مسئولان نترسند و تصمیمات جسورانه بگیرند

زهرا جعفرزاده- روزنامه‌نگار

در 4 روز گذشته، وخیم‌ترین وضعیت شیوع کرونا در کشور گزارش شده است، شنبه با 195فوتی شروع و در روز دوشنبه با 272فوتی جدید، رکورد مرگ‌های ناشی از کووید- 19در 286روز گذشته ثبت شد. تهران که در ماه‌های گذشته در فهرست استان‌های قرمز قرار گرفته، از ابتدای هفته وارد شرایط بحرانی‌تری شده است، به‌طوری‌که براساس اعلام وزارت بهداشت، تخت‌های بیمارستان‌ها پر شده و مراکز درمانی دیگر بیمار غیراورژانسی پذیرش نمی‌کنند، همه اینها در شرایطی است که هنوز تأثیر ابتلا به ویروس آنفلوآنزا مشخص نشده و موارد بستری این بیماران گزارش نشده است؛ این بخشی از پاییز استثنایی کشور است. همه نگرانی‌ها به سمت پایتختی است که اوضاعش به هم ریخته و حالا وارونگی و آلودگی هوا هم در دایره چالش‌هایش قرار گرفته است. براساس اعلام روز گذشته رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، احتمال مرگ ناشی از کرونا درصورت مواجهه طولانی مدت با آلاینده‌های هوا زیاد است و این وضعیت شرایط را خطرناک‌تر از قبل می‌کند. سهم تهران در مرگ‌ومیر و ابتلا، بالاتر از میانگین کشوری است؛ به‌طوری که براساس اعلام ناهید خداکرمی که عضو شورای شهرتهران و رئیس کمیته سلامت این شوراست، تنها در روز شنبه، بر اساس اعلام سامانه بهشت زهرا(س) 146نفر در تهران جانشان را در اثر ابتلا به کرونا از دست دادند. این عضو شورای شهر در 7‌ماه گذشته، بارها نسبت به شرایط بحرانی تهران هشدار داده و انتقادهای فراوانی به مدیریت کرونا کرده است. او در گفت‌وگو با همشهری، می‌گوید که برای خروج از این بحران باید یک اقدام اضطراری و فوری انجام شود و آن هم تعطیلی کامل پایتخت است. براساس اعلام او از ابتدای شیوع کووید-19، تنها در تهران 14هزار و 104 فرد مبتلا به کرونا یا مشکوک به این بیماری جانشان را از دست داده‌اند. او می‌گوید: این میزان کشته به اندازه سقوط 140هواپیما دراین شهر است. خداکرمی به جزئیات تحقیقی از سوی مرکز مطالعات شورای شهر تهران به سفارش کمیته سلامت این شورا اشاره می‌کند که نشان می‌دهد مناطق 4، 15و 16مناطق پرخطر شیوع کرونا هستند. به گفته او، حمل‌ونقل عمومی در تهران، عامل انتشار ویروس نیست.

  در وضعیت خطرناکی به‌سر می‌بریم؛ پاییز امسال را استثنایی توصیف کردند و همراه شدن ویروس آنفلوآنزا با کرونا، شرایط نگران‌کننده‌ای برای کشور ایجاد کرده است. اخبار خوبی از وضعیت بیمارستان‌های تهران به گوش نمی‌رسد و از 3روز پیش ماسک‌زدن در تهران اجباری شد. حالا به همه اینها باید همزمانی آلودگی هوا را هم اضافه کرد که وضعیت را بحرانی‌تر از قبل می‌کند. برای خروج از این بحران چه باید کرد؟
آنچه به ما گزارش می‌شود این است که حرکت و رفتارهای ویروس غیرقابل پیش‌بینی است. در 7ماه گذشته دیدیم که هر لحظه رفتار خاصی از خودش نشان می‌دهد. در ابتدا گفته می‌شد ماسک‌زدن اجباری نیست و حتی سازمان بهداشت جهانی هم بر آن صحه گذاشت. اما حالا می‌بینیم که توصیه‌ها متفاوت شده است. با توجه به رفتارهای ویروس در اسفند سال گذشته، پیش‌بینی می‌شود زمستان امسال با رفتارهای دیگری از ویروس مواجه شویم. ممکن است پیک‌های دیگری را تجربه کنیم. البته نکته اینجاست که ما از ابتدا تاکنون تنها یک موج داشتیم و هیچ‌وقت این موج فروکش نکرد، بنابراین انتظار می‌رود اگر شرایط به همین صورت ادامه پیدا کند و مردم خسته شوند، درگیر پیک‌های متعدد دیگری شویم. وارونگی هوا و آلودگی ناشی از آن، شرایط را بدتر می‌کند؛ چراکه این آلودگی بر دستگاه تنفسی و ریه شهروندان تأثیر می‌گذارد و احتمال دارد در صورت بروز بیماری، وضعیت در زمستان وخیم‌تر شود. در این شرایط توصیه‌ای که می‌توان به مردم کرد همان ماسک‌زدن و رعایت فاصله اجتماعی است. بگذارید امسال را با ماسک بگذرانیم و ماسک‌زدن تبدیل به رفتار عمومی شود. در کنار وضعیت جوی، ما مشکل مدارس را هم داریم. هم‌اکنون مدارس جسته و گریخته فعالیت می‌کنند. این در حالی است که براساس آخرین مطالعات، کودکان حاملان بدون علامت ویروس‌اند. بنابراین برای داشتن زمستان آرام مردم و مسئولان باید برای کنترل بیماری اقدام کنند.
