تجسمی
عطش موزه‌داری
موزه آبگینه و سفالینه، موزه رضا عباسی، موزه فرش ایران و فرهنگسرای نیاوران تأسیس میشود
حافظ روحانی
احتمالا 2سال پایانی حکومت پهلوی پرکارترین سالهای فعالیت دفتر مخصوص فرح دیبا بود. برنامههای جاهطلبانه این نهاد با درآمد سرشار نفت ممکن میشد و از اینرو برنامه تأسیس موزههای مختلف در این دو سال تسریع شد. مشهورترین موزه در این میان موزه هنرهای معاصر است ولی در کنار این بنای نمادین، سه موزه به فاصلهای اندک افتتاح میشوند و فرهنگسرای نیاوران در جنوب دفتر مخصوص فرح در جنوب میدان نیاوران طراحی و بازگشایی میشود.
افتتاح همزمان این موزه‌ها از آنرو اهمیت دارد که تا پیش از این تعداد کل موزههایی که در دوره پهلوی دوم تأسیس شده بود، بسیار اندک است و شاید افتتاح موزه ملی جواهرات در سال1339را بتوان یکی از این معدود موزه‌ها نامید.
مهمترین چهره در این میان احتمالاً کامران دیباست که نقش کلیدی در تأسیس، طراحی، مدیریت و تهیه مجموعه آثار موزه هنرهای معاصر دارد. اما جدا از این موزه، او با دریافت سفارشی برای طراحی ساختمان دفتر مخصوص فرح پیشنهاد بازگشایی فرهنگسرای نیاوران را در همان باغ میدهد. ساخت فرهنگسرا در سال1355 آغاز و در سال1356به اتمام میرسد و با مدیریت فیروز شیروانلو افتتاح میشود. شیروانلو در مدت کوتاه مدیریتش در فرهنگسرا - به شیوه مرسومش - فعالیتهای گوناگونی میکند که معروفترینشان سفارش به 5نقاش است تا هر یک، یکی از کتابهای آسمانی را تصویرسازی کنند که اوراقی از اجرای فرامرز پیلآرام هم اینک جزء گنجینه موزه هنرهای معاصر است. ولی غیر از او نیکزاد نجومی کتاب ارژنگ و مسعود عربشاهی اوستا را تصویرسازی میکنند.
طراحی موزه فرش در سال1340بهعنوان گالری فرش آغاز شده بود. اما نیمهتمام باقی ماند تا در سال1355بهعنوان موزه فرش ایران درنظر گرفته شد. عبدالعزیز فرمانفرمائیان که از معماران مهم در 2دهه 1340و 1350بود طراحی ساختمان موزه فرش را با الهام از دار قالی انجام داد. این موزه در 22بهمنماه سال1356با حضور فرح دیبا افتتاح شد. نمایشگاه دائمی موزه فرش شامل حدود 150تخته فرش و قالی میشود. کمی بعد کامران دیبا بنایی نمادین را بهعنوان یک مسجد با طراحی مینیمالیستی در کنار موزه فرش اجرا کرد.
بنای دو موزه دیگر معماران طراحی نکردند؛ هم موزه آبگینه و سفالینه که در سال1355در خانه سابق احمد قوامالسلطنه افتتاح شد و چه موزه رضا عباسی که با مدیریت آیدین آغداشلو کارش را آغاز کرد، او تا سال1358 در سمت مدیریت موزه باقی ماند. موزه رضا عباسی در مهرماه سال1356 باز هم با حضور فرح دیبا افتتاح شد. ساختمان موزه، کمی پایینتر از پل سیدخندان به یک نمایشگاه مبلمان و دکوراسیون خانگی تعلق داشت. نکته مهم این مجموعه که به مدیریت آیدین آغداشلو مرتبط میشد، نحوه خرید گنجینه موزه بود. مجموعه موزه رضا عباسی از مجموعهداران آثار هنری و آثار عتیقه خریداری شد. از این نظر عمده آثار این موزه جزء نمونههای ممتاز بهحساب میآیند.
موزه آبگینه و سفالینه موزه تخصصی شیشه و سفال است و ساختمانش از سال1300تا 1330محل سکونت احمد قوامالسلطنه بود. فرح دیبا این ساختمان را در سال1355خریداری و به موزه تبدیل کرد. تأسیس موزه اما در سالهای بعد از انقلاب سرعت بالایی گرفت، با اینحال همهچیز از آن واپسین روزهای رژیم سابق آغاز شد.
