راه‌آهن خواف-هرات؛ احیای جاده ابریشم

مریم سرخوش- خبر‌نگار

سوت قطاری که به‌زودی در مرز شرقی ایران و غرب افغانستان شنیده خواهد شد، نویدبخش تحول اقتصادی در معیشت مرزنشینان محروم 2کشور است که معادن سنگ، مس و آهن را بیخ گوش‌شان دارند، اما محرومیت جانشان را به لب رسانده است. راه‌آهن خواف - هرات قرار است تا پایان آبان زیر بار ترافیکی برود و نقش مهمی را در حمل‌ونقل مواد معدنی، تسهیل صادرات، ایجاد اشتغال و تردد مسافران دو سوی مرز ایفا کند. مسیرش از جاده تایباد- خواف و جاده معدن سنگان می‌گذرد و پس از عبور از ارتفاعات در خاک افغانستان به غوریان و زنده‌جان می‌رسد و از آنجا هم تا نزدیکی‌های فرودگاه هرات و تا جاده هرات - کابل ادامه خواهد داشت. بهره‌برداری از این ریل آهنی زندگی 170هزار نفر از ساکنان خواف در شرقی‌ترین شهر مرزی خراسان‌رضوی را که نه، بلکه شرایط اقتصادی هزاران مرزنشین ساکن افغانستان و دیگر شهرهای استان ازجمله تایباد، تربت‌حیدریه، مشهد، کاشمر و... را هم با تغییرات مثبت همراه خواهد کرد. بخش مهم این خط‌آهن از شهرستان خواف می‌گذرد و شهر هرات در افغانستان را به جنوبی‌ترین شهرهای ایران و برای نخستین‌بار به آب‌های بین‌المللی وصل می‌کند. خواف از دیرباز به سرزمین آهن و معدن شهرت داشته، اما مردمانش از این نعمت بی‌نصیب مانده و سال‌هایی پر از محرومیت را پشت سر گذاشته‌اند. مردم در هر دو سوی مرز امیدوارند با راه‌اندازی این مسیر ریلی، ریشه محرومیت‌ها خشک شود و آلایندگی‌، ترافیک خودروهای ترانزیتی، آلودگی صوتی، تخریب زیرساخت‌های شهری، گرد و خاک و ریزگردها، تخریب زمین‌های کشاورزی و مرتعی حاصل از این پروژه ریلی با شکوفایی اقتصادی جا عوض کند.

توسعه اقتصادی در دو سوی مرز
فرماندار خواف، این خط‌آهن را ادامه تجدید تمدن دیرینه احیای جاده ابریشم عنوان می‌کند و به همشهری می‌گوید: خواف بزرگ‌ترین شهرستان خراسان رضوی به لحاظ وسعت و سرشار از منابع معدنی است، اما با جمعیت افزون بر 170هزار نفر جزو مناطق محروم به شمار می‌رود. صدای سوت قطار خواف - هرات به‌طور حتم توسعه اقتصادی برای این شهرستان خواهد داشت. حسین سنجرانی از افتتاح این مسیر به‌صورت ویدئوکنفرانس با حضور رئیس‌جمهور 2کشور و وزیران راه ایران و افغانستان تا پایان آبان خبر می‌دهد و می‌افزاید: این شهرستان محل تلاقی کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب به شمار می‌رود. تمام ترانزیتی که به حوزه افغانستان یا کشورهای آسیای میانه صورت می‌گیرد هم در تلاقی با خواف است. راه‌آهن به‌صورت ترانزیت از این منطقه عبور خواهد کرد و صنایع پایین‌دستی و فرصت‌های اقتصادی و تجاری خردتر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم منجر به اشتغال پایدار در منطقه خواهد شد. در آینده‌ای نزدیک این توسعه اقتصادی نه در خواف، بلکه در خراسان رضوی و در بحث صادرات و واردات کل کشور رقم خواهد خورد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به اشتراکاتی که از نظر فرهنگی، تاریخی، قومیتی و زبانی بین مردم 2کشور وجود دارد، این خط آهن بهترین ظرفیت برای پویایی اقتصادی غرب افغانستان هم به شمار می‌رود و می‌تواند به بهبود شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی و تقویت اقتصاد افغانستان بینجامد. دولت هم سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در سنگان خواف انجام داده که در این زمینه بیش از 25هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در حوزه معدنی و کارخانه‌های کنسروسازی و کنسانتره بوده است. از سوی دیگر به‌زودی شاهد استقرار بخش خصوصی در این منطقه خواهیم بود و تجار کشور افغانستان هم خریدهایشان از اروپا یا کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را از طریق راه‌آهن بندرعباس به گمرک شمتیغ خواف و سپس غوریان و هرات انتقال خواهند داد.
فرماندار خواف به ایستگاه باری و مسافری خواف هم اشاره کرده و می‌گوید: هم‌اکنون سفرهای داخلی 2بار در هفته از خواف به تهران و برعکس انجام می‌شود. با افتتاح خط‌آهن خواف - هرات شاهد تردد اتباع افغانستان از هرات، طبس و فردوس به سایر شهرهای کشور حتی جنوبی‌ترین نقاط خواهیم بود.

