هوش مصنوعی علیه بلایای طبیعی

زهرا اسکندری
دانشجوی دکترای سلامت در بلایا و فوریت‌ها

در سال 2019، 396بلای طبیعی در بانک بین‌المللی اطلاعات سوانح(EM-DAT) ثبت شده که منجر به کشته شدن 11755نفر و تحت‌تأثیر قرار گرفتن 95میلیون نفر و آسیب اقتصادی به ارزش نزدیک به 130میلیارد دلار شده است. در سطح منطقه‌ای، آسیا چه از نظر بلایا و چه از نظر مردمی که تحت‌تأثیر قرار گرفتند، آسیب پذیرترین قاره بود. حال آنکه تقریبا نیمی از کل افراد تحت‌تأثیر قرار گرفته در 4کشور در حال توسعه هند، ایران، فیلیپین و زیمبابوه قرار داشتند. مخاطرات طبیعی به‌طور بالقوه امکان ایجاد خسارات فاجعه بار و اثرات اقتصادی-اجتماعی قابل توجهی دارند. آسیب‌های واقعی مشاهده شده در دهه‌های اخیر روند افزایشی را نشان داده است. در نتیجه، مدیران بلایای طبیعی باید مسئولیت فزاینده‌و فعالانه‌ای برای محافظت از جوامع خود با توسعه استراتژی‌های مدیریت کارآمد داشته باشند. یکی از این استراتژی‌ها استفاده از فناوری است که می‌تواند نقش مهمی در ارائه آگاهی مناسب، اتخاذ تصمیمات عملی، نجات زندگی افراد و مدیریت مؤثر حوادث و فوریت‌ها داشته باشد. هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یک فناوری اطلاعات در عصر امروز محبوبیت بی‌نظیری پیدا کرده است و استفاده از آن به‌عنوان یک ابزار مدیریتی می‌تواند خسارات بلایای طبیعی را کاهش داده و با روشی قوی‌تر به حوادث و بلایا پاسخ دهد. می‌توان از تکنیک‌های هوش مصنوعی برای پردازش داده‌های مربوط به بلایا برای پشتیبانی از مدیریت آگاهانه بلایا استفاده کرده و یک توسعه مؤثر برای کاهش تأثیر بلایا انجام داد. هوش مصنوعی در تمامی چرخه‌های مدیریت بحران و همچنین پیش‌بینی و پیشگویی، سیستم هشدار سریع، تاب آوری زیر ساخت‌ها و برنامه تاب آوری می‌تواند قابل استفاده باشد. هوش مصنوعی هنوز در مرحله اولیه و به‌طور مداوم در حال تغییر است. درک هوش مصنوعی و جمع‌آوری داده‌ها از منابع مختلف برای ایجاد بانک اطلاعاتی در مورد بلایا که همه احتمالات یا تأثیر آنها را در بر می‌گیرد، حائز اهمیت و سودمند است. اکثر سیستم‌های هوش مصنوعی توانایی یادگیری و تحلیل دارند، این امر به دولت و دستگاه‌های امدادی کمک می‌کند تا عملکرد خود را در زمان بحران بهبود بخشند. درک و به‌کارگیری این فناوری توسط جامعه برای مدیریت بحران بسیار مهم است. یکی از موضوعات مهم در مدیریت حوادث و فوریت‌ها، دستیابی به اطلاعات قابل اعتماد برای تصمیم‌گیری و اجرای عملیات امداد رسانی، فراهم آوردن امکانات و اقدامات درمانی پیشرفته در حداقل زمان ممکن برای مصدومین و کاهش زمان انتقال آنها به مراکز درمانی و دسترسی سریع به خدمات تخصصی و فوق تخصصی است که با آمبولانس هوایی امکان پذیر خواهد بود. با توجه به نقش مهم آمبولانس هوایی در پاسخگویی به حوادث و فوریت‌ها، لازم است مکان‌یابی با هدف پوشش حداکثری مناطق و خدمت دهی مطلوب به بیماران انجام شود. مکان یابی بهینه یکی از موضوعات متداول مورد بحث در زمینه‌های علوم کامپیوتروهوش مصنوعی است که می‌توان از الگوریتم‌های مختلف آن به‌منظور بهبود پاسخگویی در حوادث و فوریت‌ها استفاده کرد. برای نخستین بار در کشور یک رساله دکترای تخصصی سلامت و حوادث در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به موضوع مکان یابی بهینه پایگاه‌های امداد هوایی با کمک هوش مصنوعی پرداخته است که امیدوارم مقدمه‌ای بر استفاده از این دانش نوین برای مدیریت سلامت در بلایا و فوریت ها در کشور باشد. هم‌اکنون نیز علاوه بر رساله مذکور، مطالعات پژوهشی برای استفاده از هوش مصنوعی در بیماری‌های نوپدید، ارائه خدمات سلامت در بلایا و فوریت ها، کاهش بار و هزینه‌های نظام سلامت در حوادث و بلایا در حال انجام است.