این رویداد از سال2015 در کشورهای مختلف جهان برگزار می‌شود و امسال شهر تهران برای سومین بار در این رویداد محیط‌زیستی مشارکت می‌کند. این برنامه شهرمحور فرصتی برای خلق ایده‌های محلی به‌منظور رفع و یا کاهش چالش‌های مشترک آب و هوایی فراهم می‌کند. گرچه پیچیدگی شهرها و تمایزات موجود بین شهرهای مختلف، کار جست‌وجوی راه‌حل‌های مؤثر برای رفع مسائل را به امری پرچالش و هراس‌انگیز برای سیاستگذاران، طراحان و ساکنان شهرها بدل ساخته است، با این حال حرکت در مسیر بهبود کیفیت زیست پذیری شهرها، ازجمله ضروریاتی است که برای کاهش تبعات و پیامدهای آتی ناگزیر، باید در آن گام نهاد.
مسیری که مهم‌ترین مولفه آن درک این واقعیت است که انسان شهرنشین به‌رغم دستاوردهای شگرف خویش نیازمند برقراری ارتباطی تنگاتنگ با طبیعت و تبعیت از نظام حاکم بر آن است.  اهمیت برنامه‌ریزی و سیاستگذاری شهرها با هدف تاب‌آوری در برابر تغییرات‌اقلیمی با استفاده و به‌کارگیری ایده‌های نوآورانه، خلاقانه و کاربردی از جانب اقشار مختلف به‌ویژه نسل جوان که هدف اصلی این رویداد بین‌المللی است می‌تواند زمینه ای برای جهانی فکر کردن و محلی برای عمل کردن را فراهم  کند؛ چون برای فائق آمدن و مقابله با اثرات تغییراقلیم نیاز به اقدام همگانی با مسئولیت مشترک اما متفاوت در نقاط مختلف کره زمین است. امروز ما فرصتی داریم تا به شهرهایی مانند شهر تهران با نگاه جدیدی به‌عنوان کانون رشد اقتصادی آینده و جایی که نسل‌های بعدی در آن زندگی خواهند کرد نگاه کنیم. توانمندسازی شهرها برای تاب‌آوری در برابر تأثیرات پیش‌بینی نشده تغییرات آب و هوایی و تبدیل شدن به شهرهای زیست پذیرتر و تاب‌آورتر، رویکردهای متفاوت و نوینی را می‌طلبد که بسترسازی برای جلب مشارکت فراگیر شهروندان با استفاده از ایده‌های کاربردی و عملیاتی آنها برای پیمودن این مسیر یک نیاز و ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.