صحبت از مسئولان شد، نقدهایی به عملکرد آنها در ارتباط با شیوع کرونا می‌شود؛ چه آن زمان که هنوز ویروس به این شکل شایع نشده بود و چه زمانی که در اوج شیوع قرارداشت، درست مثل وضعیت فعلی کشور. شما مدیریت کرونا در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مسئولان ما در ماه‌های گذشته با تصمیمات روزانه همراه با ترس، کشور را به سمت جنگ فرسایشی با کرونا کشاندند. هرچند که نمی‌توانیم شرایط فعلی را تنها به گردن مسئولان بیندازیم، به‌خصوص اینکه شرایط کشور ما در مقایسه با سایر کشورها از نظر اقتصادی متفاوت است. اما مسئله اینجاست که جان مردم بالاتر از تمام مسائل است. به گواه آمارهای رسمی کشور، ما تاکنون نزدیک به 30هزار فوتی کرونا داریم. همین آمارها نشان می‌دهد که باید اقدامات عمیق‌تر و آینده‌نگرانه‌تری انجام شود. همه اینها در شرایطی است که ما در بیست‌وهفتم اردیبهشت‌ماه در تهران تنها 9فوتی داشتیم اما به‌دلیل اینکه عادت به نتایج کوتاه‌مدت داریم، مسئله را رها کردیم و دیدید که چه بر سرمان آمد. ما این هفته را بسیار وحشتناک شروع کردیم. به هر حال چرخ مملکت باید بچرخد، ما نباید به تعطیلی‌های طولانی فکر کنیم، اما هر زمان در هر جایی از کشور اگر شاهد بالارفتن موارد ابتلا بودیم باید محدودیت اعمال شود. باید دستورالعمل‌ها به‌صورت هوشمندانه و دقیق اعمال شود. زمانی که بیمارستان مسیح دانشوری اعلام می‌کند بیشترین موارد مراجعه از منطقه مثلا 4 بوده است، باید برای کنترل بیماری در منبع اقدام شود. آمارها نشان می‌دهد در تهران به صورت میانگین روزانه بین 140 تا 200مورد مرگ ثبت می‌شود. بنابراین بهتر است به‌جای پخش منابع مالی، مدیریت را متمرکز و منطقه به منطقه کنیم و منابع را به گلوگاه انتشار ویروس تزریق کنیم. در همین‌جاست که باید به صدای محققان گوش دهیم. متأسفانه انتقادی که به مدیریت کرونا در سطح کلان وارد است، نشنیدن صدای متخصصان است. تمام پیش‌بینی‌هایی که اپیدمیولوژیست‌ها در این مدت درباره کرونا کرده‌اند درست بوده و همه آنها اتفاق افتاده است. اما کسی به این صدا گوش نمی‌دهد. مسئولان فکر نکنند تنها با مشاورانی که در اطرافشان قرار دارند می‌توانند کشور را از نظر کرونا مدیریت کنند.