افزایش اشتغال با ظرفیت‌های گمرک
همچنین معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی پروژه خط‌آهن خواف - هرات را برای ایران و افغانستان پروژه‌ای استراتژیک عنوان می‌کند و به همشهری می‌گوید:‌ تسهیل و کاهش هزینه صادرات فرآورده‌های نفتی و مصالح ساختمانی ازجمله سیمان، فولاد، کاشی و سرامیک به کشور افغانستان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این خط ریلی خواهد بود.
علی رسولیان به ظرفیت‌های معدنی دو سوی مرز ایران و افغانستان اشاره می‌کند و می‌افزاید: فعالیت‌های معدنی به‌دلیل هزینه بالای حمل‌ونقل نیازمند ریل است و به همین دلیل این خط‌آهن کمک قابل‌توجهی به توسعه معادن دو طرف خواهد کرد؛ اتفاقی که می‌تواند پویایی اقتصادی و شغلی شهرهای شرقی خراسان‌رضوی را رقم بزند. در کشور همسایه معادن مس و آهن قابل‌توجهی وجود دارد که نیازمند فرآوری و واحدهای تولیدی هستند. این ظرفیت‌ها در خواف وجود دارد. از سوی دیگر بزرگ‌ترین معدن سنگ در خواف قرار گرفته و 2/1دهم میلیارد تن ذخیره قطعی آهن هم داریم که هنوز اکتشاف نشده است. تولیدات معادن این منطقه با وجود این خط‌آهن راحت‌تر صادر می‌شود و با استقبال و حضور بیشتر سرمایه‌گذاران همراه خواهد شد. رسولیان درباره وضعیت معیشتی مردم و محرومیت‌های شغلی در این منطقه می‌افزاید:‌ براساس مصوبه چند روز قبل هیأت وزیران، گمرک و ایستگاه شمتیغ خواف به‌عنوان مرز رسمی ریلی، مرز مجاز ورود و خروج کالا و مسافر و همچنین مرز گمرکی میان 2 کشور در خراسان رضوی انتخاب شده است. با راه‌اندازی این گمرک که قبل از افتتاح راه‌آهن تکمیل خواهد شد، تعداد زیادی از ساکنان مناطق مرزی حق‌العمل کار می‌شوند؛ آنها کارهای بارگیری انجام می‌دهند و دفاتر و پایانه‌های حمل‌ونقل خواهند داشت. همین عوامل است که چشم‌انداز روشنی را در توسعه اقتصادی شهرستان خواف و دیگر شهرهای همسایه این منطقه ایجاد خواهد کرد. احداث تاسیسات، اماکن و محل تخلیه و بارگیری، واحدهای ریلی در مرز و همچنین جابه‌جایی اتباع کشور افغانستان از دیگر ظرفیت‌های ایجاد اشتغال در این منطقه محروم است.

