کانون، جریان‌سازِ گرافیک

  ارغوان محبی ...

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال 1344 تاسیس و نخستین جلسه در «انجمن کتاب» برپا شد. کانون ابتدا در ساختمانی با سه اتاق به راه افتاد و نخستین کارمندان در 24 آذرماه 1344 استخدام شدند؛ دقیقا یک سال بعد، نخستین آیین‌نامه  داخلی آن به تصویب رسید. فیروز شیروانلو را می‌توان موثرترین فرد در شکل‌گیری و تثبیت جایگاه کانون دانست. او سازمان تبلیغاتی نگاره را در 1345 راه‌اندازی کرد و در آنجا با بخش نشر کانون نیز همکاری می‌کرد. طراحی گرافیک کانون با مدیریت فرشید مثقالی، یکی از جریان‌سازترین آتلیه‌ها در تاریخ طراحی گرافیک ایران بود. در این بخش افرادی چون عباس کیارستمی، نورالدین زرین‌کلک، نیکزاد نجومی، مصطفی اوجی، سودابه آگاه، علی‌اکبر صادقی، بهرام خائف، بهمن دادخواه، محمدرضا عدنانی، ابراهیم حقیقی و... در طراحی پوسترها و مصور کردن کتاب‌های کودکان فعالیت  می‌کردند.  هدف اصلی از تاسیس کانون ایجاد کتابخانه و  انتشار کتاب بود؛ این نشانه نیز به‌همین منظور طراحی شد و بعد از گسترش یافتن این نهاد؛ جایگاه نشانه اصلی را پیدا کرد. این علامت پرنده‌ای را نشان می‌دهد که روی شاخه درختی شبیه به کتاب نشسته است. در سال 1347 «محمدرضا عدنانی» یکی از طراحان کانون، دگرگونی‌هایی در ساختار و شکل نشانه به‌وجود آورد، نوشته کتابخانه کودک حذف و نقش‌مایه کتاب بیشتر به تنه و ساقه‌های یک درخت شبیه شد. بازطراحی این نشانه تصمیمی جمعی بود و دیگر طراحان کانون  در آن روزگار در این فکر و اندیشه سهیم بودند. در اوایل دهه 1350 تغییرات دیگری در تناسب‌های این نشانه ایجاد شد. پرنده با وزنی بیشتر از گذشته، نوک و دمی کوتاه‌تر و با خطوطی کاملا هندسی بازنمایی شد.