در این هفته شاهد اعمال جریمه برای ماسک‌نزدن در تهران هستیم. قبل از آن هم صحبت‌های فراوانی درباره لغو اجرای طرح ترافیک برای کاهش استفاده از مترو و اتوبوس شده بود؛ چراکه استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را عامل انتشار ویروس می‌دانند. در این وضعیت شورای شهر و کمیسیون سلامت چه پیشنهاد و راهکاری برای کنترل شیوع کرونا در تهران و اتخاذ تصمیم‌های درست دارند؟
شورای شهر تهران یا کلا مدیریت شهری نمی‌تواند به‌طور مستقیم برای کنترل بیماری اقدامی انجام دهد، بیشتر تصمیماتی که می‌گیریم تحت‌الشعاع تصمیمات ستاد ملی مقابله با کروناست. نمی‌توانیم بگوییم که متروی تهران را تعطیل کنید، چراکه ما تابعی از تصمیمات ستاد هستیم. اما در بخش اطلاع‌رسانی می‌توانیم وارد شویم. گفته می‌شود مترو و اتوبوس عامل انتشار ویروس است، اما مطالعات ما نشان می‌دهد که اینطور نیست. در فاز دوم تحقیق مرکز مطالعه شورای شهر، مشخص شد که 26.4درصد افراد مبتلا، در 2هفته قبل، به مراکز درمانی مراجعه کرده‌ بودند. بنابراین استفاده از مترو و اتوبوس بیشترین عامل انتقال ویروس نبود. مطالعات نشان می‌دهد قرارگرفتن افراد به‌مدت 20دقیقه در مکانی که بیمار مبتلا به کرونا وجود دارد می‌تواند احتمال ابتلا را بالا ببرد. بنابراین سفر 10دقیقه‌ای با مترو نمی‌تواند عامل ابتلا شود. در این میان باید گفته شود تمام عواملی که باعث می‌شود مردم در مکان‌های سربسته یا مراسم خاصی جمع شوند، می‌توانند آسیب‌زا باشند و منجر به مرگ و ابتلا شوند.
به هر حال شورای شهر باید مطالبه‌گر باشد. ستاد ملی مقابله با کرونا چقدر این مطالبه‌گری را از سوی شورای شهر پذیرفته و براساس آن در مدیریت کرونا عمل کرده است؟
ما با پروسه پیچیده‌ای سر و کار داریم. در دوم یا سوم اسفند بود که در صحن شورا اعلام کردم باید ورودی و خروجی‌های تهران کنترل شود، اما یکی دو‌ماه بعد این اتفاق افتاد. ما دائم از زبان مردم مطالبه کردیم. 2هفته قبل اعلام کردیم که باید محدودیت‌ها اعمال و اجباری شود. 3ماه قبل گفتیم باید ماسک‌زدن اجباری شود. اما در اداره کشور ملاحظات مختلفی وجود دارد که مانع از تصمیم‌گیری‌های بموقع می‌شود. آنچه باعث شده ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیمات جسورانه نگیرد وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم است. کرونا تیر خلاصی است که با بحران اقتصادی در بسیاری از کشورهای دنیا شلیک شده. در کشور ما تحریم‌ها، بدهی‌ها و وضعیت بد اقتصادی وجود داشت و وقتی کرونا آمد، منجر شد تصمیمات برای کنترل ویروس به‌صورت مسکن‌وار، با احتیاط و به‌صورت روزانه گرفته شود. همین احتیاط شکننده و غیرجسورانه باعث شد که امروز مشکلات ما بیشتر شود. درآمد کارگران ما هم‌اکنون به پایین‌ترین میزان خود در 50سال اخیر رسیده است. بنابراین اگر بخواهیم تصمیمات را با احتیاط بگیریم، چالش ما عمیق‌تر می‌شود. ما به‌عنوان نماینده مردم وظیفه داریم صدا را به گوش مسئولان برسانیم. ما به مسئولان می‌گوییم که نترسید و تصمیمات جسورانه بگیرید، مرزها را رها کنید، کشورهای همسایه برای ما یک فرصت‌اند. باید تسهیلات ورود و خروج کالاها را ایجاد کنیم. باید به کولبران فرصت بدهیم که کالا وارد کنند. اگر این اقدامات صورت نگیرد اوضاع بدتر می‌شود. نباید دائم قیمت‌ها کنترل شود؛ بازار را رها کنیم تا خودش جلو برود. شما می‌گویید باید چه کنیم؟ من می‌گویم که هیچ درمان مشخصی برای وضعیت فعلی به‌صورت انتزاعی وجود ندارد. تمام مسائل به یکدیگر متصل‌اند. اینکه شهردار تهران در جلسه هیأت دولت حضور پیدا نمی‌کند، یعنی قطع ارتباط پایتخت ایران با بدنه تصمیم‌گیری دولت. میان مردم و شهرداری و شورا، فاصله‌ای نیست. اما میان دولت و مردم فاصله بیشتری وجود دارد، بنابراین یکی از راه‌های خروج از بحران ارتباط بیشتر با شوراهای شهر کشور است. حضور شهردار تهران در جلسه‌ هیات دولت یک مزیت برای دولت و شهر است.  