رونق کسب و کار در حومه خط‌آهن خواف - هرات
مقامات کشور افغانستان هم تکمیل خط‌آهن خواف - هرات را تحولی اقتصادی در معیشت مرزنشینان این کشور می‌دانند و معتقدند یکی از عوامل فقر و ناامنی در افغانستان، عدم‌دسترسی به خدمات حمل‌ونقل و بیکاری است. حال با اتصال شهرهای غربی این کشور به خط‌آهن ایران، امیدواری‌ها به رفع این مشکلات افزایش یافته است. در این‌باره معاون تخنیکی (فنی) اداره مستقل خط‌آهن افغانستان در گفت‌وگو با همشهری به رونق کسب و کار در شهرهای کوچک و بزرگ غرب کشور و ارتباط بیشتر با شهرهای مرزی ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: مردمی که در اطراف مسیر راه‌‌آهن (قطعه ۳) سکونت دارند با مشکل بیکاری مواجه هستند. فعالیت راه‌آهن علاوه بر اینکه باعث رونق کسب و کار در شهرهای کوچک و بزرگ می‌شود، می‌تواند منبع مناسبی برای اشتغال‌زایی مردم منطقه باشد. این راه‌آهن می‌تواند صدها شغل مستقیم و هزاران شغل غیرمستقیم ایجاد کند. بخش عمده‌ای از ناامنی‌های موجود در شهرها و روستاهای نزدیک راه‌آهن رابطه مستقیم با بیکاری و فقر اقتصادی دارد. ما باور داریم که فعالیت راه‌آهن خواف- هرات نقش مهم و ارزنده‌ای در رشد اقتصاد و تجارت شهرهای کوچک و بزرگ هرات دارد و باعث ارتقای سطح زندگی مردم می‌شود. انجنیر عبدالباری‌صدیقی، یکی دیگر از تأثیرات مهم این راه‌آهن را کمک به استخراج معدن سنگ‌آهن غوریان هرات عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: استخراج معادن بدون وجود زیرساخت‌های حمل‌ونقل ممکن نخواهد بود. مسیر قطعه سوم خط‌آهن خواف - هرات از معدن بزرگ سنگ‌آهن غوریان هرات عبور کرده و قرار است به‌زودی از سوی مقامات 2کشور افتتاح شود. اخیرا هیأت‌های فنی 2 کشور بازدید مشترکی را از مسیر خط‌آهن و تاسیسات آن به عمل آوردند. نواقص و کمبود‌های پروژه را مشخص کرده و قرار است پروژه پیش از مراسم افتتاحیه کاملا تکمیل و آماده شود.
عبدالباری صدیقی تأکید می‌کند: مردم افغانستان و به‌خصوص شهروندان هرات طی یک دهه اخیر در انتظار افتتاح این پروژه مهم هستند. با وجود چالش‌ها و مشکلات متعدد ازجمله تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران و مشکلات امنیتی، خوشبختانه پروژه به مرحله نهایی رسیده و به‌زودی افتتاح خواهد شد. مردم افغانستان هم بی‌صبرانه و با شوق و اشتیاق منتظر افتتاح این پروژه و اتصال آن به میدان هوایی شهر هرات در گام بعدی هستند. این مسئول به تحقق یکی از آرزوهای مردم افغانستان با راه‌اندازی این خط اشاره می‌کند و می‌گوید: مردم هرات و سایر شهرهای افغانستان مشکلات و چالش‌های فراوانی برای رفت‌وآمدشان از طریق مرز اسلام‌قلعه - دوغارون برای ورود به مشهد دارند. با فعال شدن خدمات مسافربری راه‌آهن هرات - خواف، مردم مسیر راحت‌تری را برای سفر از هرات به مشهد و بالعکس خواهند داشت. افتتاح این راه‌آهن مناسب‌ترین راه‌حل برای مدیریت خدمات حمل بار و مسافر، کاهش ازدحام در دوغارون - اسلام‌قلعه و افزایش تبادلات کالاهای تجاری است.