آمارها نشان می‌دهد تهران بیشترین سهم را در شیوع کرونا دارد. آمارهای به‌ دست آمده از وضعیت تهران و میزان شیوع با توجه به شرایط فعلی، چقدر وضعیت را نگران‌کننده کرده است؟
ما این هفته را خوب شروع نکردیم. روز شنبه 146نفر به‌دلیل ابتلا به کرونا در تهران جانشان را از دست دادند. مطالعات ما هم نشان می‌دهد تهران وضعیت خوبی ندارد. حرکت ویروس در مناطق مختلف یک ناهمگونی را نشان می‌دهد. بنابراین با این وضعیت، ما نمی‌توانیم نسخه واحدی برای کل شهر تهران تجویز کنیم. در فاز اول مطالعات شورای شهر که با کمک اپیدمیولوژیست‌های دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی انجام شد، مشخص شد که آلوده‌ترین منطقه، منطقه4 و کم‌خطرترین منطقه، 22 بوده است. بنابراین منطقه22 منطقه ایزوله‌تری به‌شمار می‌رفت. منطقه 15 و 16 هم وضعیت خوبی نداشتند. در فاز اول منطقه5 هم وضعیت ابتلای بالایی داشت که با اطلاع‌رسانی‌های انجام‌شده در مطالعه بعدی  مشخص شد شرایط منطقه5 بهتر شده است. مردم باید این اطلاعات را بدانند. همین مطالعه نشان داد بیشترین خطر ابتلا برای گروه‌های سنی در دهه50 است. میانگین سنی 58سال بیشترین افرادی‌اند که در تهران مبتلا به این ویروس می‌شوند. بیشترین میزان مرگ هم مربوط می‌شود به دهه60  به بالا عمر افراد با میانگین 69سال. همین بررسی به ما نشان داد که میزان تحصیلات هم در ابتلا تأثیر دارد؛ به‌طوری که 39.5درصد مبتلایان دارای تحصیلات ابتدایی یا بی‌سواد بودند. با دانستن این اطلاعات می‌توان روی همین گروه‌ها تمرکز کرد و در سرای محله و خانه‌های سلامت که ابزارهای شهرداری تهران هستند، اقدامات پیشگیرانه انجام داد.
در مطالعه انجام‌شده، مشخص شد که کدام مراکز در تهران عامل انتقال ویروس‌اند؟
بله، بررسی ما از 48هزار نفری که به بیمارستان‌های 3دانشگاه علوم پزشکی در تهران مراجعه کرده بودند نشان داد که 26.4درصد این افراد در 14روز قبل، به مراکز درمانی و مطب پزشکان مراجعه کرده بودند. بنابراین باید به مردم بگوییم که مراجعه بدون دلیل به مراکز درمانی می‌تواند منجر به ابتلای آنها به ویروس شود. البته مابقی این افراد هم در مراسم مختلف و مهمانی‌ها شرکت کرده بودند. ما گزارشی داشتیم که نشان می‌داد 40نفر از یک خانواده که در مراسمی شرکت کرده بودند، به ویروس مبتلا شدند.
دوم شهریور بود که شما آمار تهرانی‌های فوت‌شده در اثر ابتلا به کرونا را 10هزار و 200نفر اعلام کردید. تا امروز این آمار به چه میزان رسیده است؟
تا بیستم مهر، 14هزار و 104نفر در تهران به‌دلیل ابتلا به کرونا یا مشکوک به کرونا جانشان را از دست داده‌اند. این مسئله هم در جواز دفن‌شان که در سامانه بهشت زهرا قرار گرفته، آمده است. این آمار ممکن است با آمارهای رسمی متفاوت باشد، چراکه مواردی که نشانه‌های بالینی ابتلا دارند هم گنجانده شده که بررسی‌ها نشان می‌دهد آنها هم قطعا مبتلا بودند اما در آزمایش مشخص نشده بود. قریب به یقین آمار مرگ 14هزار و 104نفر در تهران درست و در عین حال قابل تامل است. 14هزار فوتی یعنی 14هزار خانواده. این تعداد معادل سقوط 140هواپیماست. به همه اینها باید آسیب‌های روانی و هزینه‌هایی که به خانواده‌ها وارد می‌شود را هم اضافه کرد که میزان خسارت را بسیار بیشتر می‌کند. هم‌اکنون بیش از 14هزار خانواده تهرانی عزادارند.
چندین‌ماه است که تهران در گروه استان‌های قرمز قرار دارد، در حالی که گاهی حتی وضعیت قرمز را هم رد کرده است. مدت‌هاست گفته می‌شود پایتخت شرایط خوبی ندارد و اوضاعش نگران‌کننده است. به اعتقاد شما چه اقدام اضطراری برای خروج تهران از این وضعیت می‌توان انجام داد؟
از نظر من محدودیت و تعطیلی کامل به‌مدت 2هفته. اینکه ما کج‌دار و مریز به جنگ با این ویروس برویم، فایده‌ای ندارد. باید محدودیت‌ها به‌گونه‌ای باشد که در این 2هفته هیچ‌کس نتواند از خانه خارج شود.
به اعتقاد شما امکان تعطیلی دوهفته‌ای تهران وجود دارد؟
بله. آن منابع مالی که برای درمان بیماران هزینه می‌کنیم خیلی بیشتر از هزینه تامین بسته مواد غذایی 15روزه برای عده‌ای از مردم است. در شهری مثل تهران شاید 3میلیون نفر به این بسته‌ها نیاز داشته باشند. اگر بتوان این بسته‌ها را تامین کرد، هم هزینه زیادی نشده و هم از هزینه‌های درمان برای افرادی که قرار است در این مدت مبتلا شوند، کم می‌شود.
ما در هفته سلامت روان به سر می‌بریم. نکته‌ای که وجود دارد بالابودن میزان آسیب‌های روانی در جامعه است؛ تاب‌آوری شهروندان تهرانی پایین آمده و میزان درگیری‌ها بالا رفته است. این شرایط، وضعیت سلامت روان تهرانی‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده و حالا با شیوع کرونا، این وضعیت تشدید هم شده است. در شورای شهر، چه برنامه‌ای در این زمینه وجود دارد؟
شهرداری تهران تفاهمنامه‌ای با سازمان نظام روانشناسی کشور امضا کرده است. براساس این طرح قرار است در خانه‌های سلامت و سراهای محله، خدمات مشاوره به افراد داده شود. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که وضعیت فعلی، میزان آسیب‌های روانی بر مردم را بالا برده. مردم دچار یک نوع خستگی و کلافگی‌ شده‌اند که در این میان گروهی مثل کادر درمان در معرض فشارهای بیشتری قرار دارند. نیروهای کادر درمان و البته بسیاری از مردم نیاز به بازتوانی روحی دارند. بنابراین اگر برای این گروه تصمیم قاطع گرفته نشود، آسیب‌ها هم شدیدتر می‌شود. مطالعه‌ای از سوی مرکز مطالعات شورای شهر صورت گرفت که در آن آسیب‌های روانی افراد بهبودیافته از بیماری کرونا بررسی شد. در این مطالعه مشخص شد که بسیاری از این افراد 2هفته بعد از ترخیص از بیمارستان در شرایطی که باید در خانه می‌ماندند سفرهای برون‌شهری داشته‌اند. این مسئله نشان می‌دهد این افراد چقدر تحت فشار بوده‌اند. به هر حال شورای شهر و مدیریت شهری نمی‌تواند وارد حوزه درمان شود. این وظیفه به‌عهده وزارت بهداشت است اما ما می‌توانیم شرایطی را فراهم کنیم که میزان آسیب‌ها و فشارها کمتر شود. اگر من در صحن شورا، به شهرداری تذکر می‌دهم که صدا و تصویر شجریان در مکان‌های عمومی گذاشته شود، برای کاهش میزان فشار روانی بر مردم است. نظر ما این بود که صدای شجریان در ایستگاه‌های مترو پخش شود، چراکه هم آرامش‌بخش است و هم مردم احساس می‌کنند مسئولان و مدیران شهری با آنها همراه هستند. هر چقدر که مردم احساس کنند مدیران شهری با آنها همراهند فشار روانی‌شان هم کمتر می‌شود. راه عبور از این بحران این است که ما به تمایلات و عواطف مردم احترام بگذاریم.